قاچاق «خروج» چگونه مهار شد؟/ آسیب «انحصار» به وی‌اودی‌ها

محمدباقر اصغری مدیر حفاظت از مالکیت فکری و صیانت از داده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا) در گفتگو با خبرنگار مهر درباره انتشار غیرقانونی فیلم سینمایی «خروج» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا گفت: سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر وظیفه تنظیم‌گری حوزه وی‌اودی‌ها را بر عهده دارد، با توجه به اینکه صاحبان یک فیلم سینمایی بعد از سال‌ها برای اولین بار در کشور به دلیل شرایط و نبود امکان اکران سینمایی، ترجیح دادند آن را به‌صورت اینترنتی اکران کنند، باید از وضعیت اکران این فیلم در این بستر صیانت کنیم.

وی ادامه داد: برای اکران اینترنتی «خروج» دو رسانه وی‌اودی پیش قدم شدند، البته همواره وقتی این سامانه‌ها محصولی را منتشر می‌کنند، خطر نقض کپی‌رایت و انتشار غیرقانونی و بدون اجازه از صاحبان آثار هم وجود دارد بنابراین این حساسیت در ما ایجاد شد و با توجه به اینکه یک واحد مدیریتی تحت عنوان «حفاظت از مالکیت فکری و صیانت از داده» در ساترا وجود دارد، موضوع پیگیری دانلود غیرقانونی «خروج» مطرح شد.

همکاری با پلیس فتا درباره قاچاق «خروج»

این مدیر سازمان «ساترا» درباره اقدامات انجام شده برای مهار تبعات قاچاق «خروج» توضیح داد: با هماهنگی پلیس فتا و معاونت فضای مجازی دادستانی تا به این لحظه ۴ مجرای انتشار غیرقانونی را بسته‌ایم که شامل سه وب سایت و یک بستر آپلود فیلم می‌شود. همچنین پلیس فتا می‌تواند در مسدودسازی کانال‌های تلگرامی که از داخل ایران مدیریت می‌شوند، نقش آفرینی کند. اتفاقاً به تازگی یک کانال تلگرامی را شناسایی کردیم که مربوط به یک موبایل‌فروشی در یکی از مناطق کردستان بود. ما سریعاً اطلاعات این کانال را به کارشناس مربوطه گزارش کردیم تا روند مسدودسازی آن طی شود.

اصغری بیان کرد: مسدودسازی این کانال‌های تلگرامی بر عهده دادستانی است، اما ساترا در این زمینه کمک می‌کند. البته گله‌ای که داریم به ذی‌حقان این امر هم مربوط می‌شود چراکه آنها آنچنان که باید حساسیت نشان نمی‌دهند. ما به تنهایی نمی‌توانیم کانال‌های تلگرامی را رصد کنیم. بنابراین کارگردان و تهیه‌کننده هم باید به کمک ما بیایند و نقش فعالانه‌تری داشته باشند ضمن اینکه پلتفرم‌های اکران‌کننده فیلم هم باید کمک کنند. در این صورت اگر منتشرکننده غیرقانونی فیلم، یک وب سایت باشد، آن را در یک ساعت و اگر کانال تلگرامی باشد با هماهنگی فتا آن را در ۴۸ ساعت مسدود می‌کنیم.

مدیر حفاظت از مالکیت فکری و صیانت از داده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر توضیح داد: ما با هماهنگی با دادستانی نقش تسهیل‌گر را در زدودن لینک‌های دانلود و شبکه‌هایی که به‌طور غیرقانونی اقدام به انتشار فیلم می‌کنند، ایفا می‌کنیم و دادستانی با اطلاعات دریافتی کارهای مسدودسازی آن‌ها را انجام می‌دهد. در همین راستا توانستیم یک شبکه ارتباطی ایجاد کنیم تا به محض اینکه صاحبان آثار اعم از تهیه‌کننده، کارگردان و… به ما وجود وب سایت متخلف را گزارش دهند در یک ساعت با هماهنگی دادستانی آن وب سایت را مسدود کنیم.

