عصر ایران - همچنان که به دلیل کروناویروس بهتر است تا می‌توانیم در خانه بمانیم و به قولی این روزها "خانه امن ترین جای جهان" است، سرویس فرهنگ و هنر عصر ایران این بار پیشنهاد دیدن 10 فیلم مهم تاریخ سینما را دارد که هر کدام به نوعی شاهکار هستند. باشد که با تماشای آنها برای ساعاتی جان و دل خود را به عالم سینما برده و قصه و داستانی دیگر را تجربه کنیم.

نکته قابل ذکر این که 10 فیلمی که ارائه شده ترتیب آنها بدون هیچ اولویت خاصی است و اکثریت این فیلم‌ها (با دوبله) در سیستم‌های داخلی ارائه فیلم مانند فیلیمو و نماآوا و ... موجود است.

1 - قاعده بازی
محصول فرانسه
عنوان اصلی: The Rules of the Game
کارگردان: ژان رنوار
سال ساخت:‌ ۱۹۳۹

قاعده بازی یکی از آثار شاخص سینمای فرانسه است که پیش از جنگ جهانی دوم ساخته شد و در همان سال آغاز جنگ هم اکران شد. قاعده بازی را ژان رنوار ساخته است؛ یکی از فیگورهای بزرگ سینمای فرانسه پیش از پدیدآمدن موج نو.

فیلم روایتگر یک میهمانی آخرهفته است در میان قشر ثروتمند جامعه فرانسه. ثروتمندان به همراه مستخدمین‌شان در این مراسم شرکت‌ کرده‌اند و فیلم تلاش می‌کند انحطاط اخلاقی این طبقه را به نمایش بگذارد. در حقیقت برشی از زیست اخلاقی قشر مرفه جامعه فرانسه،‌ درست کمی مانده به آغاز یک جنگ جهانی بزرگ. سوای مضمون باید به این نکته هم اشاره کنیم که فیلم رنوار در دوران خود هم از نظر بودجه و هم از نظر تکنیک بی‌بدیل بود. در واقع قاعده بازی گران‌قیمت‌ترین فیلم سینمای فرانسه تا آن سال به حساب می‌آمد. همچنین فیلم‌برداری با عمق میدان وسیع و لانگ‌شات‌هایی که در طول آن‌ها دوربین مدام حرکت می‌کرد تکنیک‌هایی بودند که در آن سال بسیار بدیع به نظر می‌رسیدند.

یک نکته جالب درباره این اثر رنوار شکست تجاری فیلم است. زمانی که فیلم به بازار آمد صدای منتقدان و تماشاگران را درآورد. دولت زمان جنگ در فرانسه هم پس از مدتی اکران فیلم را به دلیل تاثیر منفی روی جوانان ممنوع اعلام کرد. با این وجود در طول زمان فیلم مورد توجه قرار گرفت و پس از مدتی به عنوان یکی از آثار بزرگ تاریخ سینما در نظر گرفته شد. موضوعی که نشان می‌دهد کیفیت یک اثر هنری را باید در طول زمان سنجید.

2 - دزدان دوچرخه/ دزد دوچرخه
محصول ایتالیا
عنوان اصلی: Bicycle Thieves
کارگردان: ویتوریو دسیکا
سال ساخت: ۱۹۴۸

دزدان دوچرخه به گواهی بخش بزرگی از منتقدان و اهالی سینما در میان برجسته‌ترین آثار تاریخ سینما قرار دارد. سوای اینکه فیلم همواره مورد تحسین قرار گرفته،‌ منشا تغییرات زیادی هم در سایر فیلم‌سازان نسل‌های بعدی بوده است. به این شکل اهمیت آن هم هنری است و هم تاریخی. سوای این‌ها،‌ دزدان دوچرخه عموما بهترین و معروف‌ترین فیلم موج نئورئالیستی سینمای ایتالیا فرض می‌شود.

