عصر ایران؛ مهرداد خدیر- در میان خبرها و رخدادهای متنوع و متعدد خرداد 1396 بی گمان مهمترین خبر، نخستین و آخرین عملیات تروریستی گروه افراطی داعش در تهران است.
در علوم ارتباطات و روزنامهنگاری هفت عنصر برای «خبر» برمیشمرند و عملیات تروریستی داعش در دو نقطۀ نمادین (مجلس شورای اسلامی در مرکز و آرامگاه رهبر فقید انقلاب در جنوب تهران) از غالب این عناصر 7 گانه برخوردار بود.
نزدیکی یا مجاورت، برخورد یا درگیری، اهمیت عددی، شهرت سوژه، دربرگیری و جلب توجه اقشار بیشتری از لایه های اجتماعی، شگفتی و استثنایی بودن و تازگی زمان وقوع 7 عنصری است که دربارۀ یک خبر برشمرده می شود و در این ماجرا بیش از همه عنصر ششم به چشم میآمد.
داعش در پایتخت های مطرح اروپایی – لندن و پاریس و مادرید- هم وحشت آفرینی کرده بود و این که در تهران که آشکارا با آن سرِ ستیز داشت و در سوریه در مقابل نیروهای این دولت خود خوانده ایستاده بود نتوانسته بودند کاری انجام دهند هم مایۀ مباهات بود و هم نگرانی که نکند روزی در اینجا هم کاری انجام دهند ولو کور و بی هدف اما تنها به قصد دهشت افکنی و وحشت آفرینی و آن اتفاق سر انجام در صبح چهارشنبه 17 خرداد 1396 رخ داد.
هنگامی که خبر ورود فردی مسلح به درون ساختمان هرمی پارلمان ایران در میدان بهارستان نخستین بار در فضای مجازی انتشار یافت کمتر کسی تصور می کرد عملیاتی تروریستی در کار باشد و بیشتر گمان می رفت جان به لب رسیده ای دست به یک کار خطرناک زده یا حداکثر قصد انتقام جویی از نماینده ای را دارد.
ابتدا حدس زده شد فرد اختلال روانی دارد و شاید بلوف می زند و سلاح واقعی هم در کار نباشد اما وقتی تیری شلیک شد و گزارش دادند بیش از یک نفر وارد ساختمان مجلس شده قضیه رنگ جدی به خود گرفت.
شایعه در شهر به سرعت باد پیچید اما شبکه خبرسیما در گزارش اصلی خود به افزایش شهریۀ مهد کودک ها می پرداخت و به زیر نویس خبرتیراندازی در ساختمان مجلس بسنده می کرد.
نحوۀ پوشش آتش سوزی ساختمان پلاسکو در 6 ماه قبل این انتظار را در مخاطبان ایجاد کرده بود که این بار نیز تیم های خبری و گزارشی و تصویری خود را مستقر کنند و لحظه به لحظه گزارش دهند اما این اتفاق نیفتاد و روز بعد البته توضیح دادند که چنین تصمیم و امکانی داشته و آماده اعزام هم بوده اند اما وقتی روشن شد پای داعش و عملیات تروریستی در میان است مقامات امنیتی اجازه ندادند این تصاویر بر روی آنتن جهانی شبکه خبر قرار گیرد.
حضور داعشی ها در مجلس ایران به قدری غیر منتظره و شوک آور بود که « فردریک پلایتگن» خبرنگار مشهور «سی. ان . ان» ساعتی بعد در برنامۀ ویژه و زندۀ این شبکه در لندن حاضر شد و گفت: «چنین حمله ای در تهران به شدت عجیب است».
او در توضیح توصیف خود گفت: «بسیار عجیب است به دو دلیل: اول به این خاطر که ساختمان مجلس ایران فضایی به شدت امنیتی دارد و مراجعان، چند نوبت بازرسی می شوند و خود تهران نیز شهری است بسیار امن و در هر ساعت از شبانه روز می توان در آن تردد کرد. حالا در شهری چنین امن تروریست هایی بتوانند به یک ساختمان مهم و مشهور و کاملا حفاظت شده پا بگذارند کاملا عجیب به نظر می رسد و به خاطر همین ما احتمال وقوع یک عملیات تروریستی در تهران را بسیار بسیار کم می دانستیم.»
وقتی خبر رسید تروریستی هم در حرم امام خمینی مشاهده شده این نگرانی به جان شهر افتاد که نکند جاهای دیگر هم باشند.
همین که این عملیات 12 نفر از هم وطنان بی گناه و شاید بعضا بی خبر از سیاست و داعش را قربانی کرد و 6 نفر از مهاجمان نیز کشته شدند نشان می دهد که چه اتفاق متفاوت و شگفت آوری رخ داده است.
