هشدار دولتمردان به حامیان بنزین‏ آلوده

روزنامه ایران نوشت: مصاحبه هفته گذشته سخنگوی دولت نقطه آغاز یک رویارویی بود که رسانه حامیان بنزین آلوده آن را کلید زد.

هفته گذشته محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت در پاسخ به سؤال خبرنگاری مبنی بر اینکه آیا بنزین تولیدی پالایشگاه های کشور آلوده و سرطان زا است یا خیر عنوان کرد که دولت سرطان زا بودن بنزین یورو 4 را نفی می کند، اما رسانه ضد دولتی با دستکاری ناشیانه سخن سخنگوی دولت این گونه تحریف کردکه دولت بنزین پتروشیمی را پاک می داند.

شگردهای این گروه از رسانه ها در وارونه سازی حقایق گرچه برای مدیران دولت آشنا بود اما سخنگوی دولت برای تنویر افکار عمومی جوابیه ای را منتشر کرد که در آن تصریح شده:بعضی از رسانه ها بدون درج سؤال اصلی خبرنگار در مورد آلودگی بنزین یورو4، صرفاً به پاسخ سخنگوی محترم مبنی بر عدم آلودگی آن اکتفا کرده اند. این درحالی است که دولت تأکید می کند اگر بنزین یورو 4 وارداتی آلوده بود، آن را توزیع نمی کرد.

از این رو با وجود آنکه چند ماهی است دولت یازدهم از تولید و توزیع بنزین پتروشیمی ممانعت کرده است همچنان برخی با انگیزه هایی سیاسی در هر فرصتی به دنبال بستن پرونده بنزین های آلوده هستند و سعی دارند تا بنزین پتروشیمی که به مدت دو سال نفس تهرانی ها را گرفت پاک جلوه دهند.

در این خصوص بیژن زنگنه وزیرنفت در گفت و گو با ایران اظهار کرد: بنزین پتروشیمی ها به دلیل آلایندگی باید از سبد سوخت کشور حذف می شد و ذینفعان بنزین پتروشیمی باید به این جنجال ها پایان دهند.

از سوی دیگر عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در گفت و گو با ایران اخبار ضد و نقیض رسانه ها را غوغاسازی ژورنالیستی اعلام می کند و می گوید: «متأسفانه بسیاری در خصوص موضوع بنزین سیاسی کاری و از رسانه ها به عنوان ابزاری برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود استفاده می کنند اما هر عددی در مهندسی ظرف خود را دارد و هیچ کدام از این آمارها غیر از غوغاسازی ژورنالیستی چیز دیگری نیست.»

کاظمی با اعلام اینکه بنزین وارداتی به کشور تنها از نوع بنزین یورو 4 است و بنزین یورو 4 نیز بنزنی کمتر از یک درصد دارد گفت: «بنزین یورو 4 یک بنزین استاندارد است. مطابق استاندارد بنزن آن زیر یک درصد، آروماتیک آن حدود 32 درصد و حجم گوگرد آن نزدیک به

ppm 50 است و چنین بنزینی دارای مؤلفه های استاندارد محیط زیستی است.»وی تأکید کرد: «بدون شک این بنزین جایگزین بهتری برای بنزین پتروشیمی ها است و سلامت مردم را نیز به خطر نمی اندازد.»

رسانه ها به آروماتیک بنزین پتروشیمی توجه کنند

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران با بیان اینکه چرا رسانه ها در گزارش های خود به آروماتیک موجود در بنزین پتروشیمی ها توجه نمی کنند، اظهار کرد: «وقتی از زیر دو درصد بودن بنزن بنزین پتروشیمی نوری سخن می گوییم باید حجم آروماتیک آن را نیز در نظر بگیریم. بنزین این واحد پتروشیمی بالغ بر 80 درصد آروماتیک دارد که مطابق استاندارد نباید حجم این آلاینده بالاتر از 40 درصد باشد.»

وی گفت: «آروماتیک بنزین وارداتی به کشور حدود 32 درصد است که از این نظر نیز بنزین وارداتی ارجحیت دارد.» کاظمی تصریح کرد: «در رابطه با اهمیت هر یک از ترکیبات در بحث آلایندگی باید در نظر گرفت که به ترتیب بنزن، آروماتیک، اکتان و گوگرد حائز اهمیت هستند و با اهمیت ترین بنزن و کم اهمیت ترین گوگرد است.»

