نهنگ‌ ها هم زبان دارند، هم فرهنگ!

فردا - اینها اولین شواهد از "فرضیۀ پیچیدگی اجتماعی" در گونه‌های دریایی هستند. اساس این فرضیه این است که اگر یک حیوان جهان اجتماعی پیچیده‌ای داشته باشد، نیاز بیشتری به روشهای متنوع ارتباط خواهد داشت."

در نزدیکی جزیرۀ دومینیکا در کاراییب، گروهی از نهنگهای عنبر توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده‌اند.

به گزارش بی بی سی انگلیسی، آنها نیز همچون دیگر انواع این گونه، زندگی اجتماعی پیچیده‌ای دارند. اما آنچه که این گروه خاص را جالب کرده این است که آنها در واحدهای خانوادگی کوچک زندگی می‌کنند و این موضوع به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا به سرعت نهنگهای خاص را شناسایی کنند.
 
این امر به ما این امکان را داده تا به صورتی بی‌سابقه به دنیای آنها راه پیدا کنیم. برای مثال، حالا می‌دانیم که نهنگها دوستان و اعضای خانوادۀشان را برای سالهای طولانی به خاطر می‌آورند.
 
پژوهشگران حالا تلاش دارند تا دقیقاً مشخص کنند، نهنگها چگونه همدیگر را پیدا میکنند.
 
در اعماق اقیانوس تاریک، تشخیص جفت تنها با اتکا به قدرت بینایی دشوار خواهد بود.

حالا مشخص شده است که هر نهنگی نعرۀ مختص به خود را دارد. این اختصاصی بودن از دو جهت به روشی که ما انسانها خود را به یکدیگر می‌شناسانیم، شبیه است: نامهایمان و صدایمان.
 
هر نهنگی به صورت انفجاری چند صدای "کلیک"وار تولید می‌کند که به آن "کدا" گفته می‌شود. این کداها متمایز هستند و پژوهشگران تنها با شنیدن صدای یک وال می‌توانند او را شناسایی کنند.
 
شِین گرو، از دانشگاه آرهوس دانمارک که نویسندۀ اصلی این پژوهش است، می‌گوید: "آن متداول است این است که ما نهنگها را از روی عکس دمشان شناسایی میکنیم، اما وقتی که با هم حرف می‌زنند، نمی‌شود فقط به دمشان اتکا کرد. کداهایی که هر نهنگی تولید می‌کند به اندازۀ کافی متمایز هست که بتوان او را از سایر اعضای خانواده‌اش تشخیص داد."
 
قابلیتهای زبان نهنگها از اینها فراتر می‌رود. در کنار خانواده‌هایی که نهنگها تمام عمرشان را در کنارشان می‌گذرانند، هر نهنگی از عضو دسته‌های بزرگتر هم هست که لهجۀ خاصی دارند.
 
اعضای دستۀ کاراییبی زیاد با هم ملاقات نمی‌کنند، اما هر زمان که ملاقات اتفاق می‌افتد، از کداهای خاصی استفاده می‌کنند. همۀ اعضای دسته این کداها را به روشی خاص تولید می‌کنند که پژوهشگران نمی‌توانند آنها را از هم متمایز کنند.

دسته‌ها ممکن است از چند صد نهنگ تشکیل شده باشند. همۀ آنها از الگوی مشابهی از کلیکها استفاده می‌کنند؛ حتی اگر هزاران کیلومتر از هم دور باشند.
 
نتایج این تحقیقات در ژورنال "The Royal Society Open Science" به چاپ رسیده است.
 
اینها اولین شواهد از "فرضیۀ پیچیدگی اجتماعی" در گونه‌های دریایی هستند. اساس این فرضیه این است که اگر یک حیوان جهان اجتماعی پیچیده‌ای داشته باشد، نیاز بیشتری به روشهای متنوع ارتباط خواهد داشت."
 
گِرو می‌گوید: "من نشان داده‌ام که نهنگها همۀ نعره‌های لازم برای شناسایی افراد، واحد اجتماعیشان و دسته‌های فرهنگیشان را دارند."
 
