ساسان گلفر_ شرق
فيلم «دزدان مغازه» (Shoplifters) که عنوانش را «دله‌د‌زدها» نيز ترجمه کرده‌اند و عنوان فرعي «يک ماجراي خانوادگي» را بر خود دارد، ماه گذشته برنده جايزه نخل طلاي هفتادويکمين جشنواره کن شد و به‌عنوان بهترين فيلم بر تارک معتبرترين جشنواره سينمايي جهان قرار گرفت. اين فيلم با مضموني اجتماعي و داستاني درباره همدلي خانواده‌اي از سارقان خرده‌پا براي کمک به يک کودک خياباني اثري است از هيروکازو کوره ادا، کارگردان مشهور ژاپني که نگارش فيلم‌نامه را نيز خود برعهده داشته است. در ميان اسامي عوامل توليد اين فيلم يک نام ايراني به چشم مي‌خورد. مهدي طالقاني، تايپوگرافي اين فيلم را برعهده گرفته؛ وظيفه‌اي که شايد بيش از بسياري از جنبه‌هاي توليد اين فيلم، به آشنايي با فرهنگ و تمدن ژاپن بستگي دارد. به همين مناسبت گفت‌وگوي کوتاهي داشتيم با اين گرافيست ايراني ساکن ژاپن.
چطور شد که با اين گروه کار کرديد؟
من از طريق دستياران کارگردان به کمپاني‌هاي سازنده فيلم، از جمله فوجي تلويژن، AOI و GAGA معرفي شدم. اين فيلم در توکيوی ژاپن فيلم‌برداري شد. گروه عکاسي و تبليغات اين فيلم به مديريت ريوتو کاندو از دو سال قبل شروع به کار کرده بود تا هويت بصري فيلم را پديد بياورد که براي اکران‌هاي 13 ماه مي‌ در جشنواره کن، هشتم ژوئن در ژاپن،30 ژوئن در جشنواره فيلم تايپه در تايوان و بالاخره در پنجم جولاي در هنگ‌کنگ آماده مي‌شد. من در بخش تايپوگرافي بودم که بيشترين جلوه آن در حروف عنوان فيلم در پوستر فيلم نمايان است و به‌همراه اين گروه براي ديزاين حروف در گرافيک فيلمي تلاش مي‌کردم که نيازمند اين بود تا تمام 121 دقيقه ساخته‌شده از داستان «دزدان مغازه» را در خود بگنجاند و روايت کند.

ممکن است بيشتر درباره تايپوگرافي توضيح دهيد؟
تايپوگرافي در طراحي گرافيک شاخه‌اي است که با حروف و کلمات سروکار دارد و کاربرد آن ايجاد تأثير بصري يا بيان تصويري به کمک کلمات است. آثار خلق‌شده در تايپوگرافي قبل از آنکه خوانا باشد، حاوي يک پيام تصويري است. بنابراين يک اثر تايپوگرافيک مي‌تواند از مجموعه‌اي حروف و کلمات که درعين‌حال معنايي نيز ندارد تشکيل شده باشد. مي‌توان گفت به مجموعه رفتار‌ها و طراحي‌هايي که با حروف انجام مي‌شود تا حروف و کلمات به وجه تصويري نزديک شوند تايپوگرافي گفته مي‌شود و اين گرايش تحصيلي و تخصصي من بود.

در فيلم به‌طور خاص چه کاربردي دارد؟
من مي‌بايست داستان و مضمون و هرآنچه را که هيروکازو کوره ادا در فيلمش مي‌خواهد بيان کند، با طراحي حروف آن نشان مي‌دادم. براي دو زبان انگليسي و ژاپني، عنوان‌بندي و تيتراژ و همچنين لي‌اوت مناسب و حروف نياز بود که در فيلم استفاده شود. فيلم خانواده‌اي در ژاپن را روايت مي‌کند و پر از اتفاقات است: جزئيات، لحظه‌ها، نگاه‌ها و لبخند‌ها. افرادي ترسيده و آسيب‌ديده در کنار هم که از قانون فرار کرده‌اند. بايد حروفي طراحي مي‌شد که اين خصوصيات را در خود داشته باشد و بيننده با ديدن آن در پوستر به ياد مفهوم فيلم و محتوا و قاب‌هاي فيلم حتي لحظات دزدي از فروشگاه و تمامي فرازو فرود‌ها باشد و همچنين تمام هويت فيلم و معناي آن را دربر داشته باشد. سکانس‌هايي از فيلم را که مدنظر گروه بود ديدم و تايپوگرافي آن براي بخش گرافيک فيلم ساخته شد.

مي‌شود لطفا به نمونه‌اي خاص از کارتان در فيلم «دزدان مغازه» اشاره کنيد؟

در اصلي‌ترين بخش پروژه؛ يعني لوگوتايپ (عنوان فيلم در پوستر)، عبارت Manbiki Kazoku و به معناي Shoplifting Family (خانواده دزدان مغازه) را با استفاده از خوشنويسي ژاپني (کاليگرافي) انجام داديم که پيشنهاد من به گروه بود و تأکيدم روي آن به دليل لحن فيلم و معناي لغوي نام فيلم بود. دختري به خانواده‌اي دزد ورود پيدا کرده و تزلزل و ترس تمام هويت آن داستان است. استفاده از خطوط لرزان نشان‌دهنده ترس و اضطراب لحظات فيلم بود. در تايپوگرافي خوانابودن مهم است، زيرا اطلاع‌رساني وجه بارز آن است، اما در خوشنويسي زيبايي در اولويت قرار دارد. ما مي‌خواستيم لحن نوشتار را نه آنچنان رسمي انتخاب کنيم که قابليت نشان‌دادن زندگي در يک خانواده را نداشته باشد و نه دست‌نويس به نظر برسد و زيبايي آن مانع اطلاع‌رساني آن شود. در کنار اين، سليقه يک کارگردان کارآزموده که دانش‌آموخته دانشگاه واسدا، قديمي‌ترين دانشگاه ژاپن، واقع در محله شينجوکو است، مهم‌ترين معيار بود.

تماشاخانه