شش اصلی که کارگزاران نظام باید به آن پایبند باشند

آیت الله «عبدالله جوادی آملی» با بهره گیری از آیات الهی و نیز سخنان نورانی حضرات معصومین (ع) وظایف کارگزارن و مسوولان نظام اسلامی را در قالب شش اصل مهم تشریح کرده اند.

به گزارش ایرنا به نقل از مرکز خبر حوزه در مطلبی که به نام این مرجع تقلید منتشر کرد، این شش اصل را این گونه بیان کرده است:

*لزوم رعایت تعهّد و میثاق

تعهّد ایجاب می کند که انسان متعهد، خود را وامدار عهد خویش بداند و به آن بدون هیچ کاستی وفا کند؛ ﴿یا أیّها الذین امنوا أوفوا بالعقود... ﴾ [1]؛ ای کسانی که به خداوند ایمان آوردید! به عقد و عهد خود وفا کنید؛ ﴿...و المُوفُون بِعهدِهِمْ إذا عاهَدوا... ﴾ [2]؛ «نیکان، کسانی هستند که به عهد خود وفا می کنند و رعایت تعهدها راهمانند عبادت خداوند، گرامی می دارند».

﴿...و أوفوا بالعهدِ إنّ العهدَ کانَ مسئولاً﴾ [3]؛ «به میثاق خود عمل نمایید و به آن وفا کنید؛ زیرا هنگام محاسبه الهی رعایت عهد مورد سؤال قرار می گیرد»؛ و در این جهت، فرقی بین عهد با خدا و عهد با بندگان وی نیست؛ پس کارگزار اسلامی که متعهد به انجام خدمات صادقانه است، در قیامت مسوول خواهد بود.

* لزوم ادای امانت و حرمت خیانت

قبول سمت و پست، به منزله پذیرش امانت جامعه به شمار می رود و ادای امانت، واجب و خیانت به آن حرام است: ﴿إنّ اللّه یأمرکم أن تُؤدّوا الأماناتِ إلی أهلها... ﴾ [4]؛ «خداوند به شما امر می کند که هرگونه امانتی را به صاحب آن برگردانید»؛ خواه امانت های مادی باشد، خواه معنوی، خواه به شخصیت های حقیقی باشد، خواه به شخصیت های حقوقی؛ ﴿یا أیّها الذین امنوا لا تخونوا اللّه و الرسولَ و تخونوا أماناتکم... ﴾ [5]؛ «ای مؤمنین! به امانت خداوند و پیامبر خیانت نکنید. همچنین به امانتهای خودتان خیانت ننمایید».

﴿و الذین هُم لاَماناتِهِم وَ عَهدهِم راعُونَ﴾ [6]؛ «مردان با ایمان، امانت ها و عهدهای خود را مراعات می کنند».

* پرهیز از مال حرام و رشوه

هر کارگزاری مسوول است برابر تعهد معیّن، کار مباح مخصوص به حوزه وظیفه خود را انجام دهد و اگر عمداً از انجام آن امتناع نمود، حقوقی که دریافت می کند، حرام است. همچنین اگر بخواهد برای تضییع حق دیگران یا احقاق باطل و ابطال حق، مالی را از مراجعه کننده بگیرد، کار حرامی کرده است: ﴿و لا تأکلوا أموالکم بینکم بالباطلِ و تدلوا بها إلی الحُکّامِ لتأکلوا فریقاً من أموال النّاسِ بالإثمِ و أنتم تعلمون﴾ [7]؛ «اموال خود را به باطل که خارج از محور دین و قانون الهی است، مصرف نکنید و آنها را عمداً به قاضیان و حاکمان ندهید تا از رهگذر این کار حرام، مقداری از اموال و حقوق دیگران را به چنگ آورید».

