روزي كه براي تمام كودكان ايران ‌زمين نيست

ایلنا: يك روز از 365 روز سال براي كودكان است، اگر شانس و اقبال با كودكي يار باشد كه كل 365 روز را كودكي مي‌كند در غير اين صورت حتي از حس كودكي خود هم سهمي نمي‌برند.

در ايران 16 مهر روز كودكان است كه برابر با 8 اكتبر اين روز در سراسر جهان روز جهاني كودك نام‌گذاري شده است.

تعدادي از كودكان ايراني، تنها همين روز «عزيزپرورده» مي‌شوند و سراسر اين روز را همراه با صرف پفك، چيپس، تخمه و.. پاي كارتون‌ها و فيلم‌هاي مختلف روز كودك مي‌نشينند، امروز ديگر شكي ندارند كه پدر و مادرشان بابت خيره شدنشان به تلويزيون به آنها غر نمي‌زند.

كودكان ديگر به بهانه اين روز هم كه شده از پشت ويترين‌هاي پر زرق و برق مغازه‌ها، گرانقيمت‌ترين اسباب‌بازي را از آن خود كرده و در كنار آن دست پر مهر پدر يا مادر را بر روي پيشاني خود حس مي‌كنند اما كودكان ديگري حتي 16 مهر هم آزار مي‌بينند، از تلويزيون محروم مي‌شوند، گوشه خيابان كار مي‌كنند؛ انگشتان كوچكشان همچنان گره‌هاي نخ را به روي قالي سفت مي‌كند؛ بچه‌داري مي‌كنند و هزاران هزار كودك در گاراژ و كارگاه‌ها رنگ آفتاب، اسباب بازي، استراحت و.. را نمي‌بينند.

ايران هفده سال است كه به كنوانسيون بين‌المللي حقوق كودك پيوسته اما با اين وجود حتي كمتر از 15 درصد از كودكان و خانواده‌هايشان با اين قانون آشنا هستند.

در شرايطي كه بيش از 50 درصد از والدين ايراني تنبيه بدني كودكان را حق طبيعي خود مي‌دانند، 30 درصد از كودكان يك تا پنج سال در معرض آزارهاي جسمي هستند، 53 درصد از آزاررسان‌هاي پر و پا قرص كودكان پدران و 90 درصد آزارها توسط پدر و مادر و يا ناپدري و نامادري و در فضاي خصوصي منزل صورت مي‌گيرد؛ وقتي 70 درصد از تماس‌ها با اورژانس اجتماعي (123) به دليل كودك‌آزاري بوده، با وجود آنكه امسال حدود 300 هزار كودك از تحصيل بازمانده‌اند و آمار كودكان خارج از چرخه تحصيل در مدارس، دورنماي خوبي ندارد، در چنين شرايطي مي‌خواهيم روز جهاني كودك را تبريك بگوييم!

وجود يك ميليون و 400 هزار كودك كار در كشور كه هفت هزار كودك كار مربوط به تهران هستند، افزايش مادراني كه نمي‌خواهند مادر و همسر فداكار باشند و ساير موارد نشان از وجود خلاءهاي زيادي در حوزه كودكان دارد.

در عين حال علي‌رغم خلاءهاي بي‌شمار ،براساس گفته صاحب نظران، پيمان‌نامه حقوق كودك به كتابچه‌اي فاقد اهميت در كشور تبديل شده كه در حال حاضر در ميان ساير كتاب‌ها و قوانين خاك مي‌خورد.

تعدادي از فعالان و صاحب‌نظران در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا به پيمان‌نامه حقوق كودك اشاره و به موضع دولت در قبال آن انتقاداتي دارند.

شايد روز جهاني كودك فرصتي براي ورق زدن يا يك نگاه اجمالي بر روي پيمان‌نامه حقوق كودك باشد. غفلت نكنيم!

«مرجع ملي كنوانسيون حقوق كودك» شفاف‌سازي كند

ثريا عزيزپناه عضوهيات مديره انجمن حمايت از حقوق كودكان در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا، اعلام مي‌كند: براي فعالان حقوق كودك اهميت دارد كه در روز جهاني كودك، براي احقاق حقوق از دست رفته كودكان و رفع نابرابري‌هايشان به صورت يكصدا، رسا، شفاف و بهتر از هر زمان ديگري فرياد زده تا اين مسئله به اولويت اصلي سياست‌گذاري‌ها تبديل شود.

او با اشاره به پيمان‌نامه حقوق كودك مي‌گويد: ايران از سال 1372 پيمان‌نامه را با شروطي پذيرفته و اصل پيوستن ايران به اين كنوانسيون جهاني گام بلندي است اما در كنار اين مسئله متاسفانه هنوز قوانين اجرا شده در مورد كودكان و مباحث مهمي همچون آموزش، سلامت و ... خلاءهاي زيادي به چشم مي‌خورد؛ اين در حالي است كه بحث نحوه اجراي اين قانون اهميت زيادي داشته و تكاليف زيادي بر دوش دولت است.