وی در بخش دیگر از صحبت‌هایش بیان کرد: البته این موضوع هم باید بررسی شود که آیا انتشار و مجاری غیرقانونی دانلود یک فیلم، به این صنعت لطمه زده است یا خیر؟ تصور من این است که فرهنگ عمومی درباره نقض حقوق آثار روز به روز بالاتر می‌رود. البته این چالش مختص به کشور ما نیست، برای مثال یک ساعت بعد از انتشار فصل تازه سریال «خانه اسکناس» در بستر نتفلیکس بسیاری از وب سایت‌های اینترنتی آن را بارگذاری کردند. این یک چالش جهانی است اما در کنار اقداماتی که ساترا انجام می‌دهد باید تمام متولیان عرصه فرهنگ، «فرهنگ عمومی احترام به مالکیت آثار فکری» را هم تقویت کنند چون هیچ فرقی بین سرقت مال مشخص و دانلود غیرقانونی وجود ندارد اما در ذهن ما سرقت فقط وابسته به موضوعات عینی است یعنی استفاده غیرمجاز از چیزی را که حالت فکری داشته باشد، سرقت نمی‌دانیم در حالی که از لحاظ شرع و قوانین کشوری حداقل در رابطه با آثار تولید کشور وضعیت مشخص است و احترام عمومی را می‌طلبد.

انحصار موجب لطمه به وی‌اودی‌ها می‌شود

مدیر حفاظت از مالکیت فکری و صیانت از داده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر درباره امکان تبلیغات فیلم‌ها در رسانه ملی اظهار کرد: ساترا با توافقی که با اداره کل بازرگانی صدا و سیما کرده است به فیلم‌هایی که در ایامی که سینماها به واسطه شیوع بیماری کرونا تعطیل شده‌اند و در رسانه‌های صوت و تصویر داخلی به نحو غیر انحصاری اکران می‌شوند، تسهیلات ارائه می‌دهد. متأسفانه پیش از این شاهد بودیم که موضوع انحصار باعث شد به موضوع رقابت در وی‌اودی‌ها لطمه وارد شود. یعنی صاحبان فیلم‌های دارای پروانه یک مجموعه وی‌اودی را به طور انحصاری برمی‌گزیدند و این سامانه‌ها حق پخش این آثار را خریداری می‌کردند.

وی ادامه داد: با توجه به مقررات کشور خصوصاً قانون سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، یک سری اصول در مورد رقابت عادلانه داریم. در بسیاری از مواردی که بحث انحصار پیش می‌آید نقض قوانین و مقررات را هم می‌بینیم به همین ترتیب ما تسهیلات ساترا را شامل فیلم‌ها و تولیداتی می‌دانیم که تولیدکنندگان آن‌ها نخواسته‌اند آن فیلم را به صورت انحصاری توزیع کنند. برای مثال اگر دو یا سه وی‌اودی آن فیلم را پخش کنند دیگر حالت انحصاری از بین می‌رود.

اصغری عنوان کرد: ساترا شاید زیر مجموعه صداوسیما باشد اما اساساً ساختار آن به گونه‌ای است که به عنوان نهاد تنظیم‌گر شناخته می‌شود و عمل می‌کند. وقتی نهادی می‌خواهد تسهیلات بدهد، این تسهیلات باید به کسانی تعلق بگیرد که طبق قوانین کشور به طور مشخص اثری را تولید و منتشر می‌کنند. وقتی یک اثر به صورت انحصاری به یک شبکه یا یک وی‌اودی انتقال پیدا می‌کند، از این تسهیلات که یک حالت تشویقی است منع می‌شود. ما باید بخش خصوصی را یک مجموعه بدانیم به همین دلیل نمی‌خواهیم این بازار به واسطه انحصاری که یک سری ایجاد می‌کنند، از بین برود. وقتی بحث انحصار مطرح می‌شود باید بدانیم که این عمل به کسب و کارهای دیگر لطمه می‌زند. بنابراین اگر به کسی که بر خلاف مقررات عمل می‌کند، تسهیلات بدهیم، اوضاع بدتر می‌شود.