دزدان دوچرخه روایتی نسبتا ساده دارد. یک خانواده فقیر در ایتالیای پس از جنگ برای امرار معاش با سختی‌های زیادی روبه‌رو است. پدر خانواده آنتونیو ریچی در میان مجموعه گسترده بیکاران شهر رم قرار دارد. عاقبت یک فرصت شغلی برای او ایجاد می‌شود که نیازمند داشتن دوچرخه است. خانواده باقی‌مانده دارایی‌هایش را می‌فروشد و یک دوچرخه می‌خرد. در همان روزهای آغاز کار، یک لحظه غفلت سبب می‌شود دوچرخه آنتونیو را بدزدند. دزدیده شدن دوچرخه در عمل برای این مرد نوعی تباهی مطلق به حساب می‌آید و یافتن دوچرخه مسیری است که فیلم‌ساز تلاش می‌کند از طریق آن تباهی بزرگ‌تری را نشان دهد که دامن ایتالیای پس از جنگ را گرفته.

دزدان دوچرخه شاهکار ویتوریو دسیکا است؛ کارگردان موفق ایتالیایی که با ساخت بهترین آثار نئورئالیستی در سینمای ایتالیا مشهور شد و توانست جهانی شود. هنر ویژه دسیکا این بود که نمی‌گذاشت فیلم‌هایش در دام احساسات سبک گرفتار شوند (یکی از آفات فیلم‌های جریان نئورئالیسم) و در عمل آثاری ساخت که واجد تاثیرگذاری تاریخی بودند.

3 - ماجرا
محصول ایتالیا
عنوان اصلی: The Adventure
کارگردان: مایکل آنجلو آنتونیونی
سال ساخت: ۱۹۶۰

فیلم سینمایی «ماجرا» (L’Avventura) را باید یکی از بهترین آثار آنتونیونی و از شاخص‌ترین فیلم‌های سینمای مدرن در نظر گرفت.

ماجرا که خط داستانی کوتاهی دارد درباره گم‌شدن یک زن و جست‌وجویی است که بیش از آنکه به نیت یافتن زن باشد صرف ایجاد یک رابطه عاطفی میان مرد و زن جستجوگر می‌شود‌.

ماجرا آغازگر سه‌گانه‌ای است که آنتونیونی‌ با ساخت فیلم‌های «شب» (La Notte) و «کسوف» (L’Eclisse) تکمیلش‌ می‌کند؛ سه‌گانه‌ای با تمرکز روی روابط در دنیای مدرن. ترکیب‌بندی خاص تصویری فیلم ماجرا در کنار مدل توسعه شخصیت‌ها، فیلم را به یک الگوی بدیل در برابر سینمای سنتی که بر وقایع داستان تاکید می‌کند تبدیل‌ کرد‌.

برخی از منتقدان فیلم درباره الی اصغر فرهادی را تحت تاثیر این فیلم آنتونیونی می‌دانند ولی با دیدن فیلم می توان فهمید که این نظریه تا چه اندازه درست است!

بیشتر بخوانید:

10 فیلم برای دیدن، در این روزهایی که خانه هستیم

چالش لبخند و شادی؛ برقص، برقص، زنده باد زندگی!

10 فیلم برتر مجله کایه‌دو سینما در سال گذشته

-------------------------------------------------------------------------------

4 - هفت سامورایی
محصول ژاپن
عنوان اصلی: Seven Samurai
کارگردان: آکیرا کوروساوا
سال ساخت: ۱۹۵۴

هفت سامورایی یک درام حماسی است که توسط یکی از مشهورترین کارگردان‌های تاریخ سینمای ژاپن یعنی آکیرا کوروساوا ساخته شده است. فیلم ماجرای اهالی روستایی را روایت می‌کند که برای حفاظت خود مقابل راهزنان از کمک چند سامورایی استفاده می‌کنند.

هفت سامورایی فیلمی بود با استانداردهای فنی و خلاقانه ویژه که علاوه بر موفقیت تجاری توانست نظر منتقدان را جلب کند و بر سینما و سینماگران اثرگذار واقع شود؛‌ ساخت فیلم هفت دلاور در هالیوود که برداشت آزادی بود از هفت سامورایی یکی از نشانه‌های تاثیرگذاری فیلم کوروساوا بود.

