وقتی پول زیر زبان رسانه ملی مزه می‌کند!

زیست نیوز- تبلیغ کالاهای مضر از سوی رسانه‌ها بر اساس ماده37 قانون برنامه پنجم توسعه و آیین‌نامه تبلیغات سازمان صداوسیما، ممنوع است. 

به نقل از خبرگزاری فارس، در بند الف آیین نامه این ماده قانونی کالاهای تهدید‌کننده سلامت که تبلیغات آن ممنوع است شامل: مواد غذایی چرب (انواع روغن‌های جامد، سس‌های چرب، روغن‌های با اسید چرب ترانس بالای 5درصد و محصولاتی که با روغن‌های با اسید چرب ترانس بالای 5درصد تهیه شده است-  موادغذایی شور (اسنک‌های شور، غلات حجیم‌شده، چیپس، کنسروهای شور، خیارشور و سایر شوریجات) - مواد غذایی شیرین (قندوشکر، پاستیل و یخمک) - نوشیدنی‌ها (نوشابه‌های گازدار، نوشیدنی‌های صنعتی، نوشابه‌های انرژی‌زا و نوشابه‌های رژیمی) - غذاهای صنعتی فراوری‌شده تهدید‌کننده سلامت (سوسیس، کالباس، همبرگر و ناگت) و شیر خشک.

مطابق آیین‌نامه اجرایی قانون مصوب مجلس، تبلیغ هر یک از این موارد در رسانه‌ها اعم از صدا‌و‌سیما، مطبوعات، بیلبوردهای شهری و هر نوع رسانه دیگر ممنوع است.

اما با وجود ابلاغ این قانون،سازمان صداوسیما به واسطه اینکه حجم بالایی از مخاطب را در بر می‌گیرد و تاثیرگذاری برنامه‌های آن بر مردم بالاست،همچنان به تبلیغ این کالاها اقدام می‌کند و به دلیل اینکه بسیاری از شرکتها و کارخانه‌های تولیدی این اقلام، صداوسیما را برای تبلیغ کالاهای خود انتخاب می‌کنند، درآمد خوبی نصیب این رسانه می‌شود.

جالب آنکه متأسفانه اغلب این تبلیغات در روزهای تعطیل و در حین پخش برنامه‌های پرمخاطب رادیو و تلویزیون مانند برنامه‌های کودکان، مسابقات ورزشی و سریال‌های تلویزیونی بیشتر هم می‌شود.گاهی حتی روند تولید مثلاً یک اسنک یا چیپس را نمایش می‌دهند و بر سلامت و غلات انرژی‌زای آن تأکید هم می‌کنند.

در سطح شهر نیز فقط کافی است سری بچرخانیم و بیلبوردهای منقش شده از چیپس و پفک را ببینیم که با اشکال کارتونی و رنگهای شاد و گرم توجه کودکان و حتی بزرگسالان را به خود معطوف می‌کند.

این در حالی است که به گفته کارشناسان علم تغذیه،پفک به عنوان یکی از این اقلام مضر 9 برابر حجم خود آب جذب می‌کند. بنابراین استفاده از تنقلاتی مانند چیپس و پفک باید محدود و از محصولاتی استفاده شود که در آن از رنگ طبیعی استفاده شده باشد.

چیپس نیز موجب سیری کاذب و محروم شدن کودک از غذاهای اصلی می‌شود.مصرف نوشابه‌های گازدار به دلیل فسفر موجود در آن، جذب کلسیم را در دستگاه گوارش کاهش داده و در مقابل پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.

زور وزارت بهداشت به صداوسیما نمی‌رسد

با وجود اینکه سازمان صداوسیما نسبت به اجرای این قانون متعهد نیست اما وزارت بهداشت هم از پا ننشسته و از این سازمان شکایت کرده است.

