هرچند هنوز هم عمل جداسازی دوقلوهای به هم چسبیده یک جراحی پرخطر و بسیار پیچیده محسوب می‌شود اما نخستین عمل جراحی موفق در این زمینه در سال 1689 میلادی توسط یک جراح حاذق سوئیسی انجام شد.

سال قبل در چنین روزی لاله و لادن بیژنی معروف‌ترین دوقلوهای ایرانی تبدیل به سوژه خبری رسانه‌های دنیا شدند. روزی که لاله و لادن، دوقلوهای به هم‌ چسبیده 29 ساله زیر تیغ جراحی رفتند و 52 ساعت با مرگ دست و پنجه نرم کردند و به فاصلهٔ چند ساعت از یکدیگر جان باختند.

سرویس ایسنا، در سالروز مرگ غم‌انگیز «لاله ولادن بیژنی» در گزارشی به افسانه دوقلوهای به هم‌ چسبیده و برخی‌ از نمونه‌های تاریخی و شناخته شده از تولد دوقلوهای به هم‌ چسبیده و جراحی‌های موفق یا ناموفق جداسازی پرداخته است.

هرچند شباهت بین دوقلوها امری بدیهی است اما دوقلوهای به هم‌ چسبیده علاوه بر شباهت ظاهری بقدری به هم نزدیک هستند که در بسیاری موارد پاها، بازوها، قلب و حتی مغز مشترک دارند.

این موارد بسیار نادر بوده و از هر 200 هزار مورد تولد نوزاد دوقلوی زنده تنها یک مورد با چنین خصوصیاتی متولد می‌شود. در طول تاریخ شاهد تلاش‌های بسیار جامعه پزشکی و جراحان بین‌المللی برای جداسازی دوقلوهای به هم‌ چسبیده بوده‌ایم که در برخی موارد این جراحی‌ها با موفقیت همراه بوده و در برخی موارد نیز ناکام بوده است.

سرنوشت غم‌انگیز نخستین پزشک جراحی که عمل موفق جداسازی دوقلوها را انجام داد:

فاشیو

«یوهانس فاشیو» علاوه بر اینکه در زمان خود فیزیکدان مشهوری بود، یک پزشک حاذق نیز به شمار می‌آمد. وی علاوه بر مطالعه بر روی ناتوانی‌های کودکان و نوجوانان، کتاب‌هایی را نیز برای ارائه راه‌های درمان این نارسایی‌ها و انجام جراحی‌های ساده برای رفع این نارسایی‌ها به رشته تحریر درآورده بود که متأسفانه تنها یکی از کتاب‌های وی تا امروز در دسترس است.

در سال 1689 میلادی، مادری که دوقلوهای به هم‌ چسبیده به دنیا آورده بود، عمل جراحی برای جداسازی آنها را خواستار شد. این نخستین عمل جداسازی در تاریخ نبود چرا که شواهد تاریخی حاکی از جداسازی دوقلوهای بالغ پسر در سال 945 پس از میلاد مسیح در قسطنطنیه است که در این عمل جراحی یکی از قل‌ها جان خود را از دست داد و قل دیگر نیز بیش از سه روز شانس زنده ماندن پیدا نکرد.

به درستی مشخص نیست که آیا فاشیو نیز از این عمل جراحی تاریخی اطلاعی داشته یا خیر اما اطلاع از اینکه دوقلوهای قسطنطنیه نیز مانند بیماران وی دوقلوهای به هم‌ چسبیده از ناحیه سینه بودند، می‌توانست به وی در انجام این عمل جراحی کمک کند.

این دوقلوها تنها از قسمت کوچکی در ناحیه شکم به هم چسبیده بودند که قسمت‌هایی از کبد آنها نیز مشترک بود. با توجه به اینکه کبد می‌تواند دوباره رشد کرده و جراحت‌های خود را ترمیم کند، این مسئله شانس زیادی برای زنده ماندن به این دوقلوها می‌بخشید. با وجود اینکه هر کدام از شیوه‌های جراحی خطرات خاص خود را به همراه داشت، کسی امیدی به موفقیت این عمل جراحی نداشت اما «الیزابت» و «کاترینا» تنها اندکی پس از غسل تعمید از هم جدا شدند. احتمالا آنها با این باور که از این عمل جراحی با موفقیت خارج نمی‌شوند، غسل داده شده بودند. فاشیو به همراه تیمی از پزشکان اندام و رگ‌های خونی اصلی را داخل نواری باریک به طول 12 سانتیمتر که دوقلوها را به هم وصل کرده بود، شناسایی کرده و پیش از بریدن این نوار هر یک از طرفین آن را با یک رشته ابریشمی محکم بسته و سپس اقدام به بریدن آن کردند. 9 روز پس از این عمل، رشته‌های ابریشمی باز شده و دوقلوها زنده و سالم به حیات خود ادامه دادند. درباره اینکه چه افرادی واقعا در این عمل جراحی فاشیو را همراهی می‌کردند گمانه‌زنی‌های زیادی وجود دارد اما گفته می‌شود شهردار شهر «بازل» در سوئیس یعنی شهر محل زندگی فاشیو، وی را در این عمل جراحی همراهی کرده است.