هیچ سوختی صددرصد پاک نیست

اگرچه به اعتقاد اکثر کارشناسان هیچ سوختی حتی بنزین یورو 4 به طور کامل پاک نیست ولی می توان با اقدام هایی از افزایش آلودگی هوا تا حدودی جلوگیری کرد و میزان آلاینده های بنزین را کاهش داد. هدف دولت از حذف بنزین پتروشیمی از سبد سوخت کشور و همچنین تلاش برای ارتقای سطح کیفی بنزین پالایشگاه ها نیز کاهش آلاینده های زیست محیطی است. در غیر این صورت تولید بنزین یورو 4 یا واردات آن و جایگزینی بنزین وارداتی با بنزین پتروشیمی ها چه علتی می تواند داشته باشد؟

حتی کاظمی با بیان اینکه امیدواریم نخستین واحد پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ظرفیت تولید روزانه 120 هزار بشکه بنزین یورو 4 در نیمه دوم سال 94 به بهره برداری برسد گفت: در صورت تحقق تولید همین میزان بنزین، ما از واردات بنزین بی نیاز می شویم و با تکمیل این پالایشگاه تمام بنزین توزیعی در کشور یورو 4 و یورو 5 خواهد شد که تأثیر قابل ملاحظه ای در بهبود کیفی هوا و کاهش مؤلفه های سرطان زا خواهد داشت.

سهم 25 درصدی بنزین پتروشیمی در آلودگی هوا

در همین زمینه شاهرخ خسروانی معاون مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش در گفت و گو با «ایران» با بیان اینکه امسال بر اساس گزارش سازمان حفاظت محیط زیست تعداد روزهای پاک تهران نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشتر است تصریح کرد: این سازمان دلیل ارتقای کیفیت هوا را حذف بنزین پتروشیمی ها از سبد سوخت کشور اعلام کرد.

وی افزود: با وجود اعلام این آمار همچنان عده ای سعی دارند با ارائه اسناد و مدارک ناقص بدون در نظر گرفتن تمامی جوانب نشان دهند که بنزین پتروشیمی ها پاک بوده و منشأ آلودگی بنزین وارداتی است.

در خصوص این ادعای عجیب «شاهرخ خسروانی» با ارائه اسناد و مدارکی در مورد کیفیت بنزین وارداتی، پتروشیمی و تولیدی پالایشگاه های کشور که یکی از آزمایشگاه های معتبر کشور یعنی آزمایشگاه پژوهشگاه صنعت نفت انجام داده و امضای کاتوزیان رئیس پژوهشگاه را نیز به همراه داشت، مدعیان را به افرادی تشبیه کرد که خود را به خواب زده اند و به هیچ وجه نمی توان آنها را بیدار کرد.

وی با بیان اینکه دوره مدرک نشان دادن تمام شده است و ما نمی خواهیم برای اثبات حقایق مدام از اسناد محرمانه استفاده کنیم، گفت: آقایان می توانند با یک جمع و تفریق ساده متوجه شوند که تأثیر بنزین پتروشیمی ها در آلودگی هوا بیش از آنچه بیان می کنند بوده است و شاهد این موضوع کوه دماوند است که چند ماه است از هر نقطه تهران دیده می شود.

خسروانی اظهار کرد: بر اساس این محاسبات می توان دید که سهم بنزین پتروشیمی ها در سبد سوخت کشور در سال های اخیر 8 درصد بوده اما تأثیر آن در آلودگی هوا نزدیک به 25 درصد بوده است!

بنزین یورو 4 به هیچ عنوان آلوده نیست

همچنین حسن خسروجردی رئیس اتحادیه صادرکنندگان فراورده های نفتی، گازی و پتروشیمی در خصوص آلایندگی بنزین یورو 4 وارداتی اظهار کرد: «بنزین وارداتی به کشور به هیچ عنوان آلوده نیست و مطابق استانداردهای جهانی است.»

خسروجردی در گفت و گو با ایران، میزان آروماتیک های سرطان زا و بنزن بنزین وارداتی را بسیار کم اعلام کرد و گفت: «این بنزین نه تنها سرطان زا نیست بلکه تا به تولید رسیدن پالایشگاه ستاره خلیج فارس، بنزین معمولی تولیدی در کشور را نیز تعدیل خواهد کرد.».

