در سرانه مطالعه تشتت وجود دارد

محمد اللهیاری گفت: نوعی تشتت در سرانه مطالعه وجود دارد اما با توجه به گرایش‌های عمومی با آمار و ارقام مختلفی روبه‌رو هستیم.

به گزارش ایسنا، برنامه «گفت‌وگوی فرهنگی»  رادیو  گفت‌وگو  این هفته با موضوع «سرانه مطالعه در ایران»  روی آنتن رفت. در این برنامه که با حضور مناف یحیی‌پور (معاون تولید کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)، محمد اللهیاری (معاون توسعه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور) و علیرضا بهرامی (مدیر گروه فرهنگی خبرگزاری ایسنا) روی آنتن رفت ابتدا محمد اللهیاری (معاون توسعه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور) درباره وضعیت سرانه مطالعه در کشور و آمار مربوط به آن گفت: نوعی تشتت در سرانه مطالعه وجود دارد اما با توجه به گرایش‌های عمومی با آمار و ارقام مختلفی روبه‌رو هستیم.

او با بیان اینکه اوایل دهه 80 و 90 آماری را منتشر کردند که هر ایرانی به طور متوسط 19 دقیقه مطالعه کتاب‌های غیردرسی دارند، خاطرنشان کرد: در سال 90 مسئولان نهاد کتابخانه‌ها با رهبر انقلاب دیدار کردند و ایشان اشاره کردند که "بخشی از جامعه به طور مطلق کتاب نمی‌خوانند." وظیفه ما کتابخوان کردن این قشر جامعه است و آنچه ما اعلام می‌کنیم سرانه بین کتابخوان‌هاست و برنامه‌ها باید بین کتاب‌نخوان‌ها باشد.

اللهیاری با اشاره به اینکه درباره دامنه مطالعه هم صحبت‌هایی شده، بیان کرد: مراجعه به کتاب‌های دینی و فضای مجازی شامل 19 دقیقه نمی‌شود که اگر این آمار اختصاص می‌یافت، آمار مطالعه بالاتر می رفت. به همین علت درباره این موضوع اجماع جدی وجود ندارد.

معاون توسعه نهاد کتابخانه های عمومی کشور با اشاره به اینکه موضوع شمارگان کتاب‌ها مهم است و امکان پرداختن به آن به عنوان شاخص وجود دارد، عنوان کرد:  از این طریق نمی توانیم به نتیجه قاطعی درباره وضعیت مطالعه برسیم. موضوع شمارگان در سال های مختلف نوسانات مختلفی داشته است و آمارهای سال 58 تا 93 منتشر شده است.

اللهیاری یادآوری کرد: سال 85 تصمیمی در حوزه نشر گرفته شد و یارانه‌ها از تولیدکننده به مصرف‌کننده رفت. قبلا یارانه به کاغذ اختصاص می‌یافت که خود ناشران معتقد بودند فروش کاغذ بدون چاپ کتاب مورد نظر در این حوزه اتفاق می‌افتد.

او درباره شمارگان کتاب گفت: شمارگان بستگی به سیاست ناشر دارد و برخی ناشران در گذشته ترجیح می‌دادند عدد شمارگان را بیشتر بگویند، اما الان تعداد نوبت‌های چاپ را اعلام می‌کنند.

اللهیاری درباره شرکت‌های پخش نیز گفت: در حال حاضر، شرکت های پخش تخصصی‌تر شده‌اند و به عنوان مثال یک شرکت در حوزه داستان و یک شرکت دیگر وارد حوزه مذهبی شد. در موضوع توزیع دولت‌ها تنها راه حل های محدودی را به کار بردند و به همین دلیل کتابخانه‌های عمومی، مسجد و شهرداری می‌توانند دسترسی مردم را برای مطالعه بیشتر افزایش دهند.

