شهرهای جهانی صنایع‌دستی، مزیت ایران برای توسعه گردشگری

مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری، صنایع دستی در یادداشتی در پایگاه اطلاع رسانی دولت نوشت: «۳۱ اکتبر روز جهانی شهرها نام‌گذاری شده است تا فرصتی برای توجه ویژه دولت‌ها و مجموعه سازمان‌ها و نهادهای دخیل در موضوع شهر، توسعه شهر، برنامه‌ریزی شهری و دیگر مباحث و حوزه‌های مرتبط با این پدیده جهان‌شمول و تاریخی، فراهم کند.

«شهر» واژه‌ای است پُر بسامد که در فرهنگ بشری همواره با تمدن، پیشرفت، موفقیت و صنعت ملازمت داشته و به‌عنوان مهمترین فضای تحقق موارد فوق، یکی از عالی‌ترین دستاوردهای اجتماعی انسان محسوب می‌شود. از این منظر می‌توان گفت، بخشی از هویت و چیستی بسیاری از انسان‌ها، به نحوی از انحا با مفهوم شهر گره خورده است و در فضای آن اتفاقات و رویدادهای مهمی شکل گرفته و دستاوردهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی متعددی برای بشر رقم خورده است .

در سرزمین ایران، از قدیمی‌ترین ایام تا روزگار ما، شهرها محل نشو و نما و تعالی و ارتقای حیات مردمان بوده و بعضی از آن‌ها از ازمنۀ قدیم، شهرتی تام داشته‌اند که برای نمونه می‌توان هگمتانه (همدان)، شوش، پارسه (تخت جمشید)، تیسفون، استخر، سپاهان (اصفهان)، شیراز، کاشان، تبریز، یزد، تهران و... را نام برد. البته هریک از این شهرها را سببی برای شهرت بوده که از تولید منسوجات مانند یزد و کاشان گرفته تا نگارگری و کتاب‌آرایی مانند تبریز، قزوین و اصفهان و شعر و ادب مانند شیراز و تهران تفاوت می‌کند.

از این منظر می‌توان ارتباطی تاریخی و چند‌جانبه میان دست‌آفریده‌های ساکنان شهرهای مختلف با شهرت آن شهرها برقرار کرد و شاید به این دلیل برخی شهرها با دست‌ساخته‌ها و صنایع‌دستی خود معروف شده و هویتی خاص یافته‌اند.

در واقع می‌توان گفت یکی از اساسی‌ترین شاخصه‌های فرهنگی ایران، صنایع‌دستی و هنرهای سنتی شهرها و روستاها و مناطق مختلف بوده که همواره در طول تاریخ، حتی در اعصار باستانی، شهرتی جهانی داشته و محصولات آن از طُرُق گوناگون، به‌ویژه جادۀ ابریشم، راهی ممالک دیگر می‌شده است. صنایع و فنونی مانند منسوجات، آبگینه، سفال، آثار چوبی و فلزی و زیراندازهایی نظیر قالی و گلیم، همه و همه مصادیقی بی‌همتا برای این موضوع به‌شمار می‌آیند. لیکن در سال‌های اخیر، جنبشی در جهان شکل گرفته که با نگاه روز، علاوه بر سابقۀ تاریخی، به توانمندی‌ها و قدرت شهرها در زمینه‌های گوناگون، مانند صنایع‌دستی، خوراک و... توجه خاص مبذول شده و نسبت به ثبت جهانی آن‌ها اهتمام ویژه صورت گرفته است.

متولی این کار نیز در زمینۀ صنایع‌دستی و هنرهای سنتی شورای جهانی صنایع‌دستی بوده که توسط متخصصانی از سراسر جهان تشکیل شده است. ایران نیز به واسطۀ موقعیت‌سنجی مناسب مسئولان فرهنگی و هنری وارد این جریان شده و ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بالقوۀ تاریخی و کنونیِ خود را، به‌ویژه در زمینۀ صنایع‌دستی، بالفعل کرده است، به نحوی که امروز از نظر تعداد شهرهای صنایع‌دستی که ثبت جهانی شده‌اند، یعنی ۱۴ مورد، مقام اول را در جهان دارا هستیم. این در حالی است که به علت تحریم‌های ظالمانه، بسیاری از امکانات درآمدزایی و ارزآوری کشور تضعیف شده و نیاز روز افزون به جایگزین‌های مناسب فرهنگی و هنری بیش از پیش احساس می‌شود.

بی‌تردید گسترش و توسعۀ شهرهای جهانی صنایع‌دستی، یکی از امکانات بی‌‌بدیلی است که در این شرایط حاد و حساس، به دلیل ماهیت فرهنگی و هنری خود، به راحتی می‌تواند علاوه بر افزایش وجهه و اعتبار بین‌المللی کشور، کمکی شایان توجه به رونق مجدد گردشگری و همچنین تولید محصولات صنایع‌دستی به واسطۀ فروش در بازارهای نوین فراهم کند.

در این زمینه هم‌چنین دو حرکت مفید و مثمرثمر دیگر نیز به انجام رسیده است. حرکت نخست ثبت نخستین روستای جهانی (کلپورگان) که تا قبل از این، در هیچ کشوری نمونه نداشته و ایران از این نظر اولین مورد بوده است. دومین حرکت نیز برنامه‌ریزی به‌منظور ثبت ملی شهرها و روستاهای صنایع‌دستی برای آمادگی بیشتر برای حضور در عرصه‌های بین‌المللی و ثبت‌های جهانی است.

امید است این حرکت ارزشمند در ابعاد مختلف تداوم یافته و موجبات توسعۀ افزون‌تر ایران عزیز و سربلند را فراهم آورد.»

تماشاخانه