نهنگهایی که الگوی کدایی متفاوتی از هم تولید می‌کنند، هیچ زمانی را با هم نمی‌گذرانند.
 
تیم تحقیق این الگوهای منحصر به فرد را در مورد 9 خانوادۀ مختلف از دستۀ نهنگهای دومنیکن مشخص کرده است. آنها در طول 324 روز مشاهده که در بازه‌ای شش ساله پراکنده بود، به کلیکهایی که نهنگها تولید می‌کردند گوش دادند.

آنها به شکل صدای نهنگها را هم در زمان شیرجه و هم در زمان فعالیتهای اجتماعیشان به صورت آکوستیک ضبط کردند.
 
گرو می‌گوید که این روش ارتباط میان نهنگها منطقی است. آنها حتی هنگامی که زیر سطح آب هستند نیاز دارند تا بتوانند اعضای خانوادۀشان و اعضای دسته‌شان را از هم تشخیص دهند و ما می‌دانیم که نهنگها ترجیح می‌دهند مدت بسیار بیشتری را با برخی نهنگها بگذرانند و میان آنها دوستی‌های پایدار وجود دارد.
 
گرو می‌گوید: "ما نشان داده‌ایم که آنها نعره‌های مختلفی دارند که هر کدام مخصوص یکی از این روابط اجتماعی‌ای است که پیشتر از وجود آنها خبر داشتیم. اگر از روی صدا نتوانند تشخیص بدهند که کدام عضو خانواده در حال آمدن به سمتشان است، چه راه دیگری در اختیار دارند؟"
 
اگرچه دستۀ کاراییبی کوچک است و از چند صد نهنگ تشکیل شده که در عرصه‌ای 1000 کیلومتری پراکنده شده‌اند، اما دستۀ اقیانوس آرام بسیار بزرگتر است و در فواصل بسیار دورتری از هم زندگی می‌کنند. در نتیجه لهجۀ یک دسته می‌تواند عرصه‌ای چندین هزار کیلومتری را در بر بگیرد.
 
این موضوع نشان از امری بسیار چشمگیر دارد. اگر همۀ نهنگهای اقیانوس از این نشانگرهای آوایی برای معین کردن گروههای فرهنگی استفاده کنند، آنگاه به گفتۀ گرو "پس از انسانها، بزرگترین گروههای فرهنگی و همکاری کننده با هم را تشکیل می‌دهند."
 
حال که این کداهای فردی و دسته‌ای مشخص شده‌اند، پژوهشگران امیدوارند تا با پخش مجدد آنها برای نهنگها مشاهده کنند که واکنش آنها در برابر این کداهای ضبط شده چیست. این کار به اطلاعات بیشتری را پیرامون اینکه قابلیتهای زبانی چگونه میان نهنگها مشترک است را در اختیار دانشمندان خواهد گذاشت و مشخص کرد که کلیکهای خاص چگونه و چه زمانی از سوی نهنگها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
 
این تحقیق بار دیگر اثبات می‌کند که هر نهنگی یک نقش در خانواده بر عهده دارد. همچون ما، روابط نهنگها نیز بر مبنای تجربیات و فرهنگ مشترک بنا می‌شود.
 
لوری مارینو، دانشمند علوم اعصاب، می‌گوید که این یافته‌ها درک ما را از پیچیدگی فرهنگی نهنگها به سطح بالاتری ارتقا می‌دهد.
 
همچون ما، نهنگها نیز نقشهای فرهنگی‌ای دارند که مراتب مختلف فردی، واحد اجتماعی و دسته‌ای دارد.

مارینو می‌گوید: "شاید چندین سال پیش این سوال که آیا نهنگها و دیگر حیوانات سنتهای فرهنگی دارند یا نه، سوالی تخیلی به نظر می‌رسید، اما امروز می‌دانیم که نهنگها همچون بسیاری حیوانات دیگر، سنتهای بسیار پیچیده‌ای دارند. الگوهای فرهنگی در نهنگها را از هر جنبه‌ای که به آن نگاه کنید، می‌توان سنت دانست."