محمد شریعتی،قائم‌مقام معاون بهداشتی وزارت بهداشت گفته است که وزارت بهداشت 2 بار از تبلیغات چیپس و پفک در صدا و سیما شکایت کرده است اما تا زمانی که خود مردم شکایت نکنند، این کار به نتیجه نمی‌رسد.

وی می‌گوید: اولین مورد شکایت از صدا‌و‌سیما به خاطر چیپس و پفک را حدود یکسال پیش داشتیم اما هنوز از اینکه رأیی در این زمینه در دادگاهی صادر شده باشد به اطلاع ما نرسیده است.

قائم مقام معاون بهداشتی وزارت بهداشت می‌افزاید: البته قانون مشخص نکرده است که شاکی چه کسی باید باشد و به نظر من هر یک از 75 میلیون ایرانی که نسبت به سلامت خود و اطرافیانش حساس است می‌تواند در صورت مشاهده تبلیغات این اقلام مضر سلامت یک نامه به دادگاه بنویسد و از آن رسانه شکایت کند.

وی افزود: تجربه نشان داده است هر کاری که در این کشور انجام شده تا زمانی که خود مردم به صورت مستقیم وارد عمل نشده‌ا‌ند به نتیجه مطلوب نرسیده است، بنابراین به نظر من تا زمانی که برای برخورد با تبلیغات اقلام مضر سلامت خود مردم به طور مستقیم وارد عمل نشوند، کاری پیش نمی‌رود.

صداوسیما:تبلیغات، مصرف تنقلات را افزایش نداده است

صدیقه اعتماد سعید، عضو شورای سیاستگذاری سلامت صدا و سیما در پاسخ به اینکه صدا و سیما چه تدابیری برای منع تبلیغات محصولات غذایی و بهداشتی که از سوی وزارت بهداشت ممنوع اعلام شده اندیشیده می‌گوید: اگر چه تبلیغات در سبد خرید مردم تاثیرگذار است اما بسیاری از مواد غذایی مانند پاستیل و شکلات که هرگز در صدا و سیما تبلیغ نشده‌اند بالاترین میزان فروش را دارند.

وی اضافه می‌کند: تبلیغات در صدا و سیما از یکسری مقررات داخلی تبعیت می‌کند و کالاهایی که وزارت صنایع اجازه ساخت آن و وزارت بهداشت تاییدیه بهداشتی آن را صادر می‌کنند منعی برای تبلیغ ندارند مگر اینکه در هنگام صدور مجوز روی کالا عبارت «منع تبلیغ» ثبت شود.

به گفته اعتماد سعید، وقتی وزارت بهداشت تبلیغات برخی اقلام را در حوزه مواد غذایی مشکل‌دار اعلام کرد شورایی در واحد بازرگانی صدا و سیما تشکیل شد و مقرر شد موارد بررسی و اعمال شود.

مدیر طرح و برنامه رادیو سلامت می‌افزاید: برخی مواد غذایی هرگز در صدا و سیما تبلیغ نمی‌شوند ولی در آماری که ما داریم مصرف برخی از شکلات‌‌ها خیلی بیشتر از پفک است.

اعتماد سعید تاکید می‌کند: هیچ مستند علمی برای اینکه بگوییم به خاطر تبلیغ صدا و سیما مصرف پفک و مواد غذایی از این دست بالا رفته وجود ندارد.

این متخصص اطفال با بیان اینکه صدا و سیما یک دانشگاه عمومی است خاطرنشان کرد: صدا وسیما خودش باید مواد غذایی را که به سلامت آسیب می‌زند ارزیابی کرده و با سیاستگذاری‌هایی که در نظر می‌گیرد تبلیغ نکند.

دبیرخانه تازه تاسیس شده ماده 37 در وزارت بهداشت

با این حال به نظر می‌رسد اگر وزارت بهداشت جدی‌تر به اجرای قانون ممنوعیت تبلیغات مواد مضر سلامت مبادرت می‌کرد نتایج زودتر حاصل می‌شد چرا که عمر اقدامات اجرایی وزارت بهداشت در این زمینه کوتاه است و اعتبارات لازم را ندارد.