متهمان بنزین آلوده پتروشیمی محاکمه می شوند

تولید بنزین های پتروشیمی در دولت سابق، به دلیل غیر استاندارد، آلوده و سرطانزا بودن در دولت یازدهم متوقف شد. دستگاه قضا نیز با شکایت سه وکیل دادگستری، گزارش های سازمان محیط زیست، وزارت بهداشت و مجلس، پرونده بنزین آلوده و غیر استاندارد را برای رسیدگی در دستور کار قرار داده و وزیر اسبق نفت را برای ادای توضیحات احضار کرد.

برای بررسی ابعاد این پرونده «مصطفی ترک همدانی» و «علیرضا دقیقی» شاکی های وزیر اسبق نفت با روزنامه ایران ونیز پایگاه اطلاع رسانی پیام نو گفت و گو کردند. ترک همدانی در مقدمه این مصاحبه گفت: «خودکفایی ملی آقای وزیر اسبق کار دستمان داد و بنا به آمار نظام ثبت سرطان، آمار سرطان به صورت تصاعدی بالا رفته و بیماری های زیاد دیگری گریبانگیر مردم شد.»

وی با بیان اینکه این ماجرا اصلاً سیاسی نیست اما عده ای تلاش می کنند آن را سیاسی جلوه دهند؛ «سلامت جامعه و مردم» را یک موضوع ملی خواند که متأسفانه در دولت قبل توجهی به آن نشد.

شرح گفت و گو با ترک همدانی و دقیقی را بخوانید:

چرا به جای ورود ارگان های دولتی مانند سازمان محیط زیست و یا وزارت بهداشت یا حتی مدعی العموم به پرونده ای که با سلامت مردم در ارتباط است، چند وکیل به عنوان شاکی وارد میدان شده اند؟

ترک همدانی: اگر منظورتان این است که این کار ما جنبه سیاسی دارد، اصلاً اینطور نیست. از این حرف ها زیاد به ما زده اند.

چه شد که این تصمیم را گرفتید؟

دقیقی: در بهار سال جاری مطالعاتی در مورد بنزین پتروشیمی و مواد اولیه آن داشتم. اطلاعاتی که در سایت ها به ویژه سایت شرکت ملی پتروشیمی ایران موجود است نشان می دهد که یک نفر در سال 1384 فرمولی اختراع کرده که محصول آن را وقتی در باک بنزین بریزید، همان کاری را انجام می دهد که بنزین معمولی انجام می داد. آن شخص این فرمول را به شرکت صنایع پتروشیمی ارائه کرده و در عین حال توضیح داده که این ماده دارای عناصر سرطانزا و خطرناک است و مواد آن باعث لوسمی، بیماری های کلیه و بیماری های چشمی می شود. این اطلاعات بایگانی می شود تا سال 1390 که ایران در تحریم قرار می گیرد. مدیران نفتی کشور آن فرمول را از بایگانی بیرون می کشند و ماده ای شبیه بنزین را به تولید انبوه می رسانند. آقای وزیر وقت هم اعلام می کند: «نه تنها به خودکفایی رسیده ایم بلکه حال می توانیم بنزین را هم صادر کنیم.»

این خودباوری ملی آقای وزیر سبب شد تولید این ماده خطرناک و سرطانزا بالا برود. تا اینکه سازمان محیط زیست در اثنای سال 90 تا 92 اعلام می کند که آمار بچه های سرطانی به شیوه تصاعدی بالا رفته است.

ترک همدانی: وقتی من و دو نفر از همکارانم (پیمان حاج محمود عطار و علیرضا دقیقی) به دلیل آلودگی این نوع بنزین از وزیر اسبق نفت به عنوان متهم شکایت کردیم، بازپرس شعبه 15 دادسرای کارکنان دولت در این خصوص از سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت استعلام کرد. سازمان محیط زیست گزارشی 70 صفحه ای به دادسرا ارائه داد و بنزین مذکور را آلوده اعلام کرد. در سال 2010 سازمان جهانی سرطان، ماده استفاده شده در این بنزین را در دسته اول مواد سرطانزا اعلام کرد. بند دیگر این گزارش هم تأکید دارد که علت بسیاری از بیماری ها در کشور، وجود این ماده است. آماری هم به دست آمده بود که میزان بنزن موجود در سوخت بنزینی حدود 40 درصد بالاتر از میزان استاندارد سازمان محیط زیست بوده است.