عضو هيات مديره انجمن حمايت از حقوق كودكان در مورد بخش دوم پيمان‌نامه حقوق كودك «ماده 42» اشاره كرده و ادامه مي‌دهد: دولت‌هاي عضو اين كنوانسيون مطابق با اين ماده قانوني موظف هستند كه از طريق موثر و مفيد، اصول و مفاد پيمان‌نامه را به نحو يكسان به كودكان و بزرگسالان آموزش داده و حتي در اين زمينه اطلاع‌رساني كنند اما متاسفانه با وجود ملي بودن رسانه ملي، از اين ظرفيت براي اطلاع رساني در اين زمينه به كودكان استفاده نمي‌كنند، اين در حالي است كه تلويزيون، در دسترس‌ترين و بهترين وسيله براي اطلاع‌رساني و آموزش است و مي‌توان با تهيه فيلم و مستند مفاد پيمان‌نامه را به اطلاع‌ كودكان و بزرگسالان رساند.

اين فعال حقوق كودك در ادامه از وجود مركزي تحت عنوان «مرجع ملي حقوق كودك»‌ به تولي‌گري وزارت دادگستري خبر داد و تاكيد كرد: هيات وزيران در جلسه سيزدهم، دي ماه سال 88 با استناد به تبصره پنج الحاقي به ماده واحده قانوني، عضويت دولت ايران در سازمان و مجامع بين‌المللي مصوب سال 1370 وزارت دادگستري را به عنوان «مرجع ملي كنوانسيون حقوق كودك» تامين كرده است و اين دفتر قرار است با ارگان‌هاي ذي‌ربط و ذي‌نفع در مورد حقوق كودك تعامل داشته و در راستاي ارتقاي آگاهي پيرامون حقوق كودك گام بردارد.

عزيزپناه ادامه مي‌دهد: اگرچه ماهيت فعلي اين دفتر با اصل مصوبه متفاوت است و انجمن حمايت از حقوق كودكان نيز از چنين مكاني استقبال مي‌كند اما فارغ از بحث ساختار اين مرجع كه بايد با ارگان‌هاي ذي‌ربط و ذي‌نفع هماهنگ باشند ،انجمن حمايت از حقوق كودك به طور تصادفي از وجود چنين مرجعي مطلع شده است.

او به ضرورت شفاف شدن عملكرد اين مرجع براي مردم و مسئولان ذي‌ربط اشاره مي‌كند و مي‌گويد: علاوه بر اينكه بايد علت مخفي ماندن اين نهاد براي افكار عمومي مشخص و شفاف شود؛ لازم است تا اين مرجع چارت سازماني خود را معرفي كرده و در چارچوب ذات ساختاري‌اش عمل كند.

اين فعال حقوق كودك مي‌افزايد: با استناد به ماده 42 پيمان‌نامه حقوق كودك و نهاد دولتي تشكيل شده در اين زمينه، جاي سئوال است كه چرا بحث آموزشي حقوق كودك به بزرگسالان و كودكان جدي گرفته نشده و هيچ برنامه‌اي براي پيش‌برد پيمان‌نامه‌ حقوق كودك به چشم نمي‌آيد؟

جاي خالي سيستم گزارش‌دهي جامع و منظم در مورد كودكان

جاويد سبحاني ، عضو هيات مديره انجمن حمايت از حقوق كودكان با اشاره به فرا رسيدن روز جهاني كودك و صدور بيانيه و تبريكات ويژه از سوي سازمان دولتي ياد آور مي‌شود: سازمان‌هاي حمايتي و دولتي به جاي صدور طومار و بيانيه‌هاي سنگين، نسبت به اطلاع‌رساني شفاف و روشن در مورد وضعيت كودكان به افكار عمومي اقدام كند تا يك آگاهي جمعي در مورد 30 درصد از جمعيت كشور و وضعيت حقوقي آنها ايجاد شود.

او با اعلام اينكه با پيوستن ايران به كنوانسيون حمايت از حقوق كودكان، قوانين آن لازم‌الاجرا و از قوانين داخلي كشور محسوب مي‌شود ادامه مي‌دهد: فارغ از اينكه علت پيوستن به كنوانسيون حمايت از حقوق كودكان در بسياري از كشورها، كسب پرستيژ بين‌المللي است و به آن عمل نمي‌كنند تاكيد مي‌كند: كشورها بايد مطابق با مفاد اين پيمان‌نامه و ماده چهارم آن، برنامه‌اي قابل پايش و اساسي در حوزه كودكان داشته باشند و مطابق با اين برنامه جامع گام بردارند.