علیرضا حیدری، مسئول دبیرخانه ماده 37 قانون برنامه پنجم توسعه وزارت بهداشت در رابطه با اجرای این قانون می‌گوید: این ماده قانونی در مورد عدم تبلیغ مواد آسیب‌رسان به سلامت است که در سال 89 برای پیشگیری از عوارض بیماری که بیشترین بار هزینه را دارند تصویب شد.

وی ادامه می‌دهد: فهرستی از کالاهای مضر در جلسات وزارت بهداشت تهیه شد که از سازمان‌های مختلفی مانند وزارت صنایع، بازرگانی، معاونت بهداشتی، صدا و سیما و ... حضور داشتند و مصوبه‌ای تشکیل شد تا این لایحه بستر فرهنگی اجرای این قانون را فراهم کند.

حیدری اضافه می‌کند: فهرست پیشنهادی در کارگاه‌های مختلف چکش‌کاری شد و به دلیل حساسیت‌زایی برخی از برندها و کالاهای خاص که آسیب‌رسان تلقی می‌شدند، به دقت فهرست نهایی تهیه و در نامه‌ای در زمان وزیر سابق بهداشت ابلاغ شد.

جریمه 10 میلیون تا یک میلیارد ریالی برای تبلیغ کالاهای مضر

مسئول دبیرخانه ماده 37 قانون برنامه پنجم توسعه وزارت بهداشت تصریح کرد: بنابراین تبلیغ کالاهایی که در لیست نهایی از کالاهای مضر و غیرمجاز تأیید شدند در صدا و سیما ممنوع شد و تبصره این قانون بر این قرار شد که در صورت عدم رعایت این مواد، از 10 میلیون تا یک میلیارد ریال جریمه نقدی و در صورت تکرار با افزایش 20 درصدی جریمه مواجه شوند.

حیدری می‌گوید: فاز مطالعاتی و بررسی عوارض جسمی، مالی و روانی در سبد خانوار و همچنین بیماری‌های غیرواگیری که به واسطه آن به وجود می‌آمد را مشخص کردیم که البته این مطالعات در حال نهایی شدن است و هنوز گزارش آن تکمیل نشده است.

مسئول دبیرخانه ماده 37 قانون برنامه پنجم توسعه وزارت بهداشت اضافه می‌کند: وظیفه این دبیرخانه مانیتور کردن تبلیغات شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی است و حدود تبلیغات را مشخص می‌کنیم تا تأثیراتی را که بر روی مخاطب می‌گذارد و همچنین عوارض آن را بسنجیم.

وی می‌افزاید: به عنوان مثال چیپس، سوسیس و هر کالای دیگری که نباید تبلیغ شوند در نگاه اول اینکه چه بیماری ایجاد می‌کنند بررسی می‌شوند و سپس درصد بیماری‌هایی که به دلیل مصرف یک نوع کالا به طور خاص ایجاد می‌شود بررسی می‌شود.

دبیرخانه دیر تشکیل شد/اعتبارات ندارد

وی با اشاره به اینکه حدود 4 ماه است دبیرخانه ماده 37 تشکیل شده است می‌افزاید: اعتبارات مناسب برای انجام فعالیت‌های قانونی این دبیرخانه فراهم نشده است و به نظر می‌رسد با وجود اینکه این قانون در سال 89 به تصویب رسیده این دبیرخانه دیر تشکیل شده باشد.

حیدری می‌گوید: اینکه چرا صدا و سیما این قانون را اجرا نمی‌شود به دلیل درآمدزایی این تبلیغات است درآمدی که صدا و سیما از بحث تبلیغات به دست می‌آورد بسیار بالاست.

