درگذشت چنگیز جلیلوند؛ وداع با صدای فردین و مارلون براندو

عصر ایران ؛ فرهنگ و هنر - برای کوچ ابدی چنگیز جلیلوند فقط می‌توان گفت یکی از ستارگان پرفروغ آسمان دوبله ایران درگذشت. یک بخش اصلی از نقش‌آفرینی بازیگر صدای اوست حال به یاد آرید که جلیلوند ایفاگر نقش صدای بازیگرانی چون فردین، ناصر ملک مطیعی، مارلو براندو، برت لنکستر، پل نیومن و ... بسیاری دیگر بوده است. کارنامه‌ای درخشان و بی بدیل .

اهالی فن دوبله او را در کنار منوچهر اسماعیلی یکی از اساتید مسلم این هنر می‌دانند که احاطه کاملی بر تکنیک دوبله داشت، برای او به «مرد حنجره طلایی» دوبله ایران معروف بود ؛ جلیلوند از تن صدایش استفاده های مختلفی می‌کند. گاهی تو دماغی حرف می‌زند و گاه به صدایش حجم می‌دهد. او تبحر ویژه ای در جان دادن به صدای شخصیت های خشن دارد و می تواند برای هر کدام تیپی متفاوت خلق کند. بهترین توصیف را خودش ارائه داده: «من در حنجره‌ام می دانم کدام تار صوتی مخصوص چه نوع صدایی است و همه اینها تحت کنترل خودم است.»

شاخص ترین کاراکترهای ایرانی:

چنگیز جلیلوند در بیش از 80 فیلم ایرانی به عنوان دوبلور و سرپرست گویندگان حضور داشته و حالا نام شخصیت های زیادی با صدای او پیوند خورده است. آن طو رکه خودش می گوید اولین تجربه دوبلور‌ی‌اش بر می‌گردد به فیلم «چشمه عشاق» که به جای ویگن صحبت کرده است.

آشناترین صدایی که از جلیلوند به یاد می آوریم  صدای فردین است البته نقش‌هایی که او به جایشان حرف زده است بسیار متنوع است مثلا در فیلم «ستارخان» علی حاتمی به جای عزت الله انتظامی صحبت کرده است و در سوته دلان به جای جمشید مشایخی.

ناصر ملک مطیعی و ایرج قادری دیگر بازیگرانی هستند که جلیلوند صدای شخصیت شان را گفته است. او در سال های اخیر به جای محمدرضا گلزار (سلام بمبئی) و حامد بهداد (جرم) حرف زده. صحبت به جای سعید راد در «سفر سنگ» را هم فراموش نکنیم. یکی از ماندگارترین نقش‌هایی که از صدای جلیلوند به یاد می‌آوریم به جای وثوقی در «کندو» است.

محمدعلی فردین در فیلم‌هایی چون گنج قارون، چرخ فلک،باباشمل،جوانمرد،کوچه مردها، سلطان قلب‌ها، آقای قرن بیستم، قصر زرین، حاتم طائی، خوشگل خوشگلا، سکه شانس.

بهروز وثوقی در فیلم کندو، ممل آمریکایی، ماه عسل، دشنه، ذبیح، بت، طوقی، نفس بریده، همسفر.

ناصر ملک‌مطیعی در فیلم غلام ژاندارم، مرد، ناخدا،باباشمل،طوقی، چلچراغ، بت، بابا گلی به جمالت، صلات ظهر، سه قاپ، پاشنه طلا، نقره داغ.

ایرج قادری در فیلم برادرکشی، حکم تیر (فیلم)، پلنگ در شب، دکتر و رقاصه، پشت و خنجر، شاهرگ، قفس، طغیانگر، عمو فوتبالی، کوسه جنوب، هوس، ترکمن، بی‌حجاب، هدف، ناخدا باخدا، دو کله‌شق.

سعید راد در فیلم سفر سنگ.
جمشید مشایخی در فیلم سوته دلان.
محمدرضا گلزار (سلام بمبئی) و حامد بهداد در فیلم جرم (مسعود کیمیایی)

شاخص ترین کاراکترهای خارجی:

صدای جلیلوند همنشین چهره های شاخصی از جمله مارلون براندو، پل نیومن، ریچارد برتون، برت لنکستر و شون کانری است.

او در 24 فیلم به جای برت لنکستر حرف زده: «پرنده باز آلکاتراز»، «یوزپلنگ»، «بندباز» و ...

در 17 فیلم صدای پل نیومن شده؛ از جمله «کسی آن بالا مرا دوست دارد»، «گربه ای روی شیروانی داغ»، «بیلیاردباز» و ...

12 بار صدای جلیلوند به جای صدای مارلون براندو نشسته: «زنده باد زاپاتا»، «اتوبوسی به نام هوس»، «در بارانداز» و ...

