علی‌اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش با حضور در مدرسه‌ی دارالفنون، نمایشگاه دائمی «سیر تاریخی آموزش و پرورش ایران» را که از پنج بخش مانند «وزرای آموزش و پرورش»، «معلمان شهید»، «معلمان فرهیخته و ماندگار»، «کتاب درسی و دارالفنون» تشکیل شده است، افتتاح کرد.

در اینجا «سیر تاریخی برنامه هفتگی»، «تشکیلات وزارت آموزش و پرورش»، «سیر تحول کتاب درسی»، «چگونگی تشکیل و تدوین سند تحول بنیادین» و «معرفی آموزش و پرورش در یک نگاه» از شنبه تا چهارشنبه، ساعت ۸ تا ۱۶ به مردم معرفی می‌شود، اما آیا کسی از وجود آن اطلاع دارد؟

دارالفنون نام مدرسه‌ای است که به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدین‌شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. دارالفنون را می‌توان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست.

دارالفنون روز یکشنبه ششم دی‌ماه ۱۲۳۰ برابر با پنجم ربیع‌الاول ۱۲۶۸ هجری قمری، 13 روز پیش از به قتل رسیدن امیرکبیر، با حضور ناصرالدین‌شاه، آقاخان نوری - صدراعظم جدید - و گروهی از دانشمندان و معلم‌های ایرانی و اروپایی با ۳۰ نفر شاگرد به‌شکل رسمی گشایش یافت.

اما تا کنون برای سامان‌دهی و حفاظت از این مدرسه‌ی مهم چه کارهایی انجام شده است؟ با توجه به منتشر نشدن خبری توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، به‌نظر می‌رسد افتتاح این نمایشگاه فقط توسط وزارت آموزش و پرورش انجام شده و سازمان میراث فرهنگی نقشی در آن نداشته است.

البته اگر نگاهی به سابقه‌ی اقدامات انجام‌شده برای این بنای تاریخ‌ساز در رسانه‌ها بیندازیم، با این دیدگاه از سوی مسوولان میراث فرهنگی مواجه می‌شویم که چون این بنای تاریخی متعلق به آموزش و پرورش است، سازمان میراث فرهنگی می‌تواند فقط نقش نظارتی در مرمت آن داشته باشد، همان‌طور که در چند بازدید‌ خبرنگاران از این بنا، ضعف‌های مرمتی، بخصوص در تالار اصلی که مجسمه‌ی امیرکبیر نیز در آن قرار دارد، به‌چشم می‌خورد.

حضور محمدعلی نجفی - رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری - در 31 شهریورماه سال گذشته، از جمله‌ آخرین بازدیدهایی بود که مسوولان سازمان میراث فرهنگی از این بنای تاریخی داشتند و آن را رسانه‌ای کردند. البته احمد مسجدجامعی - رییس پیشین شورای شهر تهران - در نهم اسفندماه سال گذشته در قالب برنامه‌ی تهران‌گردی به این مدرسه رفت و پیشنهاد کرد که دارالفنون به موزه‌ی «تعلیم و آموزش» تبدیل شود.

نجفی در آن بازدید، از ضرورت تشکیل یک کمیته‌ فنی مشترک با هدف بررسی مشکلات و آغاز مرمت‌ها و در نهایت، دادن کاربری مناسب به این بنا سخن گفت.

البته درباره‌ دادن کاربری مناسب، علی‌اصغر کوکاجویباری - رییس وقت پژوهشکده‌ تعلیم و تربیت وزارت آموزش و پرورش و رییس مرکز دارالفنون - دوم اردیبهشت‌ماه 1382 احیای دوباره‌ این بنای تاریخی را نیازمند حمایت سازمان میراث فرهنگی کشور و سازمان‌های دیگر دانست و گفت: «دارالفنون» پس از مرمت به «موزه‌ آموزش و پرورش» تبدیل می‌شود تا در آن، وسایل و تجهیزات درسی و کمک‌درسی که سال‌های متمادی مورد استفاده بوده، به‌نمایش گذاشته شود.

در 15 بهمن‌ماه 1383، پس از این‌که رییس وقت شورای شهر تهران - مهدی چمران - از این مدرسه‌ی تاریخی دیدن کرد، این موضوع مطرح شد که در صحبت‌های پس از این بازدید، طرحی جدید برای کاربری مدرسه‌ی دارالفنون توسط مسوولان مطرح شده است تا این بنای تاریخی به‌عنوان «مرکز پژوهشی و تحقیقاتی تعلیم و تربیت و گنجینه اسناد و املاک آموزش و پرورش» تغییر کاربری یابد. با این وجود، چمران در کنار بحث‌های مطرح‌شده، پیشنهاد کرد که موزه‌ای کوچک درباره‌ی امیرکبیر به‌عنوان بانی این مدرسه، در کنار مدرسه ایجاد شود.

حدود سه سال بعد، (14 مردادماه 1386) نیز غلامعلی حداد عادل در نامه‌ای به رییس‌جمهور وقت - محمود احمدی‌نژاد - بازگشت دارالفنون به آموزش و پرورش را خواستار شد. او در نامه‌اش، این مدرسه را با «دبیرستان هانری چهارم» در شهر پاریس فرانسه مقایسه کرد که از قرن دوازدهم میلادی تا کنون به‌طور مستمر، نقش و هویت واحد خود را به‌عنوان یک مدرسه حفظ کرده است. او در نامه‌اش خواست تا دارالفنون از این نظر که نماد آموزش و پرورش جدید در کشور است، به دانش‌آموزان مستعد و کم‌بضاعت مناطق جنوبی تهران اختصاص داده شود، تا از آن برای توسعه‌ی عدالت آموزشی بیشترین استفاده شود.