به گفته حیدری: زمانی که گفته می‌شود این تبلیغات باید ممنوع شوند می‌پرسند منبع دیگری را به عنوان جایگزین این منابع به ما معرفی کنید تا اعتبارش جابه‌جا شود و زمانی که می‌گوییم این تبلیغات ضرر دارند می‌گویند منابع جایگزین را به ما معرفی کنید.

حیدری اضافه می‌کند: دبیرخانه پیگیر اجرای این قانون است اما وظیفه معرفی و جایگزین کردن منابع درآمدزا را برای صدا و سیما ندارد باید این جایگزینی در قانون دیده می‌شد.

وی می‌گوید از سوی دیگر برای اینکه ممنوعیت کالاها به درستی انجام شود باید هدفمند شوند نمی‌توان تمام تبلیغات را به یکباره حذف کرد بلکه باید در قدم اول آنها را محدود کرد.

فشار خون و افزایش وزن آینده کودکان را نشانه گرفته است

مسئول دبیرخانه ماده 37 قانون برنامه پنجم توسعه وزارت بهداشت تصریح می‌کند: بیشترین آسیبی که از مواد آسیب‌رسان مانند چیپس و پفک به دست می‌آید متوجه کودکان است. پرفشاری خون و افزایش وزن در آینده از عوارض این مواد غذایی به شمار می‌رود.

بررسی تبلیغات مضر در بعد، قبل و حین برنامه کودکان

حیدری می‌گوید: همچنین در بخش نظارت بر تبلیغات بررسی می‌شود که چه تبلیغاتی در فاصله بعد، قبل و حین یک برنامه تلویزیونی ویژه کودکان پخش می‌شود چرا که در این صورت مصرف این کالاها افزایش می‌یابد.

وی افزود: برنامه‌های پرمخاطب در فاز مطالعاتی دبیرخانه قرار دارند چرا که بعضی از برنامه‌های پرمخاطب کودکان یا پخش زنده مسابقات ورزشی از برنامه‌هایی است که نباید در کنار آن کالاهای غیرمجاز تبلیغ شوند.

حیدری اظهار می‌کند: به هر حال نیاز به شواهدی داریم که متأسفانه با وجود اینکه باید برای تمام این فازهای مطالعاتی، تحقیقات گسترده‌ای انجام شود اما بودجه مناسب آن در دست نیست. کار آن آغاز شده اما هنوز پولی به ما نداده‌اند.

این مقام مسئول در وزارت بهداشت می‌گوید: به عنوان مثال جدول هزینه هر پروژه تحقیقاتی حدود10 تا 20 میلیون تومان تمام می‌شود و 3 پروژه‌ای که در دست داریم 100 میلیون تومان اعتبار می‌خواهد در حالی که هنوز ردیف اعتباری مستقلی برای دبیرخانه در نظر نگرفته‌اند.

حیدری می‌گوید: مجلس زمانی که قانون ممنوعیت تبلیغ کالاهای غیرمجاز را تصویب کرد در بند ج آن تأکید شد که تبلیغات مضر سلامت از سوی تمام رسانه‌ها ممنوع است اما باید پرسید آیا این قانون اجرا می‌شود؟

چرا صداوسیما به قانون بی‌تفاوت است

وی در پاسخ به این سوال که به نظر می‌رسد اهرم قدرتمند صدا و سیما بر وزارت بهداشت و حتی قانون برتری دارد این طور پاسخ داد: سازمان صدا و سیما همانند سازمان‌هایی مثل تربیت بدنی و کشاورزی که زیرمجموعه وزارتخانه‌ای باشد نیست. سازمانی مستقل است که نمی‌توانیم به آن ورود کنیم بنابراین به نظر می‌رسد باید از صداوسیما پرسید که چرا به اجرای قانون بی‌تفاوت است.