چندین سال بعد شهر بازل دچار هرج و مرج سیاسی و دودستگی شده و فاشیو به حمایت از حزب پیروز پرداخت که این حزب تنها مدت کوتاهی دوام آورد و اندکی بعد، حزب دیگری روی کار آمد. بعد از سقوط شهر بازل، فاشیو زندانی شده و پس از شکنجه کشته شد.

نادرترین عمل جراحی جداسازی دوقلوها

ای ژاری و ای ژیا

پزشکان بیمارستان اطفال «ریچموند» در ویرجینیا اخیرا در یک عمل جراحی بی‌سابقه که 14 ساعت به طول انجامید، موفق به جداسازی دوقلوهای شش ماهه‌ای شده و برگ جدیدی را در تاریخ دانش پزشکی رقم زدند.

«ای‌ژاری جویز» و «ای‌ژیا جونز»، دوقلوهای به هم چسبیده از ناحیه سینه بودند که از نارسایی قلبی رنج می‌بردند. نخستین مرحله عمل جداسازی این دوقلوها در اکتبر 2012 میلادی انجام شد. در این عمل جراحی، پزشکان ابتدا کبد مشترک این دوقلوها را از هم جدا کرده و سپس قسمت‌های اضافی محل اتصال شکم دوقلوها را بستند. دکتر «دیوید لنینگ»، سرپرست جراحان بیمارستان اطفال گفت: به دلیل اینکه این دوقلوها در دومین هفته پس از تولد به شدت مریض شدند، در نتیجه باید به سرعت کبد مشترک آنها را جدا می‌کردیم چرا که این مسئله علت اصلی جریان خون نامنظم در بدن آنها بود. به همین دلیل عمل جداسازی کامل آنها در آن زمان قطعا منجر به مرگ دوقلوها می‌شد چرا که «ای ژاری» به نارسایی کلیوی و «ای ژیا» به هیپرتروفی جدی قلبی دچار بود.

در فوریه سال 2013 میلادی، جراحان در شکم دوقلوها یک بالن گسترش‌دهنده بافتی (Tissue Expander) قرار دارند که این بالن سبب رشد و افزایش بافت پوستی شده و پوست بیشتری را برای پوشش و بازسازی این ناحیه پس از جراحی تولید می‌کند.

اگرچه انجام چنین شیوه‌ای در عمل جراحی بسیار نوین بود اما همین تیم پزشکی در سال 2011 میلادی نیز در عمل جراحی مشابه توانسته بودند دوقلوهای 19 ماهه‌ای به نام‌های «ماریا» و «ترسا تاپیا» را با موفقیت از هم جدا کنند.

جراحی‌های موفقیت‌آمیز و شگفت‌انگیز جداسازی دوقلوهای همسان:

1- آنجلیکا و آنجلینا سابوکو:

این دوقلوها از ناحیه سینه به هم چسبیده بودند و در سال 2011 میلادی در حالی که دو سال داشتند، طی یک عمل جراحی 10 ساعته در بیمارستان کودکان «پاکارد» از هم جدا شدند. این عمل جراحی نتیجه چندین ماه تدابیر جدی و پیچیده از سوی متخصصان تمامی دپارتمان‌های این بیمارستان بود. حساس‌ترین و پرخطرترین مرحله این عمل، جداسازی کبد مشترک دوقلوها بود که در نهایت دقت و ظرافت انجام شد. مهمترین نگرانی در این قسمت از عمل، احتمال خونریزی بود؛ زیرا در هر دقیقه یک چهارم خون بدن انسان از کبد عبور می‌کند. اما گروه جراحی به لطف پیشرفت‌های پزشکی از تجهیزاتی استفاده کردند که بوسیله آن بافت کبد از هم جدا شده و با سوزاندن رگ‌های خونی هیچ خونی در طول عمل تلف نشد. این دومین عمل جراحی جداسازی در بیمارستان کودکان پاکارد به حساب می‌آمد. در سال 2007 میلادی نیز یک تیم جراحی به سرپرستی دکتر «هارتمن» باموفقیت دوقلوهای به هم چسبیده با نام خانوادگی «سابوکو» را در این بیمارستان از هم جدا کرده بود. البته این جراحی از پیچیدگی‌های کمتری برخوردار بود چرا که این دوقلوها اندام‌های مشترک کمتری داشتند.