اما در اوایل بهمن‌ماه 1386، قائم‌مقام وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری - حمید بقایی - در بازدیدی که از دارالفنون داشت، حرف‌هایی درباره‌ی این بنای تاریخی زد تا تصمیم‌ها درباره‌ی این اثر در سطح رییس سازمان گرفته شود و حتی تمرکز روی مرمت اضطراری آن‌ هم به‌صورت محدود باشد.

در آن دوران، به‌نظر می‌رسید توجه زیادی به این بنای تاریخی می‌شود، چون حدود یک‌ماه بعد، اسفندیار رحیم‌مشایی - رییس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری - در مراسم بزرگداشت دویستمین سالروز تولد امیرکبیر، از رییس‌جمهور که در آن مراسم حضور داشت، خواست تا در صورت امکان، دارالفنون به «مرکزی برای حضور و فعالیت نخبگان ایرانی» تبدیل شود.

نمونه‌ی دیگر وعده‌هایی که مسوولان پیشین درباره‌ی دارالفنون دادند، سخنان بقایی به‌عنوان قائم‌مقام سازمان بود که اردیبهشت‌ماه 1387 به خبرنگار ایسنا گفت: احکام هیئت راهبردی درباره‌ی دارالفنون صادر و مدیر جدید پروژه‌ی مرمت این بنا منصوب شده و اجرای کارهای مربوط به دارالفنون نیز به اداره‌ی آموزش و پرورش داده شده است.

او آن زمان، درباره‌ی نوع کاربری این بنای تاریخی پس از مرمت و سامان‌دهی، اظهار کرد: اگر قرار بود، کاربری آن براساس نظر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باشد، از دارالفنون به‌عنوان یک موزه یا یک مجموعه‌ی فرهنگی در تهران استفاده می‌شد؛ ولی از آنجا که بنا به آموزش و پرورش تعلق دارد، گویا از سوی این اداره، ایجاد یک مرکز مطالبات نخبگان در دستور کار است که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز زیاد با آن مخالف نیست.

این اظهار نظرها ادامه داشت تا 18 آذرماه 1387 که بقایی با بیان این‌که هنوز تغییر کاربری مدرسه‌ی دارالفنون مشخص نشده است، گفت: آموزش و پرورش نظرهای مختلفی را مانند تبدیل این مجموعه به بنیاد نخبگان ارائه کرده است. ما هم به موزه شدن یا کاربری فرهنگی آن فکر می‌کنیم؛ اما در مجموع، هنوز به جمع‌بندی برای تغییر کاربری آن نرسیده‌ایم. البته این پرسش نیز مطرح است که وقتی کاربری مدرسه مشخص نیست، چطور می‌خواهیم طرح مطالعاتی مجموعه را انجام کنیم؟

در آخرین روز سال 1387، رییس بنیاد ملی نخبگان - واعظ ‌زاده - درباره‌ی طرح تبدیل این مدرسه به خانه‌ی نخبگان نظری داد. او گفت: در یک سال گذشته، اساسنامه‌ی خانه‌ی نخبگان به تصویب هیئت امنای بنیاد ملی نخبگان رسیده و مقدمات راه‌اندازی این مرکز در دست تهیه است. امیدواریم با همکاری بیشتر وزارت آموزش و پرورش، این کار در ساختمان دارالفنون که به‌دستور رییس‌جمهور باید در اختیار بنیاد قرار گیرد، انجام شود.

در فروردین‌ماه سال بعد نیز مدیر وقت حوزه‌ی ریاست پژوهشگاه وزارت آموزش و پرورش - علاءالدین‌ کیا - اعلام کرد: مدرسه‌ی تاریخی دارالفنون به «موزه‌ی تعلیم و تربیت» تبدیل می‌شود.

در کنار این اظهار نظرها، بقایی از فروردین‌ماه 1388 پیگیری‌های خود را برای رسیدن به نتیجه درباره‌ی وضعیت بنای تاریخی که در آن زمان 160 سال از عمرش می‌گذشت، آغاز کرد تا در این زمینه، بین مدیریت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و وزارت آموزش و پرورش تصمیم‌هایی گرفته شود.

همچنین معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران - محمد بیرقی - در آن زمان، از بلاتکلیفی کاربری دارالفنون گفت و اظهار کرد: به‌تازگی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده قصد دارد، دارالفنون را به موزه تبدیل کند و وزارت علوم نیز با دستور رییس‌جمهور، پیگیر ایجاد بنیاد نخبگان در این مدرسه‌ی تاریخی است. پس هنوز به‌صورت مشخص، معلوم نیست که دارالفنون زیر نظر کدام وزارتخانه می‌رود، چون هر دو، یکسری طرح‌هایی را برای این مکان دارند.

حالا هرچند سخنی از احکام هیئت راهبردی، یا مرمت و سامان‌دهی بنا توسط کارشناسان میراث فرهنگی که در دوره‌های مختلف وعده داده شد، مطرح نیست، اما اگر این بنا به «موزه‌ی آموزش و پرورش»،‌ «مرکز مطالعات نخبگان»، «موزه‌ی امیرکبیر» یا «مرکز پژوهشی و تحقیقاتی تعلیم و تربیت و گنجینه اسناد و املاک آموزش و پرورش» تبدیل نشد، فعلا «نمایشگاه سیر تاریخی آموزش و پرورش ایران» شده است تا مردم بتوانند از آن دیدن کنند.

تماشاخانه