اين فعال حقوق كودك با اشاره به جاي خالي سيستم گزارش‌دهي جامع و منظم در مورد وضعيت كودكان در كشور تصريح مي‌كند: دولت بايد هر دو سال يك بار گزارش كاملي در مورد وضعيت حقوق كودك در كشور به كميته حقوق كودك سازمان ملل گزارش دهد اما لازم است كه دولت چنين گزارشي را همه ساله به افكار عمومي نيز اطلاع داده و حداقل مردم و خانواده‌ها را نسبت به سرنوشت كودكانشان حساس كند.

عضو هيات مديره انجمن حمايت از حقوق كودكان با اعلام اينكه لازم است كميته‌اي براي نظارت بر اجراي مفاد كنوانسيون تدوين شود، به خبرنگار ايلنا ادامه مي‌دهد: با وجود آنكه در بخشي از اين كنوانسيون به حفظ بقا و حمايت مادي و معنوي از كودكان جنگ، مهاجر خارج ازچرخه تحصيل، محروم و ... اشاره كرده است، اما متاسفانه دولت برنامه مدوني براي اجرا كردن اصول كنوانسيون ندارد و بسياري از مسايل را به رسميت نمي‌شناسد.

كودكانه شدن آسيب‌هاي اجتماعي در كشور

او موارد اشاره شده در كنوانسيون حمايت از حقوق كودكان در مورد كودكان در معرض آسيب و كودكاني كه در شرايط ناگوار اجتماعي قرار دارند را نشان‌دهنده وضعيت عمومي شاخصه‌هاي حقوق كودك در هر كشوري مي‌داند و تاكيد مي‌كند: بخشي از كنوانسيون به روند طبيعي و به هنجار كودكان مرتبط است اما در مورد كودكان آسيب‌ديده يا در معرض آسيب به موارد ديگري اشاره كرده است.

به اعتقاد اين فعال حقوق كودك هر اندازه ميزان آسيب اجتماعي كودكان، كودكان در معرض آسيب، كودكاني كه اعتياد، فقر، كار خانگي و خشونت را تجربه مي‌كنند كمتر باشد، نشان‌دهنده وضعيت عمومي شاخصه‌هاي رفاه اجتماعي كودكان است اما متاسفانه با وجود كودكانه شدن آسيب‌هاي اجتماعي در كشور سن شيوع آسيب‌هاي اجتماعي پايين آمده است و اين مسئله براي كشوري كه تركيب سني جوان دارد خطرناك است.

عضو هيات مديره انجمن حمايت از حقوق كودكان به نگراني‌هاي اخير كارشناسان، انجمن‌ها و ساير افراد صاحب‌نظر در مورد هدفمند كردن يارانه‌ها و در نتيجه نگراني خانواده‌ها از عواقب اجراي اين طرح سخن مي‌گويد و ادامه مي‌دهد: متاسفانه عواقب احتمالي اين طرح، براي بسياري از خانواده‌هاي در معرض تهديد و آسيب‌، احساس ناامني رواني و نگراني ايجاد كرده است.

ماهيت برگزاري جشن‌هاي دولتي جاي سوال دارد

فاطمه قاسم‌زاده عضو كميته هماهنگي شبكه ياري كودكان كار ايران در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا، با اشاره به روز جهاني كودك و لزوم پرداختن به پيمان‌نامه حقوق كودك در اين روز تاكيد كرد: لازمه اثرگذاري اين روزها اين است كه يك ارزشيابي دقيقي از وضعيت كودكان محروم مانده از تحصيل، كودكان كار، آزارديده و ... داشته و به طور مستند و شفاف اطلاع‌رساني كنيم.

او با اشاره به اينكه ارايه چنين گزارش و ارزشيابي براي مردم و افكار عمومي تاثير بسزايي دارد خاطر نشان كرد:‌با وجود آنكه امسال 280 هزار كودك كه بدون داشتن مشكلات قانوني يا شناسنامه‌اي به مدرسه راه نيافتند و مدارس فاقد استاندارد و دوشيفته در كشور همچنان فعاليت مي‌كنند، برگزاري يك جشن براي كودكان از سوي مقامات دولتي چه ماهيتي دارد؟ چرا كه مسايل آموزشي و ارتقاي كيفيت آن، يكي از مفاد كنوانسيون حمايت از حقوق كودك بوده كه با وجود چنين مشكلاتي، به آن توجه نشده است.

عضو كميته هماهنگي شبكه ياري كودكان ايران در ادامه ارايه يك گزارش شفاف از سوي دولت را ضروري دانست و گفت: اين گزارش به جذب مشاركت‌هاي مردم و ايجاد حساسيت‌ براي آشنايي با پيمان‌نامه حقوق كودك، كمك زيادي مي‌كند.