تذکر: کسی که اهل رشوه است، درونش به منزله چاهی است که رشوه دهنده با مال حرام، دلوی در آن فرو می برد (اِدلاء: دلو انداختن) و از درون آن مقداری لجن بیرون می آورد. این چاه بدبو در قیامت ظهور می کند؛ ﴿یَومَ تُبْلَی السّرائرُ﴾.[8]

*قوّام به قسط و عدل بودن

گرچه بر هر مسلمانی لازم است که عادل باشد و به قسط قیام کند، لیکن کارگزاران نظام اسلامی، مخصوصاً عهده داران سمت قضا و داوری، باید بیش از دیگران به مَلَکه فاضله عدالت متّصف باشند؛ لذا قرآن کریم درباره آنان چنین فرموده است: ﴿یا أیّها الذین امنوا کونوا قوّامین بالقسط شُهداءَ للّهِ و لو علی أنفسِکُم أو الوالدینِ و الأقربینَ إن یکُنْ غنیّاً أو فقیراً فاللّه أولی بهما فلا تتّبعوا الهوی أن تعدلوا و إن تَلْوُوا أو تُعرضوا فإنّ اللّه کانَ بِما تعملون خبیراً﴾ [9]؛ «ای مؤمنین! برای اقامه قسط و عدل، قوّام باشید یعنی شدت قیام و ایستادگی را رعایت نمایید و حتی اگر اقرار به حق یا شهادت به آن، به زیان شما یا پدر و مادر و نزدیکان بود، به اقامه آن مبادرت کنید. توانگری یا تهیدستی افراد، مانع اقامه عدل و داد نشود و رعایت حکم خدا درباره آنان اولی و سزاوارتر است و از پیروی هوس بپرهیزید؛ مبادا از اجرای عدالت بازمانید! و اگر از ادای شهادت سرپیچی کردید یا اعراض نمودید، خداوند همواره از کار شما با خبر بوده و هست».

غرض آن است که در مسوولان نظام اسلامی، غیر از آنچه در شهروندان متعارف معتبر است، چیز دیگری لازم است و آن اینکه قوّام به قسط و عدل باشند تا از گزند هرگونه تبعیض و اهمال و ندانم کاری و مانند آن مصون باشند.

*پرهیز از تشویق و پاداش ناروا

گرچه ترغیب خدمتگزاران راستین، لازم و تکریم کارگزاران امین و متعهد، سودمند است، لیکن توقّع نابجا و انتظار بی مورد کسی که کاری انجام نداده و دوستدار تشویق و ستایش است، مایه عذاب وی خواهد بود: ﴿لا تحسبنَّ الَّذینَ یَفرَحُونَ بِما أتَوا وَ یُحِبّونَ أنْ یُحْمَدوُا بِما لَمْ یَفعَلوُا فَلا تَحسَبَنَّهُم بِمَفازةٍ مِنَ العَذابِ وَ لَهُم عَذابٌ ألیمٌ﴾ [10]؛ «می پندارید کسانی که به آنچه کرده اند (کمکاری و نفاق و عدم حضور در صحنه و...) خوشحال اند و دوست می دارند که در قبال کارهای نکرده، ستایش شوند و از عذاب الهی رهایی یابند! بلکه برای آنان عذابی است دردناک!

*خطر جاه دوستی و مال خواهی

فرزانه کسی است که وسیله را هدف نپندارد و غیر از هستی محض و لقای خداوند که همان حقیقت هستی است هرچیز دیگر را وسیله بداند و به چیزی که گذراست، دل نبندد؛ زیرا خطر مالدوستی و جاه طلبی به قدری زیاد است که اگر کسی به آن مبتلا شد، چیزی از ایمان او نمی ماند.

پیامبر اکرم (ص) به ابوذر، صحابی نامور و مبارز نستوه و زاهد شب و شیر روز، چنین فرمود: «یا أباذر! حُبُّ المال وَ الشرَف أذهَبَ لدینِ الرّجلِ مِن ذئبین ضاریین فی زرْب الغنم فَأغارا فیها حتّی أصبحا فماذا أبقیا منها» [11]؛ «دوستی مال و جاه، دین مَرد را بیش از آن اندازه می برند که دو گرگ خون آشام شبانه به آسایشگاه گوسفندان حمله برند و در بامداد چیزی از آن رمه باقی نگذارند! اگر کارگزاری برای به دست آوردن جاه یا برای حفظ آن کوشش کند، از آسیب آن مصون نخواهد ماند. امید است همگان از توفیق خدمت به بندگان خدا برخوردار و از لغزش های اخلاقی و اجتماعی برکنار باشیم.