به دنبال پیدایش هر خطی در طول تاریخ، هنرمندان نوشته های تزیینی و شمایلی بسیار خلق کرده اند. بعضی از کلمه ها و عبارت ها به صورت تزیینی و بعضی دیگر به صورت شمایلی طراحی و اجرا شده اند.

کلمه ها و عبارت ها با عناصری مانند: گل، شاخه و برگ، میوه و ... تزیین می شدند. بسیاری از کلمه ها و عبارت های شمایلی نیز ارتباط مستقیمی با شکل خود داشته یا مظهری از خلقت پروردگار بوده اند. برخی کلمات و عبارت ها و احادیث و روایات هم در قالب های هندسی مانند خط معقلی نوشته می شدند.

خط دیگری نیز وجود دارد که سطح آن با گل و گیاه پوشیده و به آن گلزار می گویند.

تحولات و دگرگونی های خط به چهار دوره مهم تقسیم شده که عبارت اند از:

- خط تصویری
- خط صوتی
- خط هجایی
- خط الفبایی

1- خط تصویری (شکل نگاری):

این خط در آغاز دوران تمدن مصر باستان برای نگارش اختراع شده که آن را (هیروگلیف) می گویند و اصطلاح علمی آن پیکتوگرافی است. در این نوع خط برای انتقال مفاهیم از ترسیم نقش اشیا و جانداران استفاده می شود که البته فقط عبارت های کوتاه و ساده با آن قابل انتقال بوده است.

دیسک مارپیچی قسمتی از نمای رو به رو

خط هیروگلیف مصری مربوط به دوره اندیشه نگار

2- خط صوتی یا ایدئوگرام (مفهوم نگاری):

در این خط به جای نقش شیء، قسمتی از آن را به شکل رمز و اختصار مطرح می کنند. برای مثال: شکل خورشید نشانه روز، خطوط موج دار نشانه آب و کبوتر نشانه محبت هستند.

3- خط هجایی:

این خط برای هر یک از حروف و اصوات، شکلی خاص منظور می کردند. به همین دلیل تعداد شکل ها کمتر و به آسانی نوشته و درک می شد.

4- خط الفبایی:

آخرین مرحله تکامل خط، دوره الفبایی است که در حدود 1500 سال پیش از میلاد فنیقی ها به وجود آوردند و به صورت های مختلف در دیگر نقاط مناطق جهان گسترش یافته است.

کتیبه خط میخی ایرانی

حروف اصلی الفبای فنیقی که از راست به چپ نوشته می شود

خط اوستایی

خط سریانی

در نشانه نوشته های تصویری به یک واژه یا تصویر دست پیدا می کنیم که می توان نان آن را "نماد" گذاشت که در این صورت معنا و مفهوم عمیق تر پیدا خواهد کرد. لذا انسان از همین ویژگی ها برای ایجاد ارتباط بهره گرفته و با علائم نوشتاری مانند نشانه ها و علائم تصویری که در فرودگاه ها، ایستگاه های راه آهن، خیابان ها و دیگر مکان های عمومی، امر ارتباطات اجتماعی را آسان تر کرده است. این نمادها را می توان در بازی ها، تبلیغات، جشنواره ها و بعضی از موارد دیگر نیز مشاهده کرد.

یکی از نمادین ترین حروف الفبای دنیا، حروف هیروگلیف است که در آن بسیاری از واژه ها در شکل تصویری ارائه شده است و به صورت یک نماد از آنها استفاده می شود.

عنوان: نشانه نوشته های تصویری
برای معلمان و معلمان هنر و هنرآموزان ارتباط تصویری
اثر: محمدعلی کشاورز

تماشاخانه