شیوه‌نامه بازگشایی مدارس دیروز در گروه‌های مختلف معلمان به بحث و بررسی گذاشته شد. مهم‌ترین نکته درباره این شیوه‌نامه نقد و نظر درباره کاربردی‌بودن بندهای توصیه شده است. بخشی از این توصیه‌ها در زمان اجرا نیازمند اصلاحات و بازنگری‌هایی خواهند بود.

روزنامه همشهری نوشت: «۲۰‌روز مانده به شروع سال تحصیلی جدید، شیوه‌نامه بازگشایی مدارس از سوی وزارت آموزش و پرورش منتشر شد تا دانش‌آموزان، والدین آنها، مدیران و معلمان مدارس بدانند در سال تحصیلی جدید که به سال کرونا معروف است، چه باید بکنند و چطور به مدرسه بروند. این شیوه‌نامه تفصیلی است و نحوه فعالیت مدارس در مناطق سفید، زرد و قرمز را مشخص کرده است.

در ایران هم مانند تعداد دیگری از کشورهای جهان مقرر شده مدرسه‌ها با وجود کرونا بازگشایی شده و فرآیند آموزش دانش‌آموزان از سر گرفته شود. این بازگشایی البته شباهتی به روزها و هفته‌های اول مدرسه در سال‌های گذشته نخواهد داشت؛ چرا که روال آموزش با توجه به شرایط کنونی در بیشتر شهرها عمدتا از راه دور خواهد بود. یکی از اتفاقات جدید در سال تحصیلی پیش‌ رو که در شیوه‌نامه بازگشایی مدارس آمده، لغو تعطیلی پنجشنبه‌ها و آموزش دروس به شکل حضوری یا مجازی به دانش‌آموزان است. همچنین تأکید شده که مجموع ساعات برنامه‌ریزی‌شده، حضوری، نیمه‌حضوری، غیرحضوری و تراکمی معلمان نباید کمتر از ساعات تعهدها برای تدریس اعم از موظف و غیرموظف در هر هفته باشد. درباره هزینه کلاس‌های فوق‌ برنامه مدارس که مورد مناقشه والدین با مدارس بود هم مشکل تا حدودی برطرف شده و در شیوه‌نامه آمده است: «در صورتی که به‌ دلیل ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی در شرایط زرد کلاس‌ها به دو گروه تقسیم شده، میزان هزینه دریافتی از دانش‌آموزان از زمان قبل از تقسیم کلاس بیشتر نشود.»

طبق شیوه‌نامه اعلامی، باید تعداد دانش‌آموزان و معلمانی که با هم در یک زمان و مکان در تماس چهره به چهره هستند، تا حد امکان به حداقل ممکن برسد. برای تحقق این امر باید دانش‌آموزان به‌ نحوی گروه‌بندی شوند که فاصله اجتماعی مورد تأکید در دستورالعمل‌های بهداشتی رعایت شود. همچنین دانش‌آموزانی که در یک روز در کلاس نیستند، باید به‌ نحوی مدیریت شوند که مشغول به انجام کارهای مرتبط با برنامه درسی خود باشند.

برنامه‌های آموزشی «آموزش حضوری در کلاس و مدرسه»، «آموزش در بستر شبکه اجتماعی دانش‌آموزان»، «آموزش در مدرسه تلویزیونی ایران»، «آموزش تجمیعی همراه با ارسال بسته‌های یادگیری خودآموز» و از طریق «سیستم‌های مدیریت یادگیری ویژه مدارس خاص» که مورد تأیید و نظارت آموزش و پرورش است.

طبق این شیوه‌نامه حضور مداوم و فعال مدیر و تمام همکاران در شبکه آموزش دانش‌آموزی شاد به‌عنوان بخشی از محیط کار ضروری اعلام شده و کادر مدرسه مسئول شناسایی، ثبت‌ نام، آموزش و نگهداشت تمام دانش‌آموزان مدرسه و عضویت آنها در شبکه شاد هستند. برنامه‌ریزی، نظارت و کنترل لازم برای ثبت‌ نام دانش‌آموزان و نوآموزان و استفاده از خدمات ارائه‌شده در سامانه آموزشی دانش‌آموز شاد توسط مدیر مدرسه انجام می‌شود.

در وضعیت زرد و در صورت ضرورت، تقسیم دانش‌آموزان و نوآموزان یک کلاس به ۲ گروه به‌ منظور رعایت فاصله‌گذاری الزامی است. مدیر مدرسه موظف است دانش‌آموزان و نوآموزان هر کلاس را با توجه به مساحت کلاس و تعداد دانش‌آموز و نوآموز به‌گونه‌ای توزیع کند که حفظ حداقل فاصله مورد انتظار مطابق پروتکل‌های بهداشتی امکان‌پذیر باشد. بنابراین ممکن است در وضعیت زرد مدارس با حضور تمام یا بخشی از دانش‌آموزان و نوآموزان دایر باشند.