از سوی دیگر بر اساس اظهار نظر کارشناسان محیط زیست، بنزینی که در پتروشیمی های داخلی تولید می شود دارای آروماتیک بالایی است. علی القاعده آروماتیک موجود در بنزین حداکثر باید شش درصد باشد، میزان بیشتری از این ماده ناراحتی های سطحی چون سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و خستگی مستمر ایجاد می کند و در نهایت، استنشاق مستمر آن می تواند نتیجه ای چون سرطان خون داشته باشد. کارشناسان نفتی دولت یازدهم، آلودگی بنزین در پتروشیمی ها را رد نکردند. ما هم پس از پیگیری های بسیار شکایت کردیم. بازپرس پرونده واقعاً به ما کمک کرد. چندین بار سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت اخطار گرفتند که نماینده آنها به دادگاه بیاید. حتی دادگاه از «مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم» که اداره ای در سازمان محیط زیست است، خواست تا از عاملان آلودگی هوا شکایت کند.

شکایت شما نسبت به چه کسی طرح شد؟

ترک همدانی: شکایت ما از وزیر اسبق نفت به اتهام اقدام علیه سلامت و بهداشت عمومی جامعه بود.

در ارائه این شکایت از کارشناس نفتی یا محیط زیست کمک گرفتید؟

ترک همدانی: مستندات ما بر اساس اطلاعات سازمان های رسمی گردآوری شده، آنقدر این مستندات در بولتن ها و گزارش نهادهای ذیربط تکرار شده که نیازی به استخدام یا کمک گرفتن از کارشناس محیط زیست نیست.

دقیقی: بر اساس ماده 688 قانون مجازات اسلامی، وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست متولی رسیدگی به سلامت جامعه و مردم هستند و شکایت در این امور را این نهادها انجام می دهند. اما اگر جرمی در این حیطه صورت بگیرد و این دو نهاد وظیفه قانونی شان را انجام ندهند، تکلیف چیست؟ در مورد هوای آلوده یا پالم موجود در شیر اگر این نهادها ورود نکرده و شکایت نکنند، آسیب مردم همچنان بیشتر می شود. دادستان هم یا اطلاع ندارد یا اگر اطلاع دارد، اقدامی انجام نداده است. در چنین شرایطی شهروندان خودشان راساً می توانند شکایت کنند. اگر آن سازمان ها به وظایف قانونی خودشان عمل می کردند، نیاز به ورود ما نبود.

چرا در دولت قبل از این موضوع شکایت نکردید؟

ترک همدانی: پس از تغییر دولت و اظهارات برخی مسئولین در مورد مضرات این بنزین متوجه این مسأله شدیم. تا پیش از آن فکر می کردیم آلودگی هوا به دلیل ذرات معلق در هواست که همه جا هم وجود دارد. در دولت قبل کسی از این مسائل خبر نداشت که بخواهیم ورود کنیم. آنها یکسره از خودکفایی ملی در تولید بنزین صحبت می کردند. ما هم خوشحال بودیم که تولیدکننده شده ایم در حالی که پشت این خودباوری و خودکفایی، ماجرایی خطرناک بود و کسی از آن اطلاع نداشت.

سرانجام این پرونده به کجا رسید؟

ترک همدانی: بازپرس پرونده به استناد شکایت ما و گزارش سازمان محیط زیست حدود سه ماه قبل برای وزیر اسبق نفت که اکنون نماینده مجلس است، احضاریه ای برای هیأت رئیسه مجلس فرستاد. اما باگذشت چند ماه ایشان برای تحقیق و بازجویی به دادسرا نیامده، در حالی که این شکایت در رابطه با وظایف نمایندگی نامبرده در مجلس نیست که مصونیت قضایی ایشان را نقض کند. ایشان آن ایام در وزارت نفت مسئولیت داشتند و باید مانند یک شهروند عادی پاسخگو باشند.

از سوی دیگر این گونه ه پیداست، موفقیت های دولت یازدهم در زمینه کنترل آلودگی هوا که جان و سلامت مردم را به خطر انداخته بود، به مذاق برخی خوش نمی آید و عده ای که هنوز در حال و هوای دولت نهم و دهم به سر می برند، گاه با تحریف سخنان معاون اول رئیس جمهوری و گاه با انتشار اخبار غیرواقعی سعی دارند موفقیت دولت در تولید بنزین پاک را تحت الشعاع قرار دهند.

درباره نوع و کیفیت بنزینی که از فروردین سال 93 تاکنون در کشور به دست مصرف کنندگان می رسد و همچنین بنزین آلوده ای که پیش از دولت یازدهم در جایگاه های بنزین عرضه می شد، با دکتر اسماعیل کهرم مشاور دکتر معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت و گو کرده ایم.