شیوه منحصر به فرد کارگردانی، الگوی بی‌نقص تحول شخصیت‌ها در طرح داستانی،‌ توجه بسیار زیاد به جزییات همه از جمله عواملی هستند که هفت سامورایی را به یکی از بهترین فیلم‌های حماسی تاریخ سینما تبدیل کرده‌اند.

5- پدر خوانده
محصول آمریکا
عنوان اصلی: The Godfather
کارگردان: فرانسیس فورد کاپولا
سال ساخت: ۱۹۷۲

احتمالا پدرخوانده یکی از معدود آثار این لیست باشد که مخاطب خاص و عام را با هم راضی می‌کند و توسط میلیون‌ها سینما دوست در سراسر جهان دیده و تحسین شده. این اثر برجسته فرانسیس فورد کاپولا را می‌توان یکی از بهترین نمونه‌های ساخته شده در حوزه فیلم‌های جنایی دانست. فیلمی که سوای مضمون جنایی در مفهوم‌پردازی سینمایی عشق، خانواده، جاه‌طلبی و خواست قدرت و چندین مفهوم کلیدی دیگر بسیار موفق عمل کرده است.

به شکل کلی مجموعه پدرخوانده به عنوان یک سه‌گانه موفق (برخلاف بسیاری از مجموعه‌ فیلم‌ها که در آن شاهد افت محسوس مجموعه هستیم) شناخته می‌شود؛ با این وجود بسیاری از منتقدان باور دارند که بهترین و موفق‌ترین فیلم این مجموعه اولین فیلم پدرخوانده است که در سال ۱۹۷۲ ساخته شد. بازی‌ خیره‌کننده مارلون براندو در کنار آل‌پاچینو و جیمز کان، فیلم‌نامه بی‌نقص، موسیقی معروف فیلم و کارگردانی ظریف و دقیق کاپولا این اثر را به یکی از فیلم‌های جاودان و فراموش‌نشدنی تاریخ سینما بدل کرد.

همانطور که گفته شد یکی از ویژگی‌های فوق‌العاده پدرخوانده که آن را تا این حد ماندگار کرده چندلایه بودن این فیلم است؛ فیلمی که برای مخاطب عام سینما سرگرم‌کننده است و او را راضی از سالن بیرون می‌فرستد و برای مخاطب جدی‌تر هم اثری است درگیرکننده و تاثیرگذار.

6- هشت و نیم
محصول ایتالیا
عنوان اصلی: ½۸
کارگردان: فدریکو فلینی
سال ساخت:‌ ۱۹۶۳

فیلم سینمایی هشت و نیم یک درام سورئالیستی است که توسط فدریکو فلینی ساخته شده. فلینی یکی از مشهورترین کارگردان‌های تاریخ سینمای ایتالیا است.

هشت و نیم داستان یک کارگردان ایتالیایی است که قصد دارد فیلمی علمی تخیلی بسازد اما حس می‌کند چشمه الهام و خلاقیتش خشک شده و در کار ساخت فیلم مانده است.

همانطور که فیلم درباره خود فیلم‌سازی است نام این اثر هم اشاره‌ای دارد به تعداد آثار فلینی. این کارگردان پیش از ساختن هشت و نیم شش فیلم بلند، دو فیلم کوتاه (اپیزودی از دو فیلم چند اپیزودی) و یک همکاری مشترک را در کارنامه داشت؛ یعنی ۶ فیلم و سه نصفه فیلم که می‌شود هفت و نیم فیلم و در نتیجه فیلم جدید باید هشت و نیم نام می‌گرفت.

هشت و نیم جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی را تصاحب کرد اما مهم‌تر از آن توانست جایگاه خود را به عنوان یک اثر آوانگارد و نو در سینمای جهان پیدا کند.

