روز گذشته خبری با عنوان «اخراج ۵ هزار و ۴۳۲ آقازاده ایرانی از آمریکا» و توقیف ۱۴۸ میلیارد دلار دارایی آن‌ها به نقل از رئیس خزانه داری آمریکا، ابتدا در یک سایت داخلی منتشر شد و سپس کانال‌ها و صفحات مختلف فضای مجازی را در نوردید.

به گزارش ایرنا در حالی که بسیاری از کارشناسان ارتباطات و اقتصاد این خبر را یک اشتباه و جعل رسانه‌ای ارزیابی و از دست به دست شدن این گونه اخبار بین مردم انتقاد کردند، مدیر خبرگزاری ایسکانیوز تاکید دارد که «اخراج ۵ هزار آقازاده ایرانی از آمریکا» نه تنها خبر جعلی نیست، بلکه سورپرایز تیر است.
احتمالا اشاره آقای واعظی به خبری است که چندی پیش در فضای مجازی دست به دست شد مبنی‌بر اینکه جان بولتون، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ اعلام کرده است که «سورپرایزی ویژه» برای ایران در تیرماه دارد. هرچند ردیابی منشا این خبر هم نشان داد خبر «سورپرایز ویژه بولتن برای ایران» نخستین بار ازسوی یکی از خبرگزاری‌های نه‌چندان معتبر و به نقل از یکی از نمایندگان مجلس به انتشار رسیده است.

**۱۴۸ میلیارد دلار چند صفر دارد؟
در متن خبر «اخراج آقازاده‌ها از آمریکا» آمده بود: «استیون منوچین، رئیس (وزیر) خزانه داری آمریکا: ۵ هزار و ۴۳۲ نفر از فرزندان مسئولین ایران در آمریکا حضور دارند که جز املاک ودارایی شخصی ۱۴۸ میلیارد و ۲۶۷ میلیون دلار در حساب این نفرات وجود دارد و بدلیل امضا نکردن FATF# این مبالغ را توقیف می‌کنیم.»
چند جستجو در برخی سایت‌ها نشان داد که چنین خبری اصلا وجود نداشته و صرفا یک پیشنهاد توئیتری بوده است. این خبر ابتدا توسط ایسکانیوز (خبرگزاری وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی) و به عنوان خبر اختصاصی منتشر شد و سپس سایت‌های مختلف مانند جماران نیز آن را منتشر کردند و البته پس از ساعاتی آن را از روی خروجی شان برداشتند.

نکته بامزه آن که برخی با توجه به انتشار مطالباتی درخصوص رسیدگی به موضوع ادعایی ویلای ولایتی، رئیس هیات امنای دانشگاه آزاد، خبر رسانه منتسب به این دانشگاه را واکنش تیم ولایتی به این موضوع قلمداد کردند!
جالب آن که هنوز در فضای مجازی درباره این خبر تحلیل‌هایی می‌شود و عده‌ای نیز خوشحال از بازگشت آقازاده‌ها هستند.

**خبرمان درست است
دکتر رضا واعظی، مدیر عامل خبرگزاری ایسکانیوز در گفتگو با «ایرنا» با بیان اینکه خبر اخراج آقازاده‌های خزانه داری آمریکا درست است، افزود: اولا که در همه رسانه‌ها اشتباه پیش می‌آید و ثانیا این که خبر ما درست بود و بنا به مصلحت کشور خبر را از خروجی برداشتیم. علاوه بر اینکه قبل از ما «صبح اصلاحات» این خبر را کار کرده بود.
وی ادامه داد: تا چند روز آینده خبر ما بصورت رسمی منتشر خواهد شد و خواهید دید که سورپرایز تیرماه آمریکا همین خبر بوده.

جالب آن که خبرگزاری فارس هم در گزارشی به این موضوع پرداخت و این که جستجوی خبرنگارش نشان داده این مطلب در صفحه توئیتر منوچین وجود نداشت.

**بالاخره «محمدعلی کشاورز» زنده است یا نه؟
«درگذشت محمدرضا شجریان»، «افزایش مبلغ یارانه»، «احسان علیخانی درگذشت»، «ازدواج بازیگر معروف با فوتبالیست مشهور»؛ تقریبا اکثر ما این اخبار را در ماه‌های گذشته شنیده ایم. اخباری که حتی روی خروجی سایت‌ها و خبرگزاری‌های معروف هم رفته و از آنجا به فضای مجازی رسیده و هنوز ماندگار شده است؛ تا حدی که دیروز هنگام دیدن فیلم «کفش‌های میرزا نوروز» از تلویزیون، وقتی چشممان به محمدعلی کشاورز می‌افتد، از بس اخبار جعلی شنیده ایم، از همسرمان می‌پرسیم کشاورز زنده است یا نه؟

علاقه مخاطب به شنیدن و خواندن خبر‌های جنجالی، افشاگرانه و یا غم انگیز همیشه وجود داشته است و شاید همین عامل باعث می‌شود برخی رسانه‌ها بدون تحقیق و صرفا به دلیل افزایش مخاطب، اخبار اینچنینی را سریعا منتشر کنند و حتی بعد از عدم تاییدش، خبر تکذیبیه آن را نیز کار نکنند.