به نظر می رسد متوقف شدن تولید بنزین پتروشیمی در کشور برای برخی سخت است و حتی پاکیزگی هوای تهران و کلانشهرها را که با چشم هم دیده می شود، نمی توانند تحمل کنند.

گاهی ناباوری از روی نداشتن دانش است و گاهی از روی عناد و لجبازی، اما در این مورد خاص، دلیل ناباوری اینها، هر دو است. در دولت قبلی، وقتی تحریم ها وضع و اعمال شد، ما در تولید و واردات بنزین دچار مشکل شدیم. آن زمان 65 میلیون لیتر در روز مصرف بنزین داشتیم که مقدار 23 میلیون را از خارج وارد می کردیم. تحریم ها باعث شد نتوانیم به واردات ادامه دهیم. دولت به جای اینکه پالایشگاه ها را محل تأمین بنزین قرار دهد، به پتروشیمی ها دستور داد بنزن تولید کنند و به بنزین پالایشگاهی اضافه کنند. بنزن یک ترکیب شیمیایی حلقوی و معطر است که صددرصد سرطانزا است، حتی برای کارگری که در پمپ بنزین کار می کند.

مقدار مجاز بنزن در بنزین چقدر باید باشد و دولت قبلی این مقدار را چقدر افزایش داد؟

بنزن جزو ترکیبات کار سینوژن و سرطانزا است و مقدار آن مثلاً در بنزینی که در امریکا تولید می شود 3 تا 4 درصد است، اما دولت قبلی این مقدار را به 50 درصد و بالاتر رسانده بود، چون نمی توانست از بنزین وارداتی استفاده کند، تزشان این بود که سلامت مردم را کنار بگذاریم و تحریم ها را دور بزنیم. شما در آن زمان از ساعت 9 صبح آلودگی هوا را مثل لحافی که روی شهر کشیده باشند، به چشم می دیدی، چون میلیون ها لیتر بنزن در شهر سوزانده می شد.

الان وضع بنزینی که در ایران سوزانده می شود چگونه است؟

دولت یازدهم برای جلوگیری از فاجعه ای که در سلامت مردم رخ می داد، دستور داد پالایشگاه ها بنزین با کیفیت تولید کنند. آقای رئیس جمهوری و خانم دکتر ابتکار روی این قضیه حساسیت بسیار زیادی نشان دادند و این کار را به انجام رساندند و تولید بنزین یورو 4 با رفع برخی از تحریم ها در کشور آغاز شد. اکنون 100 درصد بنزینی که در کشور مصرف می شود، استانداردهای یورو 4 را دارند و آن مقداری هم که وارد می شود، یورو 4 است.

این بنزین چه ویژگی هایی دارد؟

بنزین یورو 4 بنزین بدون گوگرد است و بنزن آن در حد مجاز است. کسانی که نمی توانند این تغییرات را بپذیرند، همین الان بروند به پالایشگاه اراک و ببینند که در چرخه تولید بنزین یورو 4 گوگرد چگونه به شکل دانه های جامد جدا می شود و ماشین های سنگینی آن را بار می زنند و در بندر به چینی ها می فروشند.

تأثیر بنزن در ترکیب بنزین چیست؟

بنزن باعث خوب سوختن بنزین می شود و انرژی بیشتری موقع سوختن تولید می کند و البته برای دولت قبلی راه فراری بود از انتقاداتی که به خاطر کشاندن کشور به ورطه تحریم مجبور بود تحمل کند. اما به قیمت به خطر انداختن سلامت مردم. میزان آلودگی که بنزین پتروشیمی در هوا وارد می کرد، قابل مقایسه با هیچ نوع سوختی نیست. کافی است کسانی که شک دارند، یک استعلام از شرکت کنترل کیفیت هوا بکنند تا در نمودارهای روزانه و ماهانه این شرکت، میزان گازهای CO، CO2، ازت، فسفر و گوگرد را بسنجند و با سال های قبل مقایسه کنند. ما روزهای هوای پاک که قبل از سال 93 داشتیم، در طول سال به 5 روز نمی رسید و حالا وضع فرق کرده است.

گفته بودند در دولت جدید، باد باعث پاکیزه تر شدن هوا شده.

در مجلس هم برخی می خواستند از این بهانه ها بیاورند و البته اگر بخواهیم حرفشان را باور کنیم، باید قبول کنیم که در دولت های نهم و دهم در کلانشهرها باد نمی وزیده، اگر این تحلیل درست است، باید گفت این هم از برکات دولت یازدهم است که با آمدنش باد آمد و خیلی از آلودگی ها را برد.