هشت و نیم به عنوان نقطه جدایی کامل فلینی از سینمای نئورئالیستی ایتالیا هم به حساب می‌آمد، او که تحت تاثیر نظریات حوزه روانکاوی قرار گرفته بود با ساخت هشت و نیم و چند فیلم دیگر المان‌های روانشناختی گسترده‌تری را در آثارش به کار گرفت.

منتقدان و نظریه‌پردازان سینما معتقدند هشت و نیم تاثیر بسزایی روی تعداد قابل‌توجهی از آثار مدرن سینما داشت که در دهه‌های بعد ساخته شدند.

7 - جویندگان
محصول آمریکا
عنوان اصلی: The Searchers
کارگردان: جان فورد
سال ساخت:‌ ۱۹۵۶

به باور بسیاری از اهالی سینما، جویندگان بهترین اثر جان فورد و یکی از بهترین آثار وسترن تاریخ سینما است. در این فیلم جان وین که یکی از پخته‌ترین و بهترین همکاری‌هایش با فورد را رقم زده نقش یکی از کهنه‌سربازان جنگ داخلی را ایفا می‌کند که در جستجوی برادرزاده‌اش رهسپار مسیری پرمخاطره می‌شود.

سبک خاص آثار جان فورد مانند لانگ‌شات‌‌های معروفش و شیوه خاص شخصیت‌پردازی قهرمان‌ها در جویندگان نیز مانند چند اثر موفق دیگر او مورد توجه قرار گرفت. فیلم به مرور زمان جایگاه خاص‌تری پیدا کرد و علاوه بر تحلیل‌های سینمایی محل بحث‌های مختلف فرهنگی درباره نژادپرستی، تقابل سفید‌ها و سرخپوست‌ها و حوزه‌های دیگر شد.

نهایتا باید به این نکته هم اشاره کرد که جان فورد به عنوان کارگردانی که ساخت ۱۴۰ فیلم در طول ۵۰ سال فعالیت را در کارنامه دارد در طول دوران فعالیت خود به عنوان یکی از کارگردان‌های شاخص نسلش در آمریکا مطرح بود و بر کارگردان‌های نسل‌های آتی در ایالات متحده و همچنین در اروپا اثرگذار بود.

8 - داستان توکیو
محصول ژاپن
عنوان اصلی: Tokyo Story
کارگردان: یاسوجیرو اوزو
سال ساخت:‌ ۱۹۵۳

این درام ژاپنی از دهه پنجاه تا امروز جایگاه و ارزش خود را در سینما حفظ کرده است. داستان توکیو ماجرای یک زوج سالخورده را روایت می‌کند که برای دیدن فرزندانشان به توکیو سفر می‌کنند. در حالی که فرزندان این زوج بیش از حد گرفتار زیست روزمره و زندگی کاری هستند،‌ فردی که بیشترین محبت را نثار این زوج سالخورده می‌کند عروس آن‌ها است. این تقابل در طول فیلم دنبال می‌شود. با این وجود نقطه قوت داستان توکیو اینجاست که می‌تواند تاثیر احساسی به جا بگذارد اما به سراغ صحنه‌های اشک و آه‌بر‌انگیز معمول این مدل فیلم‌ها نرود.

سبک اوزو خاص و ویژه است؛‌ نوعی فیلم‌سازی که در تقابل کامل با هالیوود امروز قرار دارد. نظریه‌پردازان سینما نشان داده‌اند با گذر زمان سینمای آمریکا به سوی فیلم‌هایی با ریتم تندتر حرکت کرده است. در واقع سرعت تغییر نما بسیار زیاد شده و مخاطب ناخودآگاه به ریتم سریع معتاد شده است. برعکس این روند، فیلم‌های اوزو عموما ریتمی کند دارند. در فیلم‌های او دوربین ثابت است و در ارتفاعی پایین (زاویه دید یک ژاپنی که روی زمین نشسته) قرار دارد. در فیلم‌های اوزو از جمله در داستان توکیو تماشاگر شاهد بسیاری از اتفاقات کلیدی نیست؛ اوزو خیلی از این اتفاقات مهم را در قالب دیالوگ‌ها به تماشاگر انتقال می‌دهد. تغییر شرایط سنتی زندگی در ژاپن و حرکت به سمت غربی‌شدن از موضوعاتی است که در تاروپود آثار اوزو و بویژه در داستان توکیو به چشم می‌خورد.

