کودکانمان را چگونه تربیت کنیم؟

یک روانشناس معتقد است: نباید به شخصیت و وجود کودک حمله کرد بلکه باید عمل او را مورد تنبیه قرار داد.

«امیر مهردادی» در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: یکی از مباحثی که می‌تواند آثار مطلوب و یا نامطلوبی بر شخصیت کودکان بر جا بگذارد تنبیه به‌جا و نابجاست که متأسفانه در استان از میان شیوه‌های مختلف تنبیه خشن‌ترین نوع تنبیه یعنی تنبیه بدنی رایج است. در صورتی‌که یکی از شیوه‌های مقبول تنبیه‌ از سوی والدین شیوه‌های عاطفی است که بهترین و موفق‌ترین نوع شیوه‌های تربیتی است.

وی گفت: کودک با شنیدن جملاتی مثل «دوست دارم» یا «دوست ندارم» با واژه‌های والدین آشنا می‌شوند و آثار مطلوب یا نامطلوب را از پدر و مادر می‌گیرند. چون کودک تشخیص می‌دهد پدر یا مادر مهربان که به یک‌باره عصبانی می‌شود این تغییر در شکل و رخسار نشان‌دهنده‌ی این است که کودک کار اشتباهی کرده است حتی اگر جمله‌ای به کودک نگویند کودک از اخم یا حرف نزدن والدین می‌فهمد که پاسخ کار اشتباه او را داده‌اند.

مهردادی با بیان اینکه درصد اشتباهات در زندگی کودک رایج است اما باید تدابیر یا رفتاری برگزیده شود که اشتباهات تکرار نشود، خاطر نشان کرد: باید نوع تنبیه کودک متناسب با خطای او باشد البته منظور تنبیه جانشینی است یعنی اینکه به تناسب علاقه‌ی کودکان به امکاناتی که در اختیار دارند موقتاً بعنوان تنبیه آن نیازها از او سلب شود.

این روان‌شناس گفت: پدر و مادر در تنبیه کودک هیچگاه با همدیگر اقدام نکنند یعنی اگر یکی از والدین به شیوه‌ی تربیتی کودک را تنبیه می‌کند باید دیگری بعنوان پشتوانه‌ی روحی برای طفل وجود داشته باشد نه اینکه هر دو در مقابل کودک قرار گیرند.

وی با تأکید بر اینکه پیش از تنبیه باید ریشه تخلف را یافت و با علت‌یابی، زمینه‌ی تکرار اشتباه را برطرف کرد، افزود: نکته‌ی حائز اهمیت در شیوه‌های تربیتی این است که همیشه تشویق را مقدم بر تنبیه قرار دهیم البته نه تشویق کار اشتباه، بلکه تشویق رفتارهای مغایر با آن فعل کودک.

مهردادی با بیان اینکه در صورت بیان رفتارهای خوبی که مغایر با اشتباه کودک است کودک تشویق به انجام افعال مورد نظر والدین می‌شود، ادامه داد: حتی باید تنبیه بعنوان آخرین راهکار مدنظر والدین باشد که مشکلات کمتری برای کودک ایجاد شود.

مدیر مرکز مشاوره‌ی جوانان استان ایلام تصریح کرد: نباید به شخصیت و وجود کودک حمله کرد بلکه باید عمل کودک تنبیه شود. والدین باید عمل اشتباه را تشریح کنند نه اینکه کل وجود کودک را زیر سئوال ببرند.

این روان‌شناس افزود: تنبیه در نظر گرفته شده باید متناسب با جرم و خطای کودک باشد یعنی نباید اگر خطای کوچکی رخ داده به شدت با او برخورد کنیم چون نه تنها سبب بازدارندگی کودک نمی‌شود بلکه تأثیرات زیان‌بار در بچه را در پی دارد.

مهردادی با بیان اینکه تنبیه کودکان بر آینده‌ی آنها تاثیرگذار است، خاطر نشان کرد: در این برخوردها کودک پرخاشگری را یاد می‌گیرد و اگر در موقعیتی قرار گرفت که همان خطا را دید خیلی سریع واکنش تندی را از خود نشان می‌دهد.

این روان‌شناس یادآور شد: تنبیه بدنی سبب ایجاد کینه در کودک هم‌چنین سرکشی و طغیان در مقابل والدین می‌شوند. در این حالت کودکی که پایه‌های زندگی او در شش سال اول بنیان نهاده می‌شود در کودکی ترسو و دروغگو و در دوران جوانی و بزرگسالی تعادل روحی و روانی آشفته‌ای می‌شود.

وی تنبیه بدنی را بعنوان علت اصلی دروغگویی در دوران کودکی برشمرد و افزود: کودک برای فرار از فشارهای حاصل از تنبیه بدنی به دروغگویی برای مبرا کردن خود دست می‌زند و این علاوه بر تبعات دیگر تنبیه از قبیل ریاکاری، کینه‌توزی و اندوهگینی می‌افزاید.