کلاس‌های درسی کم‌جمعیت و کلاس‌های درس چندپایه به‌نحوی که مغایر با پروتکل‌های بهداشتی نباشد، با تمام دانش‌آموزان تشکیل و آموزش حضوری به روال معمول برگزار شود. از سامانه شاد برای انجام فعالیت‌ها و تکالیف درسی نوآموزان یا دانش‌آموزان با نظارت و هدایت والدین و ارائه بازخورد توسط معلمان آنها استفاده شود.

در بحث آموزش مجازی هم وزارت آموزش و پرورش همچنان تأکید بر شبکه آموزش دانش‌آموزی (شاد) دارد و آن را تنها بستر در کلاس‌های اینترنتی معرفی و حضور معلمان و دانش‌آموزان در پلتفرم‌های دیگر را ممنوع اعلام کرده است.

شیوه‌نامه ابلاغی از نگاه معلمان

با این که آموزش و پرورش سعی کرده با ارائه شیوه‌نامه‌ای تفصیلی به همه پرسش‌ها درباره چگونگی فعالیت مدارس در سال کرونا پاسخ بگوید، اما معلمان به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ذی‌نفعان این شیوه‌نامه نقدهایی به آن وارد می‌کنند. به گفته منتقدان، ‌شکل ارائه آموزش‌ها نسبت به شرایط سال تحصیلی قبل در زمان کرونا، تفاوت چندانی نکرده است؛ به این شکل که یا آموزش‌ها حضوری و در مدرسه خواهد بود یا در بستر شبکه مجازی برگزار می‌شود. آموزش تلویزیونی و آموزش تجمیعی همراه با ارسال بسته‌های یادگیری خودآموز هم دو روش دیگری هستند که در این شیوه‌نامه به‌عنوان روش‌های آموزشی در دوره کرونا مطرح شده است.

مصطفی کریمی، کارشناس آموزشی و دبیر زیست مقطع متوسطه دوم درباره ابهامات این شیوه‌نامه به همشهری گفت: «جداول بر اساس ۳ وضعیت سفید، زرد و قرمز بنا شده است و مثلا گفته‌اند در وضعیت سفید، آموزش حضوری است و در زرد حضوری و غیر حضوری با هم و قرمز به‌طور کامل غیرحضوری. سؤال این است که با توجه به تغییر حالت مداوم وضعیت بیماری کرونا در شهرها و نقشه شیوع بیماری کرونا، مدیران مدارس چگونه برنامه‌ریزی کنند که به آموزش لطمه نخورد؟ انعطاف‌پذیری در برابر تغییر شرایط دشوار است؛ مثلا فرض کنیم وضعیت شهری مثل اردبیل، این هفته قرمز است و هفته بعد وزارت بهداشت اعلام کند که زرد شده، مدیر چگونه می‌تواند برنامه‌ریزی را به سرعت تغییر بدهد که دانش‌آموزان و معلمان با رعایت پروتکل‌های اعلام‌شده در این وضعیت به مدارس بیایند.»

مسئله‌ای به نام «زمان مورد نیاز»

نکته دیگر که در کانون نقد و نظرهاست، بحث زمان‌بندی حضور دانش‌آموزان در کلاس‌های درس است؛ شیوه‌نامه در این زمینه زبان صریحی ندارد، برای مثال در جدول مربوط به دوره پیش‌دبستانی و ابتدایی، در بخش وضعیت زرد آمده است: «حضور در مدرسه، حداقل ۴روز در هفته و حضور مجازی به میزان مورد نیاز برای تکمیل فرآیند آموزش و یادگیری.» یا در جدول مربوط به دوره متوسطه اول و دوم نظری، زمان آموزش ۳۵دقیقه اعلام شده در حالی‌ که برخی معلمان معتقدند این بازه زمانی با توجه به سرعت پایین اینترنت و تعداد بالای دانش‌آموزان برای تدریس و انتقال صحیح مضامین آموزشی به دانش‌آموزان ناکافی است.

مینا طهماسبی، معلم پایه سوم ابتدایی در این‌باره به همشهری گفت: «عبارت مورد نیاز که برای زمان آموزش مجازی به‌ کار برده‌اند، مبهم است. این بند قطعا باعث بی‌نظمی و هرج و مرج خواهد شد و بین والدین و معلمان اختلاف ایجاد می‌کند. ضمن این که قطعا یک سری از معلمان با استناد به این بند، آموزش مجازی را حذف یا آن را پراکنده برگزار خواهند کرد و برعکس یک عده تمرکزشان را به جای آموزش حضوری، روی آموزش مجازی خواهند گذاشت و همه اینها باعث می‌شود که والدین دانش‌آموزان دائم کلاس‌ها را با هم مقایسه کنند و به این ترتیب برای مدرسه حاشیه ایجاد شود. در واقع ملاک عمل روشنی وجود ندارد.»