2- حسن و حسین بن‌هفاف:

این دوقلوهای ایرلندی که از لگن تا کتف به هم چسبیده بودند، پس از تولد در سال 2009 میلادی تنها دو درصد شانس زنده ماندن داشتند. این دو کودک، هر کدام قلب جداگانه‌ای داشتند اما وجود سایر اندام مشترک در داخل شکمشان، عمل جداسازی را کاملا خطرناک کرده بود. ضمن اینکه این دوقلوها تنها دو پای مشترک داشتند که باید مانند کبد، روده و مثانه مشترک بین آنها تقسیم می‌شد. نهایتا در آوریل 2009 میلادی، گروهی متشکل از 20 متخصص پزشکی متشکل از چهار جراح و متخصص بیهوشی که چند شیفت پشت سر هم فعال بودند، طی یک عمل جراحی 14 ساعته حسن و حسین را از هم جدا کردند. انتظار می‌رفت این دوقلوها بیش از چهار ماه در بیمارستان بستری بمانند اما آنها ظرف کمتر از هفت هفته از بیمارستان مرخص شدند. این دو کودک اکنون به لطف استفاده از اندام‌های حرکتی مصنوعی که توسط متخصصان پیشرو و برجسته در این زمینه طراحی شده‌اند، آموخته‌اند که چگونه راه بروند.

3- ماریا پاز و ماریا خوزه پاردس ناوارته:

پزشکان شیلیایی توانستند با موفقیت این دوقلوهای دختر را پس از یک ماراتن جراحی 18 ساعته از هم جدا کنند. ماریا پاز و ماریا خوزه، دوقلوهای 10 ماهه با وجود از دست دادن خون بسیار زیاد در شرایط مساعدی قرار داشتند. این عمل جراحی یکی از هفت جراحی بسیار پیچیده جداسازی دوقلوها در جهان بود. در این عمل جراحی که به صورت گسترده از سوی تلویزیون و رسانه‌های آمریکای جنوبی پوشش داده شده بود، دوقلوها با چالش‌های بسیاری در طول عمل روبرو بودند؛ زیرا بسیاری از اندام‌های داخلی دوقلوها و حتی سیستم دفع ادرار آنها مشترک بود. این جراحی با همراهی 100 نفر از جمله 25 جراح و متخصص بیهوشی انجام شد.

4- ریتال و ریتاج گابورا:

در سال 2011 میلادی دوقلوهای سودانی که از ناحیه سر به هم متصل بودند، توسط پزشکان انگلیسی با موفقیت از هم جدا شدند. در هر 2.5 میلیون تولد یک مورد دچار نقصی می‌شوند که ریتال و ریتاج به آن مبتلا بودند. به دلیل اینکه قلب ریتاج بیشترین حجم خون خود و خواهرش را تامین می‌کرد، بنابراین این دوقلوهای 11 ماهه تنها یک در ده میلیون، شانس زنده ماندن داشتند. این دوقلوها در بیمارستان اطفال «گریت اورموند استریت» تحت چهار عمل جراحی پیچیده قرار گرفتند. جالب اینجاست که پدر و مادر این دوقلوها نیز هر دو پزشک بودند. ریتاج و ریتال با شرایط بسیار عجیبی متولد شده بودند. آنها علاوه بر داشتن رگ‌های خونی مشترک، یک رگ اصلی خونی نیز بین مغزشان داشتند. از آنجایی که ریتاج نیمی از خون مورد نیاز مغز خواهرش را تامین می‌کرد در نتیجه هر گونه افت ناگهانی فشارخون در طول عمل جراحی می‌توانست منجر به آسیب شدید مغزی در دوقلوها شود. نهایتا در ماه اوت سال 2011 میلادی دوقلوهای یک ساله آخرین مرحله عمل جداسازی را پشت سر گذاشتند.

5- تره‌وور و تیموتی باینوموگیشا:

دوقلوهای پنج ماهه اوگاندایی که در ژوئن سال 2011 میلادی متولد شدند اکنون می‌توانند به لطف پزشکان به صورت جداگانه زندگی کنند. عمل جراحی جداسازی این دوقلوها توسط پنج متخصص جراحی و با همراهی تعدادی از پزشکان و کارکنان یک مرکز پزشکی انجام شد. تیم و تره‌وور بدون نیاز به پیوند عضو از هم جدا شده و اکنون، پس از جداسازی می‌توانند به راحتی بازی کنند. ضمن اینکه جراحت‌های ناشی از جراحی در این دوقلوها به سرعت التیام یافت.