وی بیان کرد: سازمان صداوسیما برای تبلیغات بازرگانی قوانینی دارد و هرکسی که بخواهد از این تبلیغات بهره‌مند شود باید دارای مجوز باشد. گاهی ما قانونی داریم که برخی تسهیلات به کلیه مجوزداران ارائه می‌شود در این شرایط همه می‌توانند بهره‌مند شوند ولی تسهیلات اعطایی ما، برای فیلم‌هایی است که در بستر انحصاری ارائه نشوند. تصورم این است که بخش خصوصی و فعالان این حوزه باید از این قانون استقبال کنند چراکه هر چیزی که به سمت غیرانحصاری کردن برود امر ارزشمندی است.

مدیر حفاظت از مالکیت فکری و صیانت از داده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر عنوان کرد: در شرایط بحران کرونایی که هر مجموعه‌ای تلاش می‌کند بار مشکلات را کمتر کند، ساترا هم زمینه ایجاد تسهیلات را فراهم کرده است تا آثار پخش شده در فضای مجازی هم تبلیغات تلویزیونی بگیرند. این امر در شرایطی است که سازمان صدا و سیما برای تبلیغات هزینه‌هایی مشخص دارد اما همین سازمان به فیلم‌هایی تسهیلات می‌دهد که در این شرایط لطمه خورده‌اند ولی این امر این در صورتی است که انحصاری عمل نکنند.

«خروج» اگر روی ۳ وی‌اودی اکران می‌شد؛ تبلیغات تلویزیونی داشت

اصغری با اشاره به بیانیه اخیر ساترا مبنی‌بر اعطای تسهیلات تبلیغاتی به اکران اینترنتی و نیز شایعه مطرح شده درباره نقش «روبیکا» در محرومیت فیلم «خروج» از تبلیغات تلویزیونی، عنوان کرد: در بیانیه ساترا عنوان شده است اگر فیلم‌ها روی چند پلتفرم به نمایش در بیایند، از تسهیلات تبلیغاتی می‌توانند استفاده کنند. کلمه «چند» در ادبیات حقوقی دو معنی دارد؛ برخی از حقوقدانان آن را شامل ۲ مورد و برخی آن را شامل ۳ مورد به بالا می‌دانند. بنابراین اگر «خروج» روی سه وی‌اودی اکران می‌شد از این امکان بهره‌مند می‌شد. حتی اگر روبیکا بین پلتفرم‌های اکران کننده آن نبود باز هم از این تسهیلات بهره می‌برد. بنابراین باید عنوان کنم که اگر حتی روبیکا حق اکران یک فیلم را به صورت انحصاری خریداری کند باز هم ما به آن فیلم تبلیغات نمی‌دهیم یعنی ما به عنوان وی‌اودی نگاه نمی‌کنیم بلکه به شرایط توجه داریم.

مدیر حفاظت از مالکیت فکری و صیانت از داده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در پایان اظهار کرد: به نظرم موضوع احترام به بحث مالکیت‌های فکری یک موضوع دیرینه است و ریشه در فقه و قوانین دارد هرچند بسیاری از افراد متذکر می‌شوند این موضوع در فقه و قوانین وجود ندارد و همین را زمینه‌ای برای بی احترامی به آثار فکری می‌دانند اما اگر به تاریخ هم نگاه کنیم می‌بینیم این موضوع از صدر اسلام وجود داشته است یعنی حتی پیامبر اسلام هم برای امور فکری ارزش قائل بود و و اسیرانی که سواد به دیگران یاد می‌دادند، آزاد و از پرداخت مالیات معاف می‌شدند. ضمن اینکه برخی می‌گویند مگر ایران قانون کپی‌رایت دارد؟ در پاسخ باید بگویم بله قوانین بسیار خوبی در این زمینه وجود دارد و اجرایی شدن آن در گرو این است که فرهنگ عمومی احترام به دارایی‌های فکری روز به روز افزایش پیدا کند که در این موضوع نقش رسانه‌ها و متولیان فرهنگی عیان می‌شود.