شادی حجتی، معلم فیزیک دوره متوسطه هم به ۳۵دقیقه ساعت آموزشی مجازی دانش‌آموزان نقد دارد. «فقط ۱۰دقیقه تا یک ربع طول می‌کشد که دانش‌آموزان آنلاین شوند و همه در کلاس حاضر شوند. بارها کلاس‌های ما به‌دلیل سرعت کم اینترنت قطع و وصل می‌شود و یک کلاس تا ۲ساعت هم طول می‌کشد، بعد چطور مسئولان آموزش و پرورش این مسائل را می‌دانند و زمان آموزش را به ۳۵دقیقه کاهش داده‌اند؟ حداقل اگر این زمان را برای آموزش در نظر گرفتند، سرعت اینترنت را افزایش بدهند یا سیستم شاد که پر از ایراد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است را سامان دهند که بتوانیم از وقتمان درست استفاده کنیم.»

مسئله ضدعفونی هر روز مدارس

در یکی از بندهای این شیوه‌نامه، ۱۰وظیفه برای مدارس، تعریف شده است که در یکی از آنها آمده: «ضدعفونی مستمر کلاس‌ها، سرویس‌های بهداشتی و محیط مدارس با مشارکت اولیا و نهادهای مسئول.» بسیاری از معلمان و مدیران مدارس به این بند ایراد وارد کرده و می‌گویند که مدیران وزارت آموزش و پرورش با محول کردن این وظیفه به والدین دانش‌آموزان و نهادهای مسئول، جای خالی و ابهام باقی گذاشته‌اند. محمدرئوف صادق، معلم دبستان مفید بیرجند به همشهری گفت: «در برخی استان‌ها و شهرستان‌ها مانند شهر ما بسیاری از خانواده‌ها توان خرید مواد ضدعفونی‌کننده برای مصرف شخصی هم ندارند، بعد آموزش و پرورش توقع دارد که بابت ضدعفونی‌کردن کلاس‌ها و سرویس بهداشتی به مدرسه پول بدهند؟ نکته بعدی این است که منظور آموزش و پرورش از نهادهای مسئول کجاست؟ کدام نهاد مسئول؟ وزارت بهداشت که در بحث درمان خودش مانده؟ این کلی‌گویی‌ها و محول‌کردن وظایف به‌ عهده مردم نتیجه‌ای جز بی‌برنامگی و نافرجامی دارد؟ همین یک بند نشان می‌دهد که مدیران وزارتخانه چقدر نگاهشان نسبت به مدارس و وضعیت جامعه نادرست است و فقط خواسته‌اند با طراحی و ابلاغ یک شیوه‌نامه خودشان را از گزند نقدها و مطالبات دور نگه دارند.»

فنی‌حرفه‌ای‌ها چه می‌کنند؟

جدول مربوط به زمان‌بندی آموزش هنرجویان فنی حرفه‌ای و کارودانش با جداول آموزش رشته‌های نظری تفاوت آنچنانی ندارند و در شهرهایی که وضعیت قرمز است، همچنان اصل بر آموزش غیر حضوری است و در صورت نیاز آموزش تجمیعی توصیه شده، این در حالی است که بیش از ۶۰درصد دروس رشته‌های این دو شاخه، عملی است و به حضور در کارگاه‌های آموزشی نیاز دارد اما در شرایط کرونا طبعا این امکان مهیا نیست. بسیاری از این کلاس‌ها باید غیر حضوری برگزار شوند. برخی مدیران و معلمان فنی‌حرفه‌ای و کارودانش می‌گویند که اگر بخواهند طبق برنامه‌ریزی این جدول، آموزش‌ها را دنبال کنند، تدریس برخی دروس برایشان ناممکن است و باید به‌ طور کلی از آن صرف‌ نظر کنند.

یکی از آنها ‌مجتبی بهره‌مند، دبیر رشته برق هنرستان احمدی روشن در این‌باره به همشهری گفت: عنوان شده «در درس مشترک صنعت، دروس کارگاهی ۸ساعته پس از وضعیت شهر به زرد یا سفید، کلاس‌ها برگزار شود.» اگر وضعیت زرد یا سفید نشد چه باید بکنیم؟»

راهکارهایی مثل برگزاری کلاس‌های عملی با جمعیت کمتر یا به‌صورت زوج و فرد یا صبح و بعدازظهر در این شیوه‌نامه مورد توجه قرار نگرفته است. بهره‌مند ادامه داد: «این شیوه‌نامه برعکس ادعای مدیران آموزش و پرورش تهی از هرگونه خلاقیت و ارائه راهکار برای آموزش در دوره کروناست و هیچ حرف جدیدی ندارد. ایده‌ها همان چیزهایی است که در فروردین و اردیبهشت مطرح شد و باز هم همه وظایف و برنامه‌ریزی‌ها بر دوش معلمان و والدین افتاده است و برای خود وزارتخانه هزینه‌ای ندارد.»

بیشتر بخوانید:

کرونا و تغییرات طراحی در شهرهای جهان (+عکس)

تماشاخانه