با این که اخبار ضد و نقیض منتشر می شد اما تب و تاب که فرو نشست و در بعد از ظهر همان 17 خرداد وزارت کشور اطلاعات و آمار دقیق و رسمی را این گونه ارایه داد:
« تروریست ها در قالب دو تیم بودند و عملیات خود را در حاشیۀ مرقد امام و ساختمان اداری مجلس شورای اسلامی انجام دادند. تیم تروریستی اول، دو نفره بود. اولی پس از انفجاری انتحاری کشته شد و دومی در درگیری با مأموران. تیم تروریستی دوم اما چهار نفری بود. در اینجا هم یک نفر در انفجار انتحاری کشته شد و سه نفر در درگیری با مأموران.» در این اطلاعیه شمار هم وطنانی که قربانی این عملیات کور شدند 12 نفر اعلام شد.
جدای جنبه های تعجب آور قضیه خصوصا در زمینۀ محافظت و کنترل این ابهام ها هم مطرح شد:
آیا تروریست ها برای عملیات تروریستی در مراسم سالگرد درگذشت امام که روزهای 14 و 15 خرداد در حرم برگزار شد آمده بودند و چون دیدند نمی توانند کاری انجام دهند به روز دیگری در همان هفته موکول کردند؟ هویت دقیق تروریست ها به این خاطر اعلام نشد که احتمالا ایرانی بوده اند و نمی خواستند موجب درگیری های قومی شود؟ هر چند که نشانی هایی اعلام شد.
موضوع دیگر دلیل انتخاب این دو نقطه بود و برخی این گونه تحلیل کردند که در اندیشه و در واقع ضد اندیشۀ داعش نه رأی مردم اصالت و اعتبار دارد و نه قایل به ساخت بارگاه برای بزرگان هستند و به همین سبب به ساختمان مجلس و حرم امام حمله کردند.
از میان تصاویر متعدد و متنوع منتشره از واقعۀ 17 خرداد 1396 در تهران دو تصویر تاریخی شد. یکی تصویری که از تلاش برای نجات کودکی مبتلا به بیماری صعب العلاج که برای دریافت کمک آمده بود و با فداکاری او را از کانون حادثه دور کردند و بعدتر وزیر بهداشت دستور داد بستری و درمان شود و دیگری تصویر آن دو مأمور از پشت و مسلح و در حال دویدن که از آمادگی و تسلط بر اوضاع حکایت می کرد.
بیرون از دنیای سیاست و در مستطیل سبز فوتبال،تیم ملی فوتبال ایران در همین خردادماه موفق شد به عنوان سومین تیم در دنیا به جام جهانی 2018 روسیه راه یابد که خرداد امسال (1397) برگزار می شود و به خاطر تنش اخیر در روابط اتحادیه اروپا با مسکو زیر سایه سیاست قرار گرفته است.
این دومین بار است که تیم ایران با مربی گری کارلوس کی روش پورتوگالی به جام جهانی راه می یابد و همین از او فارغ از هرنتیجه ای که در روسیه کسب کند یک چهره ماندگار در اذهان ایرانیان ساخته است.
در مرور اخبار خرداد 96 نمی توان از قطع روابط عربستان سعودی با قطر یاد نکرد.
اطلاعات ایرانیان دربارۀ تاریخ دیگر ملت ها اندک است و در نظام آموزشی هم چنان تاریخ را با ایدیولوژی آمیخته اند که نسل جدید کم اطلاع تر از نسل قبل نسبت به تاریخ جهان و حتی پیرامون بار می آید و برای همین تیرگی روابط سعودی ها با قطر مایۀ شگفتی کسانی شد که کل سیاست منطقه را در این دو جمله خلاصه کرده اند که عربستان، نوکر آمریکاست و کشورهای کوچک منطقه هم نوکر سعودی.
این اتفاق موجب شکاف در جبهۀ عربی علیه جمهوری اسلامی شده هر چند که استفادۀ ایران از این موقعیت به تقویت محور روابط با ترکیه هم منوط شد تا مثلث دیگری در منطقه شکل گیرد.
مرور سریع رخدادهای خرداد را با اشاره به ضیافت افطار رییس جمهور روحانی در شب 25 خرداد 96 به پایان می برم:
در شامگاه 21 رمضان او میزبان اهل رسانه و روزنامه نگاران بود؛ نخستین دیدار پس از پیروزی در انتخابات نَفَسگیر 29 اردیبهشت.
او در میانۀ سخنان خود بُغض کرد گرچه حاضران درنیافتند این بُغض به اقتضای اشاره به فشارهایی است که به مولا علی ع وارد شد یا می خواهد وضعیت خود را توضیح دهد:
«آن شیر مردِ میدان نبرد در حضور مردم و در مسجد کوفه گریه کرد. سید رضی میگوید طولانی هم گریه کرد و بعد در شرایطی که پیش آمد با مردم سخن گفت. این به ما نشان میدهد که تبلیغات ناصحیح میتواند حتی چهرۀ سراسر حق و عدل علی ع را هم مخدوش جلوه دهد. ما هم امروز بار سنگینی بر دوش داریم و رسانه ها باید یاری کنند. البته مردم در ایام انتخابات به صحنه آمدند و با موبایل هایشان شهروند – رسانه شدند و من از آنها و از جوانان و از رسانههایی که ادای وظیفه کردند، سپاسگزارم.»