6- یورلیا و فیورلا روخا آریاس:

خواهران دوقلوی کاستریکایی طی یک جراحی پرمخاطره در بیمارستان کودکان پاکارد و در سن سه سالگی از هم جدا شدند. در نوامبر سال 2007 میلادی تیم گسترده‌ای از پزشکان و متخصصان جراحی، متشکل از 23 نفر به سرپرستی «گری‌ هارتمن» متخصص کودکان این عمل جراحی را که نخستین نمونه در نوع خود بود برعهده گرفتند و توانستند با موفقیت آنها را از هم جدا کنند.

7- کلارنس و کارل آگوئیر:

برادران دوقلوی فیلیپینی در سال 2002 میلادی متولد شدند. این دوقلوها از قسمت بالای سر به هم متصل بودند. آنها در سال 2003 میلادی به آمریکا منتقل شدند و طی یک عمل جراحی از هم جدا شدند. در این عمل جراحی برای جدا کردن آنها از یک شیوه انقلابی نوین استفاده شد. از آنجا که سابقه جراحی‌های طولانی مدت نشان از میزان بالای تلفات و مرگ و میر داشت لذا پزشکان تصمیم گرفتند آنها را طی چندین مرحله جراحی کوچکتر از هم جدا کنند. پزشکان در سال 2003 میلادی از بالن‌های گسترش‌دهنده بافتی (Tissue Expander) که یک شیوه مرسوم برای جبران کمبود بافت و افزایش پوست در ناحیه جداسازی است، استفاده کردند. برادران دوقلو طی دو ماه تحت چند عمل جراحی قرار گرفتند و جمجمه و مغز مشترک آنها از هم جدا شد و در نهایت در اوت سال 2004 میلادی، جراحی نهایی انجام شد. تمام این جراحی‌ها در مرکز پزشکی «مونته فیوره» در منطقه برونکس نیویورک انجام گرفت. برادران آگوئیر، اکنون به همراه مادرشان در یک خانه اهدایی در شهر نیویورک زندگی می‌کنند. در سال 2008 میلادی این دوقلوها به همراه کودکان هم سن و سال خود وارد مدرسه شدند.

8- لاکشمی تاتما:

«لاکشمی تاتما» یک دختربچه هندی بود که در سال 2005 میلادی در روستایی واقع در ناحیه «آراریای» ایالت «بیهار» متولد شد. در این تولد یکی از قل‌ها سرنداشت. ضمناً، به دلیل رشد نکردن سر و رشد ناقص سینه که درون حفره شکمی باقی مانده بود،‌ ظاهر این دوقلوها در واقع شبیه به نوزادی بود که با چهار دست و پا متولد شده است. این نوزاد در نوامبر سال 2007 میلادی تحت عمل جراحی قرار گرفت و قل اضافه با موفقیت از آن جدا شد. این عمل جراحی جداسازی 27 ساعت بطول انجامید.

9- جاشوآ و جاکوب اسپیتس:

برادران دوقلوی هشت ماهه متولد شهر «ممفیس» آمریکا تا قبل از جدا شدن هرگز یکدیگر را ندیده بودند زیرا از ناحیه پشت یعنی قسمت لگن و انتهای ستون فقرات به هم متصل بودند. 34 پزشک، پرستار و تکنیسین اتاق عمل پس از هفته‌ها مطالعه بر روی شیوه‌های مختلف جداسازی در نهایت در اوت سال 2011 میلادی تصمیم به جراحی این دوقلوها گرفته و طی یک عمل 13 ساعته، موفق به جداسازی آنها شدند. اگرچه هنوز مشخص نیست این پسرها در آینده بتوانند بر روی پاهای خود راه بروند یا خیر اما با این حال پزشکان، آینده این پسربچه‌ها را امیدوارکننده پیش‌بینی می‌کنند.