مهردادی یکی دیگر از پیامدهای تنبیه بدنی برای کودک را احساس حقارت و رنج دانست و گفت: از آثار نامطلوب این پدیده «گوشه‌گیری و لجبازی» در دوران کودکی است که سبب از میان رفتن حس اعتماد به نفس، افسردگی و بیماری‌های روانی در کودک می‌شود.

این روان‌شناس ادامه داد: شادابی و نشاط که محصول بازی و تحرک در کودکان و نوجوانان است و طراوات موجود در کودک با تنبیه بدنی به علت ارتکاب به خطاهای کوچک یا بزرگ از سمت والدین از میان رفته و در این حالت سلامت روحی و جسمی به شدت به خطر می‌افتد.

مدیر مرکز مشاوره‌ی جوانان استان ایلام تقویت و تشویق فعل مغایر با عمل کودک را مقدم بر تنبیه دانست و خاطر نشان کرد: روان‌شناسان معتقد بر تشویق رفتارهای مغایر با آن عمل کودک، تنبیه‌های جانشینی و یا بعضاً برخوردهای عاطفی هستند البته در صورت بکارگیری روش‌های عاطفی مثل «قهر» نباید مدت زمان آن به درازا بکشد و پس از پایان تنبیه با کودک حرف زده و اشتباهات را به او گوشزد کنند.

مهردادی تصریخ کرد: باید به‌محض تشخیص والدین نسبت به شناخت کودک به امر خوب و بد افعال خود، در جهت جلوگیری از تکرار اشتباهات، با کمک گرفتن از شیوه‌های عاطفی و تنبیه‌های جانشینی در آموختن آداب درست زندگی به او اقدام شود.

این روان‌شناس در خصوص نوع برخورد با فرزند در سنین مختلف گفت: والدین باید در دوران ابتدایی زندگی فرزند خود بصورت عملی، فعل درست را انجام داده تا تشخیص خوب از بد برای کودک ملموس‌تر باشد. البته آن نیازمند صبر و حوصله و زمان‌بر است و باید براین امر واقف بود که تنبیه نه تنها مشکل را برطرف نمی‌کند بلکه مشکل بزرگتری را به مشکلات پیشین اضافه می‌کند پس تا زمانی‌که تنبیه در انتظار کار اشتباه است اصلاح نیز وجود ندارد اما با حذف عامل تنبیه‌کننده بوضوح شاهد کاهش میزان اشتباهات کودک هستیم.

وی با بیان اینکه شش سال دوم کودک سن قانون‌پذیری و رعایت یکسری از قوانین در کنار بازی و رفتارهای خود است، افزود: در هر مرحله از زندگی کودک بخصوص در دوران نوجوانی نباید از تنبیه جسمی استفاده کرد چون فرزند احساس بزرگی می‌کند پس نباید بوسیله‌ی تنبیه به شخصیت او توهین کرد چون نتیجه‌ی این حرکت، جبهه گرفتن کودک در مقابل والدین است.

مهردادی ادامه داد: باید در دوران کودکی بدنبال ثبات اخلاق خوب باشیم چون کودک در سن نزدیک به نوجوانی گروه هم‌سالان را به والدین ترجیح می‌دهد پس نباید از تنبیه برای مجبور کردن فرزندان به تابعیت استفاده کرد بلکه باید بعنوان یک مشاور نقش دوست امین را ایفا کرد تا اعتماد به نفس فرزند سلب نشود چون در غیر اینصورت اضطراب و استرس کودک گسترش می‌یابد که سبب تحویل فرزندی به اجتماع می‌شود که سرشار از اختلالات روانی است.

وی یادآور شد: پس باید بنیه‌ی قوی رفتاری در او بوجود آید تا مهارت زندگی «نه گفتن» را بکار گیرد تا اگر در موقعیت خطا قرار گرفت بتواند فشار روحی جمع و گروه را تحمل و با آنها مقابله کند. پس باید کودک برای انجام فعل درست از قبل کوهی از عاطفه و انرژی از والدین گرفته باشد که به پشتوانه‌ی آنها عمل صحیح را انجام دهد.

مدیر مرکز مشاوره‌ی جوانان استان ایلام خاطرنشان کرد: بکوشیم با تربیت صحیح، فرزندانی خلاق و بالنده را به اجتماع تحویل دهیم که لازمه‌ی تحقق این هدف داشتن صبر و حوصله در رأس امور تربیتی است. پس اگر والدین بعنوان نخستین الگو و معلم بچه‌ها از عهده‌ی این امر برنمی‌آیند از مشاور و روان‌شناس در جهت اصلاح رفتارها کمک گرفته شود.