تخریب نخستین پمپ بنزین تهران

اعتماد نوشت:

نخستین پمپ بنزین تهران خراب شد، جایگاه سوخت شماره یک، در تقاطع خیابان ولیعصر و مولوی، جایی نزدیک به جنوب شهر که در زمان پهلوی اول ساخته شده بود؛ زمانی که راه آهن تهران را می‌ساختند و نیاز به این پمپ بنزین در منطقه احساس شده بود. جایگاه شماره یک که سازمان میراث فرهنگی هرگز فرصت نکرد حتی ثبتش کند، در حالی که جایگاه شماره 3، در خیابان ری ثبت ملی شده بود که البته آن هم به سرنوشتی مشابه محکوم شد؛ تخریب.

پمپ بنزین برای احداث ایستگاه مترو تخریب شده و شهرداری با گرفتن این زمین، قرار است ایستگاهی تقاطعی در محل ازدحام و شلوغی‌های جمعیت خیابان‌های جنوبی تهران ایجاد کند، ایستگاهی که خط 3 و 7 مترو را به هم پیوند بزند.

تقاطع مولوی و ولیعصر، جایی میان میدان مولوی و رازی، خط ایستگاه‌های بی‌آر تی و اتوبوس شرکت واحد و تاکسی‌هاست، شلوغی‌های ایستگاه‌های اتوبوس در ضلع شمالی و شرقی پمپ بنزین، چهارراه را تبدیل به یکی از شلوغ‌ترین چهارراه‌های شهر کرده است، آنقدر شلوغ که خودروهایی که قصد بنزین زدن داشتند، باید از درون خط بی‌آر‌تی وارد پمپ بنزین می‌شدند و سوختگیری خودروها دچار اختلال می‌شد.

یکی از اهالی محل از ریزش چندباره ایستگاه سوخت‌رسانی سخن می‌گوید، ریزشی که به واسطه قدیمی بودن جایگاه بود و مرمت نشدنش. ظاهرا پمپ‌ها هم یکی در میان کار می‌کردند و در مجموع پمپ بنزین به حال خود رها شده بود و رونق چندانی نداشت و کسی حال و حوصله رسیدگی به پمپ‌ها و تعویض‌شان را نداشت.

اما پمپ بنزین زیرنظر شرکت پخش فرآورده‌های نفتی است، دفتر مجری خط 3 می‌گوید در ازای تخریب پمپ بنزین، زمینی در همان منطقه از شهر از سوی شهرداری داده شده تاپمپ بنزینی جدید احداث شود. اما شهرداری منطقه 11 نظری دیگر دارد و می‌گوید به شرکت نفت پول پرداخت کرده‌اند و زمین معوضی در کار نبوده است.

اما کار هنوز به تخریب کامل نرسیده، گوشه‌هایی از دیوار پمپ بنزین برجا مانده و هنوز به دست شرکت مترو تحویل داده نشده است. اجرای احداث این خط مترو بر عهده مجری خط 3 است و خط 7 هم تقاطعش را احداث می‌کند، اما ظاهرا کار تا عید هم تحویل داده نمی‌شود. سازندگان مترو می‌گویند کار فعلا تعطیل است و منتظر تحویل شهرداری هستیم.

اما شهرداری منطقه 11 از حکمی قضایی سخن می‌گوید، حکمی که دستور تخریب پمپ بنزین را داده است، شفیعی در این خصوص گفت: «این مصوبه کمیسیون ماده 9 است که اجرا شده و در ازای پمپ بنزین چهارراه مولوی - ولیعصر پولی به شرکت نفت پرداخت شده، در حال حاضر هم در حال تخلیه پمپ‌ها هستیم و به زودی ایستگاه مترو در این منطقه احداث می‌شود.»

او همچنین از به توافق نرسیدن شرکت نفت و شهرداری تهران بر سر خریدپمپ‌ بنزین و رسیدن کار به دادگاه سخن گفت. وی ادامه داد: «دادگاه بر‌اساس ماده 9 لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک جهت اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی و نظامی دولت حکمی در جهت خرید این ملک از سوی شهرداری داده است، رای نهایی و از سوی دادسرای عمومی و انقلاب داده شده شهرداری هم مبلغی که نمی‌دانم چقدر است به حساب دادسرا می‌ریزد و ملک را تحویل می‌گیرد.»