قاسم‌زاده با اعلام اينكه پيمان‌نامه حقوق كودك يك سند رشد براي كودكان است ادامه داد: در اين سند تا حد امكان به نيازهاي كودكان در زمينه رشد جسمي، شناختي، عاطفي، رواني و اجتماعي كودكان زمينه‌هاي گوناگون توجه شده و براي هر يك از اين جنبه‌ها حقوقي را مد نظر قرار گرفته است چرا كه تمام ويژگي‌هاي رشد كودك نياز به پاسخگويي دارد، اما متاسفانه در روستاي محروم و يا در تهران كودكاني با شرايط دشوار و بدون داشتن استراحت كافي در برابر آفتاب و بسياري از خطرات كار مي‌كنند و پرونده پزشكي آنها در مراكز و انجمن‌ها از مشكلات روحي، رواني و جسمي‌شان حكايت مي‌كند.

اين فعال حقوق كودك افزود: با وجود آنكه اولين حق كودك دسترسي به آموزش است اما بسياري از كودكان كار و فقير، از رفتن به مدرسه محروم مانده‌اند و آموزش يك ساعته آنها پس از كار، به معني آموزش نيست و امكان آموزش يك ساعته براي تمام كودكان كارنيز وجود ندارد.

پيمان‌نامه حقوق كودك در جامعه‌اي كه از تبعيض طبقاتي رنج مي‌برد

عضو كميته هماهنگي شبكه ياري كودكان كار ايران با اشاره به لزوم بهره‌مندي كودكان از اوقات فراغت كافي و استراحت و تاثير آن بر رشد شناخت كودكان گفت: با وجود تاكيد صريح پيمان‌نامه حقوق كودك بر اين مسئله، برخي از كودكان كار و خيابان در كارگاه‌هاي دربسته و فاقد استاندارد كار مي‌كنند و از تفريح، اوقات فراغت و شادي محروم مانده‌اند.

او در ادامه به رشد عاطفي و اجتماعي كودكان نيز اشاره مي‌كند و يادآور مي‌شود: اين كودكان با گذراندن وقت خود در سر چهارراه‌ها و ديدن كودكان ديگر احساس تبعيض مي‌كنند و حس‌هاي اين چنيني كودك را تخريب مي‌كند؛ و كودكاني نيز ممكن است در جريان كار در كارگاه‌ها، با افراد بزرگسال و يا كارفرماياني درگير شوند كه دچار آسيب شده و آنها را به انجام كارهاي خلاف مجبور كنند به طوري‌كه در حال حاضر كودكان كار در قاليبافي‌ها، كارگاه‌هاي خانگي، گاراژ‌ها و .... كه از نظارت دولتي و مردمي به دور هستند اتفاقات ناخوشايند رخ مي‌دهد.

به گفته اين فعال حقوق كودك، ازميان 54 ماده مربوط به پيمان‌نامه حقوق كودك، 42 ماده آن به حقوق كودكان اشاره داشته و مابقي در مورد موارد اجرايي و گزارش قانون فوق است.

قاسم‌زاده در اين ارتباط كه چند درصد از مفاد اين پيمان‌نامه در ايران عملياتي شده است تاكيد مي‌كند: جامعه‌اي كه از تبعيض طبقاتي رنج مي‌برد و بچه‌ها از اين تبعيض آسيب مي‌بينند، مسلم است كه اين قانون براي درصدي از كودكان و نوجوانان اجرانشده و در اين زمينه مغفول مي‌مانند و كودكان متعلق به خانواده‌هاي مرفه با امكانات كافي برگزار مي‌شوند و درصدي زياد از كودكان نيز با فقر بزرگ مي‌شوند كه البته درصد افراد مرفه جامعه بسيار كمتر از گروه دوم است.

در روز جهاني كودك به پر بار كردن توليدات رسانه‌اي فكر نكينم، چه بسا كودكان در كناربرنامه‌هاي تلويزيوني، اسباب بازي و ... به برنامه‌ريزي جامع نياز دارند، تمام كودكان ايران زمين فارغ از فقير يا غني بودن خانواده‌هايشان به شرايط يكسان و برابر براي آموزش و مهمتر از آن زندگي نياز دارند، با وجود آنكه دستان پينه‌بسته‌ي كودكان كار كه از سرما يا گرما خشك و خشن شده به محبت بيشتري نياز دارد، و يا كودكان آزار ديده امروز به يك سقف و چهار ديواري پر مهر و امن احتياج دارند اما حداقل بيائيد دستان كوچك كودكان فقير و غني را به يك اندازه بفشاريم.