9 - راننده تاکسی
محصول آمریکا
عنوان اصلی: Taxi Driver
کارگردان: مارتین اسکورسیزی
سال ساخت: ۱۹۷۶

یک سرباز که از جنگ ویتنام بازگشته در نیویورک به عنوان راننده تاکسی به کار مشغول می‌شود. پس از تجربه یک سرخوردگی عاطفی در حالی که ثبات روانی خود را از دست داده تلاش می‌کند دست به اقدامی بزرگ بزند، کاری افتخارآمیز، شاید کاری که جایگاه از دست رفته او به عنوان یک رزمنده سابق را احیا کند.

راننده تاکسی یکی از بهترین آثار مارتین اسکورسیزی کارگردان موفق آمریکایی است. یک کارگردانی درخشان، یک بازی فوق‌العاده از رابرت دنیرو در دوران اوج حرفه‌ای خود و یک فیلم‌نامه بی نقص از پل شریدر فیلمی پدید آورده که تقریبا هر مخاطبی را به تحسین وامی‌دارد. راننده تاکسی در سال ۱۹۷۶ موفق شد نخل طلای جشنواره کن را تصاحب کند در حالی که یکی از شانس‌های مسلم جایزه اسکار بهترین فیلم همان سال هم بود؛ رویدادی که نشان می‌دهد فیلم در راضی‌کردن گروه‌های مختلف علاقه‌مندان و منتقدان سینما موفق عمل کرد.

10 - از نفس افتاده
محصول فرانسه
عنوان اصلی: Breathless
کارگردان: ژان لوک گدار
سال ساخت: ۱۹۶۰

از نفس افتاده یکی از معروف‌ترین آثار تاریخ سینما، موج نوی سینمای فرانسه و اولین فیلمی است که ژان لوک گدار کارگردان شاخص فرانسوی ساخته است. این اثر در کنار فیلم سینمایی چهارصد ضربه ساخته فرانسوا تروفو موفق شدند موج نوی سینمای فرانسه را جهانی کنند. فیلم ماجرای فرار یک گانگستر جوان از دست پلیس را با یک رابطه عاطفی کوتاه و پیچیده در هم آمیخته و اثری کاملا متفاوت (در زمان خود) را خلق کرده است.

در از نقس افتاده می‌توان رگه‌های مهمی از آنچه در سال‌های بعد به عنوان موج نوی سینمای فرانسه و سینمای هنری اروپا شناخته شد را مشاهده کرد. حضور چند کارگردان معروف موج نو مثل تروفو و شابرول به عنوان فیلم‌نامه‌نویس، جسارت در فرم و ابداع شیوه‌های جدید ساخت فیلم، فیلم‌برداری در لوکیشن‌های واقعی و نزدیکی به زندگی واقعی، همه از المان‌هایی بودند که از نفس افتاده را به اثری مهم و الهام‌بخش تبدیل کرد. در زمان ساخت فیلم عوامل تولید از مجموعه‌ای منتقد و عشق‌سینمای جاه‌طلب و رویاپرداز تشکیل شده بودند که می‌ساختند اثری متفاوت با همه آنچه در گذشته به عنوان سینما شناخته می‌شد بسازند؛ نتیجه این تلاش فیلمی بود جنجالی و تازه‌نفس که برخلاف اسمش جان تازه‌ای به سینمای جهان بخشید.

کارگردان این فیلم سینمایی ژان لوک گدار که یکی از مطرح‌ترین سینماگران فرانسوی و از نام‌های مهم تاریخ سینما است پس از این فیلم تقریبا در تمام سال‌های عمرش تا حال به تجربه‌های جدید دست زده است. در حقیقت سینما برای گدار بررسی امکان ساختن فیلمی متفاوت بوده، متفاوت با آنچه پیشتر بوده و آنچه خود پیش از این ساخته است.