تغییر ذائقه کودکان به سمت غذاهای شور

وی به برخی تحقیقات به دست آمده از مضرات این تبلیغات اشاره می کند و می‌گوید: نمک موجود در چیپس، پفک و تنقلات پرحجم ذائقه کودکان را به سمت غذاهای شور و پرنمک در بزرگسالی می‌کشاند به طوری که فشار خون و بیماری‌های قلبی از بیماری‌هایی است که آینده این کودکان را تهدید می‌کند.

حیدری می‌گوید: بیماری‌های قلبی که اولین عامل مرگ‌ومیر پس از تصادفات است به دلیل مصرف غذاهای ناسالم افزایش می‌یابد. این در حالی است که یک مورد از هر 11 سکته قلبی با کاهش مصرف 1.8 گرم نمک به صورت روزانه قابل پیشگیری است.

وی اضافه می‌کند: همچنین کاهش مصرف 3 گرم نمک در روز باعث کاهش 50 درصدی بیماریهای قلبی می‌شود. هر چقدر که کارهای زیربنایی کنیم، تختهای ویژه و بخش‌های مراقبت‌های قلبی ایجاد کنیم باز هم در مقابله با اقدامات پیشگیرانه‌ای که می‌توانیم با تغییر سبک زندگی ایجاد کنیم کم است.باید کاهش مصرف این اقلام غذایی مضر را در خانواده‌ها تقویت کنیم.

برخی افراد مخفیانه قانون را دور می‌زنند

بارها شاهد تصویب قانون‌های جدید از سوی مجلس بوده‌ایم اما بنا به دلایلی که خود نمایندگان مجلس هم از آن بی‌خبرند اجرایی نمی‌شود و اهرم بازدارنده نیز در این خصوص وجود ندارد و ماده 37 قانون برنامه پنجم توسعه نیز از آن مستثنی نیست.

احمد آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت مجلس در این باره می‌گوید: باید از صدا و سیما پرسید که چرا علیرغم قانونی شدن منع تبلیغات باز هم این کالاهای مضر سلامت را تبلیغ می‌کنند. با وجود اینکه برنامه‌های مفیدی در حوزه سلامت از سوی صدا و سیما ساخته و پخش می‌شود اما در تبلیغات و عرضه کالاهای غیرمجاز به دلیل درآمدزایی آن توجهی نمی‌شود.

وی ادامه می‌دهد: هنگامی که می‌گوییم تبلیغ کالای مضر نباید باشد باید به جای آن تعریف شود که چه منبعی جایگزین آن شود چرا که منابع درآمدزایی این سازمان محدود شده و این سازمان مجبور به تبلیغ کالاهای مضر می‌شود.

مجلس به عملکرد صدا و سیما معترض است

این عضو کمیسیون بهداشت مجلس می‌گوید: ما به این عملکرد صدا و سیما معترض هستیم اما بخشی از علت بی‌کفایتی آن به خود ما برمی‌گردد چرا که باید مجلس به دنبال قانون‌های جدید برود و بر اجرای آنها تأکید کند.

آریایی‌نژاد افزود: متأسفانه برخی افراد مخفیانه قانون را دور می‌زنند که این نباید اتفاق بیفتد اگر قانون برای هر گروه، شخص یا سازمانی نقص دارد باید با کار کارشناسی برطرف شود که این کار مجلس است.

وی اضافه می‌کند: هنگامی که تبلیغ کالاهای مضر سلامت ممنوع است باید ممنوع باشد اگر در اجرای این قانون محدویت وجود دارد و سازمان صدا و سیما به دنبال بودجه باشد و به تبلیغ کالاهای مضر سلامت دست بزند یعنی یک مشکل درونی وجود دارد.

آریایی‌نژاد می‌گوید: باید بر روی تبلیغات کالاهایی که بر سلامت تأکید دارند توجه بیشتری کنیم چرا که سلامت مردم از اصول قانون اساسی و دین ماست و نباید در اقتصاد از سلامت مایه بگذاریم بلکه باید تلاش خود را بیشتر کنیم.