13 بار هم به جای ریچارد برتون حرف زده است. اسم سیلوستر استالونه که می آید صدای جلیلوند در ذهن تداعی می شود: «راکی»، «رامبو»، «بی مصرف ها» و ... او 14 بار به جای سلمان خان و 14 بار به جای شان کانری حرف زده و البته صدایش را به جای این بازیگران را نیز شنیده ایم: کرک داگلاس، کلینت ایستوود، جان وین، گری گوری پک، رابرت دنیرو، کلارک گیبل و ...

خاطراتی از زبان خود استاد جلیلوند:

بچگى خيلى فيلم مى ديدم. اداى همه آرتيستها را هم در مى آوردم؛ خصوصاً اداى «زورو ZORO » را يا در مدرسه اداى همه معلم ها را. خود من اهل شيراز هستم. لهجه تمام شهرهاى ايران را بلدم.

خنده هاى مرحوم فردين خيلى معروف بود. در مجله «فيلم و هنر» يكبار عكس او را با خنده يك طرف چاپ كرده بودند و عكس من را در حال خنديدن طرف ديگر.
گفتم كه دستمزد او ۳۰۰ هزار تومان بود. وسط اين دو تا عكس، تيتر بزرگ زده بود: «خنده ۳۰۰ هزار تومانى!»

من روى تمام بازيگرها و فيلمها حساسيت داشتم. شبى كه شنيدم برت لنكستر مرد، تا صبح گريه كردم. مى دانيد! وقتى جاى پل نيومن حرف مى زنم، عشق مى كنم. الآن كه پير شده، آنقدر دلم مى سوزد. مى خواهم صدايم را پير كنم، دلم نمى آيد. دوست دارم اين يكى براى من، جوان بماند. من با «بيليارد باز» او زندگى كرده ام.

جان وين را هميشه ايرج دوستدار صحبت مى كرد و انصافاً عالى بود. از تماشاچى مى پرسيدى از چى جان وين خوشت مى آيد، مى گفت مرده‌ی صداش هستم.

من به جاى مرحوم فردين، ۳۰ هزار تومان مى گرفتم و صحبت مى كردم. آن زمان فيلم‌فارسى هاى ايرانى صامت گرفته مى شد و اصلاً صدا نداشت و يك مشت لب و دهان تكان مى خورد! هماهنگى سخت ترى داشت و بيشتر طول مى كشيد. جاى بهروز وثوقى هم ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان مى گرفتم.
* چرا فردين بيشتر؟
- چون دستمزد خودش بيشتر بود. سيصد هزار تومان مى گرفت و بازى مى كرد. بالاترين نرخ بود.

رفتيم زن بگيريم، گفتند چه كاره اى؟ گفتيم: دوبلور. گفتند: برو بابا. سرجوخه آمد نداديم، دوبلور كه هيچى...

من ۴۰ تا فيلم جاى «دين مارتين» حرف زده ام......دوبله فيلم‌هاى ايرانى مثل تفنن بود براى ما. دستمزد زيادترى داشت. البته «ليپ سينگ» ( لب خوانی ) سخت ترى هم داشت، چون واژه ها را بايد دقيقاً مى گذاشتيم در لب و دهانشان ولى در مجموع كار دوبله فيلمهاى ايرانى خيلى راحت تر بود.

بگذريم از بعضى بازيگرها كه چون ضبط صدا در كار نبود، هرچه دلشان مى خواست مى گفتند. مثلاً يكى از بازيگرها شب با زنش دعوا مى كرد و فردا سر صحنه به جاى ديالوگها بد و بيراه به زنش مى گفت! ولى بازيگران ديگرى مثل فردين و بهروز وثوقى ديالوگها را دقيق مى گفتند. با اين حال ما وقتى پشت شان به دوربين بود، حرفهايى اضافه مى كرديم كه مورد تأييد كارگردان هم بود. خود اين كار خيلى تبحر مى خواست. در فيلمهاى ناصر ملك مطيعى زياد اين كار را مى كردم.

بیشتر بخوانید:

مرحوم فردین با گوش شکسته در یک فیلم وسترن محصول ایتالیا (عکس)

زندگی نامه همراه با قسمتی از شاهکارهای استاد چنگیز جلیلوند (فیلم)

چنگیز جلیلوند، صدای ماندگار دوبله بر اثر کرونا درگذشت

دوبلور و گوینده معروف در یک تئاتر

دوبلورهای صدای گلزار و بنیامین در سلام بمبئی چه کسانی هستند؟

صحبت‌های چنگیز جلیلوند درباره کرونا در آخرین مصاحبه تلویزیونی عمرش (فیلم)

خاکسپاری کامبوزیا پرتوی و چنگیز جلیوند (+عکس)

تماشاخانه

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

قوچ‌مستی آغاز شده / قوچ‌های مست حواس‌شان به شکارچی‌ها نیست / نگرانی‌‌‌ها از شکار بیرحمانه (فیلم)

فیلم های دیگر