در ادامه این برنامه، مناف یحیی‌پور (معاون تولید کانون پرورش فکری کودکان  و نوجوانان) گفت: شاید به جای سنجش آمار سرانه مطالعه باید به فکر اصل موضوع باشیم. مشکل ما این است که زمینه توزیع و دسترسی به کتاب و تنوع واقعی در عناوین کم است. وقتی درگیر این باشیم که آمار واقعی ما را ناراحت کند و بخواهیم آن را به شگردهای مختلف درست کنیم، بهتر است آن را رها کنیم.

یحیی‌پور با اشاره به اینکه یکی از شاخصه های ما میزان امانت گرفته شدن در مراکز کانون است اما امانت گرفتن و خوانده شدن یا نشدن، بحث جدایی است، توضیح داد:وجود حدود 950 کتابخانه کانون در سراسر کشور کمکی برای رسیدن به آمار صحیح نمی کند. بین 5 تا 6 هزار نسخه کتاب چاپ می‌کنیم و کتاب های پرخواننده به تجدید چاپ رسیده است. بالاترین میزان امانت گرفته‌شده 25 هزار بار بوده است.

معاون تولید کانون پرورش فکری گفت: گرایش به کتاب آن گونه نیست که تصور می کنیم و شاید باید تنوع و دسترسی را در کتاب‌ها بیشتر کنیم و این مسأله با نهادهای دیگربی‌ربط نیست.

در ادامه علیرضا بهرامی(مدیر گروه فرهنگی خبرگزاری ایسنا) درباره سرانه مطالعه گفت: ما در این گردونه چرخه معیوبی داریم و تجربه این را داشتیم که وقتی خواستیم آمار را درست کنیم به آمارسازی رسیدیم. از طرفی هم شرایط این است که مدیران شاخه‌های مرتبط و غیرمرتبط با کتاب بینش صحیحی ندارند. مدیران ما در شاخه‌های مختلف به محض انتصاب وعده می دهند که تا یک سال دیگر 70-60 درصد رشد خواهند داشت که این دیدگاه ناآگاهانه باعث آمارسازی می‌شود.

بهرامی با بیان اینکه حوزه فرهنگ منفک از شاخه‌های دیگر نیست، یادآوری کرد: اگر قرار است در حوزه کتابخوانی جایگاه خود را بشناسیم باید به این توجه کنیم که در تمام دنیا مقوله فرهنگ با شاخه‌های اجتماعی و اقتصادی در هم تنیده است.

او با اشاره به اینکه در خصوص تولید و دسترسی کتاب بحث می‌شود اما به تحولات سیاسی و مباحث توسعه‌ای در رابطه با مطالعه مراجعه نمی‌شود، اظهار کرد: مسئولان ما سال‌ها به نمودار توسعه خطی تکیه کرده‌اند. مقوله فرهنگ ویژگی در هم تنیدگی دارد و زمانی که برای از بین رفتن مشکلات اولویت را به اقتصاد و روابط بین‌الملل بدهیم و بعد به فرهنگ بپردازیم، نهایت ناآگاهی نسبت به مقوله توسعه است؛ به عنوان مثال المپیک تنها یک رویداد ورزشی نیست بلکه اقتصادی است و باعث تشکیل جامعه جهانی می‌شود.

مدیرگروه فرهنگی خبرگزاری ایسنا در پایان گفت: سالهاست در دنیا برای رسیدن به منافع اقتصادی فعالیت فرهنگی انجام می‌دهند. تمام شاخه‌های مدل توسعه با تأثیر و تأثر از یکدیگر پیش می‌رود، اما در کشور ما معمولا این مسیرها به صورت خطی فرض می‌شود.

برنامه «گفت‌وگوی فرهنگی» از شنبه تا چهارشنبه ساعت 20:00 روی آنتن شبکه رادیویی گفت‌وگو می رود و علاقه‌مندان ‌توانند برای دسترسی بهتر به سایت این شبکه مراجعه کنند.