10- تریشنا و کریشنا:

خواهران دوقلوی بنگلادشی در حالی متولد شدند که از ناحیه سر بهم متصل بودند. آنها پنج سال پیش توسط یک قیم از یتیم‌خانه‌ای واقع در بنگلادش به سرپرستی پذیرفته شدند. این دوقلوها در سال 2007 میلادی در حالی که حدودا سه ساله بودند، طی یک عمل جراحی 27 ساعته که در آن 16 جراح حضور داشتند در بیمارستان سلطنتی کودکان «ملبورن» از هم جدا شدند. این دو خواهر در طول عمل تنها 25 درصد شانس زنده ماندن داشتند اما بلافاصله نشانه‌هایی از سلامت در آنها نمایان شد. این دوقلوها اکنون به همراه قیم خود در شهر ملبورن زندگی می‌کنند. کریشنا که نسبت به خواهرش رشد کندتری دارد در حال گذراندن دوره‌های فیزیوتراپی و گفتاردرمانی است و تریشنا نیز در آستانه ورود به مدرسه است.

11- یوستوشیا و یوستینا بوسین:

خواهران دوقلوی 15 ساله اهل گینه‌نو در حالی به زندگی طبیعی خود ادامه می‌دهند که تا پیش از این چیزی از گذشته خود و اینکه در بدو تولد دوقلوهای به هم چسبیده بودند، نمی‌دانستند. در سال 2011 میلادی که این دختران دوقلو عازم استرالیا شدند، این حقیقت به آنها گفته شد. این خواهران دوقلو در حالی که تنها 16 روز داشته و از ناحیه سینه تا ناف به هم چسبیده و کبد مشترک داشتند به بیمارستان سلطنتی کودکان ملبورن اعزام شده و تحت عمل جراحی جداسازی قرار گرفتند. والدین این دوقلوها تصمیم گرفتند به آنها راجع به گذشته‌شان چیزی نگویند تا بتوانند زندگی عادی داشته باشند تا اینکه در سال 2011 میلادی «الکس اولدیست» جراح آنها که اکنون بازنشسته شده است در دیداری صمیمی، فیلمی از یک عمل جراحی را به آنها نشان داد که زندگی این دختران را تغییر داده است.

12- آملیا و آلیسون تاکر:

عمل جراحی جداسازی «آملیا» و «آلیسون»، بیست و یکمین عمل جراحی جداسازی دوقلوها بود که در بیمارستان کودکان فیلادلفیا انجام می‌شد. این خواهران دوقلو با کمک تیمی متشکل از 40 جراح در این بیمارستان با موفقیت تحت عمل جراحی قرار گرفته و جدا شدند.

13- لاله و لادن بیژنی

و اما «لاله» و «لادن» بیژنی، دوقلوهای به هم‌ چسبیده ایرانی در سال 1352 (1974 میلادی) در شهر فیروزآباد استان فارس متولد شدند. آنها در رشته حقوق دانشگاه تهران به تحصیل پرداخته و موفق به اخذ مدرک کارشناسی در این رشته شدند. آنها در سال 1996 میلادی به کشور آلمان سفر کرده و از پزشکان خواستند با عمل جراحی آنها را از هم جدا کنند. اما پزشکان آلمانی به دلیل خطر بالای این عمل از انجام آن سرباز زدند. آنها سپس به سنگاپور رفته و ضمن ملاقات با «کیت گوآ»، پزشکی که توانسته بود با موفقیت دوقلوهای نپالی (کنگا و جامونا) را از هم جدا کند از وی خواستند عمل مشابهی را نیز بر روی آنها انجام دهد. دکتر گوآ انجام این عمل را بسیار پرخطر عنوان کرده و تمام خطرات احتمالی این جراحی را برای آنها بازگو کرده و هشدار داد احتمال فلج شدن یا مرگ آنها می‌رود.

سرانجام با اصرار دوقلوها و موافقت پزشکان، عمل جراحی لاله و لادن در بیمارستان «رافلز» سنگاپور با تیمی متشکل از 35 متخصص جراحی، پنج جراح اعصاب، یک متخصص جراحی عروق، شش متخصص جراحی پلاستیک، هشت رادیولوژیست و مجموعا 125 نفر پزشک آغاز می‌شود. پس از 52 ساعت، پزشکان بیش از 80 درصد بافت‌ها را از یکدیگر جدا می‌کنند اما ناگهان گردش خون در بدن لاله دچار اختلال شده و لادن جان می‌سپارد. پس از مرگ لادن با وجود تلاش پزشکان برای نجات جان لاله و تزریق خون به وی، متاسفانه لاله نیز پس از 1.5 ساعت جان سپرد و عمل جراحی آنها پایانی غم‌انگیز پیدا کرد.

درگذشت این دو خواهر مردم گوشه و کنار جهان را متاثر ساخت و بسیاری بر مرگشان گریستند. آرامگاه لادن و لاله که در سن 29 سالگی جان باختند، در زادگاه‌شان - فیروز آباد فارس - قرار دارد.

تماشاخانه