**به خاطر پول؟
اینترنت پر شده از سایت‌های خبری جعلی که عمدا روزنامه‌های واقعی را جعل می‌کنند. یکی از این سایت‌ها بنا به گفته رسانه‌ها «نشنال ریپورت» است؛ سایتی که مدعی است منبع خبری مستقل شماره ۱ آمریکا است. صاحب و بنیان‌گذار نشنال ریپورت شخصی است که خودش را الن مونت‌گومری معرفی می‌کند، اما اسم واقعی‌اش این نیست.
او می‌گوید: «بعضی وقت‌ها مثل مخدر است. از زیاد شدن بازدیدکننده‌ها خمار می‌شوی. می‌فهمی چه طعمه‌ای به قلاب بزنی که مردم سراغش بیایند. برای من بیش از هرچیز سرگرمی است.»

یکی از پرسروصداترین خبر‌های نشنال ریپورت خبر قرنطینه شدن یکی از شهر‌های آمریکا به خاطر شیوع یک بیماری مرگبار بود. مونت‌گومری توضیح می‌دهد که مردم چطور خبر‌های جعلی سایتش را می‌خوانند و بازنشر می‌کنند.‌
می‌گوید: «بدیهی است که تیتر مهم‌ترین چیز است، و البته نام دامنه هم مهم است - باید نام سایت طوری باشد که تا حد ممکن موجه و مشروع به نظر بیاید. پایین‌تر از تیتر و دو پاراگراف اول را هرگز کسی نمی‌خواند؛ بنابراین اگر همان دو، سه پاراگراف اول معقول باشد، بعدش می‌توانید هر کار دل‌تان خواست بکنید و خنده‌دارش کنید.».
ولی اساسا چرا آدم باید چنین دردسری به خودش بدهد؟ کافی است بدانید که چنین سایت‌هایی از انبوه بازدیدکننده‌هاشان پول‌های کلان درمی‌آورند.

**مشکل تاریخی
فرشاد مهدی پور، مدیر مسوول صبح نو در گفتگو با «ایرنا» درباره سابقه اخبار جعلی می‌گوید: واقعیت این است که به تازگی با اخبار جعلی یا نادرست مواجه نشده ایم و می‌بینیم که در عصر گذشته و ماقبل رسانه‌های جدید نیز این اتفاق وجود داشته است. در عصر جدید رسانه‌ها محمل مناسبی برای توسعه شایعه پدید آوردند. عصر مجازی یا رسانه‌های مجازی آن را گسترده‌تر کردند، زیرا این‌ها هفت در بیست و چهار هستند و جغرافیای محدودی ندارند و فراگیر هستند. شایعه یا خبر نادرست در گذشته بوده و خاص زمان کنونی نیست.
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره رسانه‌های جدید و افزایش اخبار جعلی می‌گوید: رسانه‌های جدید امکان ویروسی کردن پیام یا خبر را دارند که در گذشته نبود. ویروسی کردن یعنی تاثیر خشم یا محبت و کینه بر خبر یا پیام در دیده شدن گسترده. البته در این میان ضعف رسانه‌های رسمی هم وجود دارد. این رسانه‌ها گرفتار عطش انتشار خبر هستند و حاضر نیستند برای تایید صحت و سقم خبر به خود زحمتی بدهند. اگر این خبر در راستای سیاست شان باشد فکر نمی‌کنند که این خبر باید کاوش بشود. در سطح رسانه‌های جهان تعداد محدودی وجود دارد که اخبارشان تکذیب نمی‌شود و یا خبرشان را پاک نمی‌کنند.

وی با بیان اینکه فیک نیوز‌ها یا رسانه‌های جعلی یک پدیده عالم‌گیر است افزود: فیک نیوز‌ها به یک معضل جهانی تبدیل شده است و حتی چند روز گذشته در آمریکا نسبت به این پدیده هشدار داده شد. حل این مشکل نیازمند افزایش سواد رسانه‌ای تولیدکنندگان خبر و دریافت کنندگان خبر است و اینکه بدانند اخبار فیک زیاد است.

تماشاخانه