نقش ناشناخته " پایگاه سپهر" در پرتاب ماهواره های ایرانی(+عکس و نقشه)

  مشرق - با توجه به کاربرد بسیار وسیع ماهواره ها در زمینه های مختلف، ایران نیز از سال ها پیش در پی تکمیل حلقه های مختلف فناوری فضایی برآمده است. پس از طراحی، ساخت، آزمایش، پرتاب و راهبری یک ماهواره، نوبت به دریافت داده های ارسالی آنها می رسد. ماهواره ها با توجه به نوع مأموریت خود، اقدام به ارسال اطلاعات مختلفی می کنند که بعد از طبقه بندی و تحلیل جهت توسعه عمران، دفاع و امنیت، راه و ترابری، کشاورزی، محیط زیست، زلزله نگاری، هواشناسی، منابع آب، نجوم، نفت، گاز، شیلات، زمین شناسی، شهرسازی، باستان شناسی و... مورد استفاده قرار می گیرد.


یکی از پرکاربردترین داده های ارسالی توسط ماهواره ها، تصویر است. ‌از اين تصاوير در زمينه‌هاي مختلف از جمله هيدرولوژي و منابع آب، اكتشاف منابع زيرزميني همچون نفت، گاز،‌ مواد راديواكتيو، زيست‌شناسي، كارتوگرافي و ... استفاده مي‌شود. به طور طبقه بندی شده تر باید گفت تصاوير ماهواره اي به عنوان يكي از داده هاي با دقت بالا جهت استفاده مديران، برنامه ريزان، كارشناسان و كاربران در زمینه های جنگلداري و مراتع، منابع آبي، در بررسي بلاياي طبيعي، كشاورزی، خاك شناسي، زمين شناسي، مطالعات زيست محيطي، مديريت منابع، طراحي خطوط لوله و شبكه راهها ارائه مي شود.

اما برای دریافت این تصاویر نیاز به وجود گیرنده های مختلف و متناسب با قابلیت های متنوع است که در کنار ادوات ذخیره، پردازش و آماده سازی، یک پایگاه دریافت اطلاعات ماهواره ای را تشکیل می دهند.

در ایران نیز با توجه به استفاده از تصاویر ماهواره ای دریافتی از کشورهای خارجی، حتی پیش از ارسال ماهواره های ایرانی، اقدام به ساخت ایستگاه مجهز دریافت اطلاعات ماهواره ای شده بود که با کاربری هوشمندانه متخصصان داخلی، امروزه در اغلب زمينه‌ها از جمله در تهيه و توليد بسياري از نقشه‌هاي مورد نياز كشور توانمندي‌هاي قابل توجهي حاصل شده است.
 
 
به گزارش مشرق، یکی از مهمترین و کاملترین پایگاه های دریافت داده های ماهواره ای در کشور، ایستگاه دریافت سپهر است که تا کنون نیز منشأ تحولات بزرگ و خدمات فراوانی بوده است.
این پایگاه، وابسته به سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح است که در راستاي توسعه و عمران كشور و رفع نياز تأمين تصاوير ماهواره اي از كشورهای خارجی به منظور انجام مطالعات سنجش از دور تأسیس شده است و هدف اصلي آن تأمين اطلاعات و تصاوير کشور ايران و کشورهاي همسايه و ديگر کشورها بر اساس نياز بر پايه چهار اصل حداقل زمان، حداقل هزينه، جديدترين اطلاعات و پنهان ماندن هدف است.
 
تا قبل از راه اندازي ايستگاه زميني سپهر در سال81، تصاوير ماهواره اي آرشيوي و قديمي به طور غيرمستقيم از روسيه و فرانسه، با مشخص کردن هدف و با صرف زمان و هزينه کلان خريداري مي شدند که اکنون در کمتر از یک دقيقه اين امر براي ایران امکان پذير است. از بعد اقتصادی نیز، در سال هاي قبل براي خريد تصاوير ميليونها دلار باید هزینه مي شد به طوري كه در سال 83 ، 38 ميليون دلار و در سال 84 ، 42 ميليون دلار تصاوير  صرف خرید این تصاویر شد. در واقع باید برای هر تصویر 5.2 متر مربعی، 2500 دلار پرداخت می شد اما با راه اندازی سپهر، این هزینه ها به یکدهم کاهش یافت و حتی به کشورهای همجوار نیز خدمات ارائه می شود.

در حال حاضر ايستگاه سپهر از چندین ماهواره به صورت روزانه تصوير دريافت مي كند و بدين ترتيب این ايستگاه در زمره ايستگاه های مهم جهان براي دريافت تصاوير روزانه است. امروزه تصاويری با قدرت تفکیک مکانی از 5.8 متر تا 188.3 متر قابل دریافت بوده و در آينده اي نزديك نيز به تصاوير با تفکیک زير يك متر قابل دستيابي خواهد بود كه نقش موثري در توسعه و عمران كشور دارد.