او از تخلیه شدن مخازن 10 هزار لیتری بنزین در جایگاه شماره یک و تخریب ساختمان‌های اداری مجموعه خبر داد که نشان می‌دهد این واگذاری در حال انجام است.

او همچنین از تیمی تخصصی برای چک نهایی پمپ‌ بنزین سخن گفت: «شرکتی متخصص در امور سوخت در حال بررسی مخازنند، گرچه این مخازن از بنزین خالی شده است اما گاز بنزین هنوز در محوطه موجود است و باید کامل تخلیه شود، در حال حاضر این مخازن حکم بمب منفجر نشده را دارند که اگر درست تخلیه نشود حتما مشکلاتی ایجاد خواهد کرد.»

از نام پمپ ‌بنزین مولوی و شماره‌اش برمی‌آید که نخستین پمپ تهران باشد، اما پمپ بنزین ری ظاهرا از آن معروف‌تر است که البته زودتر هم تخریب شد. اما پمپ بنزین ری که در خیابان ری تهران بود، از قدیمی‌ترین پمپ بنزین‌ها و تنها پمپی بود که ثبت ملی شده بود که چند سال پیش تخریب شد. سازه‌یی به نام پمپ بنزین در ایران به عنوان یک بنای تازه وارد قلمداد می‌شد و نحوه ساخت آن کمی مشکل. پس باید ساخت آن تلفیقی باشد از معماری نوین و هنرهای معماری دوران پهلوی اول. کالبد فیزیکی پمپ بنزین‌های کنونی، چند محور ستونی است اما پمپ بنزین ری با پلانی به شکل سه مربع و پیش آمدگی در قسمتی از مربع میانی احدث شده بود. بنای اداری پمپ بنزین در کل آجری و نمای آن به صورت طاق‌هایی با کاشی‌کاری‌های هفت رنگ فیروزه‌یی بوده، طاق‌های قوس‌دار با کاشی‌کاری‌های نفیس، قاب‌های دور هر طاق به صورت نقش گره بود که با طرح‌های اسلیمی تزیین شده که از فضای سوختگیری تفکیک شده بود. دیوارهای داخلی با اندود گچ پوشانده شده بود که در حال حاضر اثری از آن در میان نیست.

اما نخستین پمپ بنزین توسط انگلیسی‌ها در شهر دالکی (در جاده بوشهر به شیراز) در سال 1322 ساخته شد، پمپ بنزین ری درست 15 سال بعد از پمپ بنزین دالکی در سال 1337 ساخته شده بود، پمپ بنزین روی حصار و خندق طهماسبی آن زمان ساخته شده بود و جایگاه کنونی آن کنار یک پل تازه تاسیس بود و طبق قوانین تمامی املاک کنار پل باید عقب‌نشینی می‌کردند. با احداث پل ری چون فقط یک ردیف ماشین می‌توانستند در جایگاه بنزین بزنند، عملا پمپ بنزین از سال 1382 تعطیل شد و پمپ بنزین تبدیل شد به محل اسکان کارتن‌خواب‌ها و معتادان. اما پمپ بنزین ثبت ملی شده بود و اعتباری جهت مرمت آن در نظر گرفته شده بود پس مرمت شروع شد. در سال 1387 مالکین پمپ بنزین تصمیم گرفتند ساختمان اداری پمپ بنزین را که به علت کاشی‌کاری‌هایش ثبت ملی شده، شبانه تخریب و ساختمان اداری را در قسمت جنوب شرقی جایگاه احداث کنند. در نهایت بدون توجه به کلیه قوانین ساختمان پمپ بنزین تخریب شد.

پمپ بنزین مولوی هم که به شماره یک در میان پمپ‌های تهران نامگذاری شده بود، نشان از نخستین ایستگاه سوخت می‌دهد، ایستگاهی که از زمان رضا شاه پهلوی ساخته شد و بدون اینکه مورد توجه میراثی‌ها قرار گیرد به راحتی با دادن زمین معوض یا پرداخت پول نقد به شرکت نفت، تخریب شد، تخریبی که همیشه سایه‌اش بالای سر بناهای قدیمی شهر بوده، هست و رفتنی هم نیست.