هر روز در چند نوبت آخرين اطلاعات از ماهواره های طرف قرارداد با کشورمان، دريافت شده و حوزه پوشش آنتي ايستگاه، بالغ بر 40 کشور جهان در حوزه اي به شعاع  2800 کيلومتر از چين تا اروپاي شرقي و از روسيه تا سودان است و اطلاعات تصويري اين کشورها روزانه در چهار تا شش سري دريافت و بر اساس اين داده ها، تحلیل و تفسيرهاي مربوطه اجرا مي شود.


پس از ذخیره، داده ها در چند سطح، مورد پردازش قرار می گیرند که شامل اعمال تصحيحات راديومتريك بر روي تصوير، اعمال تصحيحات راديومتريك و ژئومتريك (محصول استاندارد) و پردازش محصولات ويژه می شود كه پردازش ثانويه متناسب با نياز كاربران در اين سطح اجرا شده و تصاوير ماهواره ای منطقه بطور روزآمد به كاربران برای تهيه زيربناي اطلاعات مراكز متقاضي همچون دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي، بهره گيري از تصاوير استريو براي تهيه نقشه هاي 1:10000 و يك 1:25000 و نيز بهره گيري تصاوير در جهت توليد و به روز رساني نقشه هاي پوششي واگذار می شود.
 
بر اساس اطلاغات موثق موجود، تا به حال چندین دوره پوشش از ايران و كشورهاي همسایه اجرا و آرشیوی غنی از داده های تصویری فراهم شده؛ به عنوان مثال تنها تا مهرماه سال 86 حدود 60 هزار گيگابايت اطلاعات تصويري ذخيره شده و این فرآیند هر روزه ادامه دارد. گفتنی است در راستاي همكاري با دانشگاه ها و مراكز علمي تصاوير ماهواره اي به صورت رايگان در اختيار دانشجويان كارشناسي ارشد و دكتري و اساتيد قرار می گیرد.
 
از جمله خدمات مستقیم ایستگاه فضایی سپهر به برنامه فضایی کشور، می توان به دریافت اطلاعات ماهواره سینا1 اشاره داشت. همچنین اولین تصاویر گرفته شده توسط ایران از فضا که توسط راکت کاوشگر2 تهیه شد توسط ایستگاه زمینی سپهر دریافت و ذخیره شد.
در زمان وقوع زلزله بم با بهره گیری از داده های ذخیره شده این ایستگاه، آخرین وضعیت تمام مناطق زلزله زده قبل از وقوع حادثه و تصاویر بعد از آن پردازش شده و به شکل مناسب برای استفاده ظرف مدت 48 ساعت در اختیار مسئولان مربوطه قرار گرفت. در آلودگی های پدید آمده در خلیج فارس نیز به همین ترتیب عمل شده و نقش پایگاه سپهر در اطلاع از وضعیت منطقه در مسائل زیست محیطی بسیار ستودنی است.

در بحث بازنگري نقشه هاي جغرافيايي كشور زمان این کار از حدود 15 سال به حدود سه تا پنج سال كاهش يافته که این امر، اطلاع از تغییرات آمایش سرزمینی در کشورمان را دگرگون کرده است.
 
پیوند رصد و سپهر
به گزارش مشرق، امروزه نیز ایستگاه فضایی سپهر در حال دریافت اطلاعات و تصاویر از ماهواره بومی و سنجشی رصد1 است که تمام اجزای آن ساخت داخل بوده و مقدمه ای در بکارگیری ماهواره های سنجشی بزرگتر خواهد بود.
 
هم اکنون و بر اساس اعلام رسمی مسئولان سازمان فضایی ایران، اولین تصاویر تهیه شده توسط ماهواره رصد، به ایستگاه سپهر رسیده است و با تجهیزات موجود در این ایستگاه مدرن، می توان زحمات کارشناسان پرتاب اولین ماهواره سنجش از راه دور کشور را به بهترین نحو پردازش و استخراج کرد.
 
شاید تا زمانی که جمهوری اسلامی ایران به دانش پرتاب بومی ماهواره های سنجش از دور نرسیده بود، نقش مسئولان و کارشناسان ادوار مختلف وزارت دفاع در ایجاد زمینه های ساخت، تجهیز و به روز رسانی این ایستگاه به خوبی مشخص نمی شد؛ ایستگاه هایی که تعداد آن طی سالهای آینده رشد قابل توجهی خواهد یافت.

آخر اینکه دانشمندان و متخصصان کشورمان برای آماده سازی مقدمات جهش در فناوری فضایی و بکارگیری این عرصه در رشد و توسعه کشورمان، اقدام به ساخت و تأسیس ایستگاه های دریافت دادهای ماهواره ای دیگری از نوع ثابت و متحرک در نقاط مختلف کشورمان کرده اند که بخصوص نوع متحرک آن از فناوری بسیار بالایی برخوردار بوده و امکان دریافت اطلاعات ماهواره ای را در هر نقطه ای از کشور فراهم کرده و محدودیت های ماهواره ها را از نظر وسعت منطقه تحت پوشش برای تبادل اطلاعات، کمتر می کنند.