عصر ایران - ساس حشره‌ ای از راسته نیم‌ بالان و خانواده بسترساسان (Cimicidae) است. این حشره از کَک بزرگتر است و بین درز تشک، بالش و شکاف وسایل چوبی مخفی می‌ شود تا شب هنگام خارج شده و انسان را نیش بزند.

ساس ها بیشتر در ساعات شب فعال هستند اما اگر یک هفته از خانه دور باشید، همین که شروع به استراحت کنید یا روی مبل بنشینید به سراغ شما خواهند آمد. روشن گذاشتن چراغ ها در مورد این خون‌ آشام‌ های کوچک، خصوصا زمانی که گرسنه هستند چندان تاثیری نخواهد داشت.

ساس از خون‌ انسان و دیگر جانداران خون‌ گرم تغذیه می‌ کند. دو نوع این حشره از نظر بهداشتی برای انسان اهمیت دارند: ساس معمولی (ساس تختخواب، Cimex lectularius) و ساس گرمسیری (Cimex hemipterus).

ساس از کجا می آید و نشانه های هجوم آن چیست؟

برای آنکه بدانیم ساس از کجا میاد، لازم است منبع و محل زندگی ساس را کشف کنیم. علت پیدایش، نحوه فعالیت و‌ تکثیر همگی در رشد این حشره موثر هستند. آنها در محل سکونت انسان مانند منازل، هتل‌ ها، خوابگاه‌ ها، زندان‌ ها، سرباز خانه‌ها، بیمارستان‌ ها و سرای سالمندان یافت می‌ شوند.

در زبان انگلیسی، این حشرات «bedbug» یا همان حشره‌ تختخواب نام‌ گرفته‌ اند، زیرا تختخواب بهترین مکان برای زندگی این موجودات است.

این انگل‌ ها در شکاف دیوار، کف خانه‌، اثاثیه، لای کارتن‌ ها، پشت کاغذ دیواری، کمدها و درهای چوبی، قفسه های کتابخانه‌، مبلمان، تشک‌ ها و پشتی‌ ها مخفی می‌ شوند و در شب و نور کم فعالیت خود را شروع می کنند. آنها از میزبان خوابیده یا نشسته در حال تماشای تلویزیون تغذیه و اگر هیچ انسانی در دسترس نباشد از سایر حیوانات خونخواری می‌ کنند.

لازم به ذکر است که ساس روی بدن انسان زندگی نمی‌ کند بلکه در محلی نزدیک به جای نشستن و خوابیدن انسان حضور دارد.

این حشره را می‌ توان به کمک لکه‌ های ناشی از مدفوع آن‌ تشخیص داد. ساس معمولا در نزدیکی محل مخفی شدن خود مدفوع می‌ کند. علاوه بر این لکه های تیره یا خون روی وسایلی مانند تشک، لباس، چوب و تجربه گزیدگی های مکرر و سوزش دار که اثری از نیش بر پوست به جای نمی گذارند هم می تواند از جمله نشانه های هجوم ساس باشد. در این راستا حتی می توان به خارش شدید پوست بدن هنگام مواجهه با وسایلی که قبلا هیچگاه حساسیتی برای فرد نداشته اند نیز اشاره کرد.

ساس ها جثه بسیار ریزی دارند و به سرعت تخمک گذاری می کنند. آنها تخم های خود را در محل های تاریک مانند درزها و شکاف های در و دیوار، عمق فرش، زیر تختخواب و لای ملحفه قرار می دهند تا بتوانند به خوبی رشد کنند.

حشرات تازه متولد شده که با نام شفیره (نیمف) شناخته می‌ شوند، بسیار کوچک ولی قابل‌ مشاهده‌ اند و تقریبا به‌ اندازه‌ دانه‌ خشخاش هستند. ساس های بالغ در حدود 6 میلی‌ متر طول دارند و شکل بدن‌ آنها در صورتی که در

حال غذا خوردن نباشند، بیضی و تخت است. بعد از غذا اندازه‌ی آنها تقریبا دو برابر می‌ شود. نیمف‌ ها، تخم ساس و حشره‌ های بالغ با چشم‌ غیر مسلح به‌ وضوح قابل رویت هستند.

ساس ها چه مشکلاتی برای سلامتی انسان ایجاد می کنند؟

آلرژی شدید، مشکلات تنفسی، بیماری های پوستی به خصوص در کودکان، به جای ماندن آثار زخم ناشی از خارش و جوش های ریز حساسیتی همگی از مشکلاتی هستند که در اثر حضور ساس و عدم مقابله مناسب با آن به وجود می آیند.

البته عکس‌ العمل ها نسبت به گزش ساس‌ در افراد مختلف متفاوت هستند. شماری از افراد حساسیت نداشته، در حالی که در برخی دیگر گزش این حشره دردناک، آزار دهنده و التهاب‌ آور است. در مواردی هم بوی ساس می‌تواند تهوع‌آور باشد. زخم‌ های محل گزش سفت‌ دانه‌ هایی هستند که از یکدیگر فاصله کمی داشته و دو تا دو تا یا سه‌ تا سه‌ تا با هم ظاهر می‌ شوند. شکل خوشه‌ ای گزش‌ ها در تمایز گذاشتن بین زخم‌ ها با گزش سایر حشرات اهمیت دارند.

غالبا خارش ناشی از گزش ساس‌ به درمان‌ های علامتی پاسخ می‌ دهد. برای مثال پماد کالامین جهت خارش یا استروئید ضعیف موضعی برای کنترل التهاب کاربرد دارند. در صورت عفونت محل یا واکنش حساسیتی شدید به گزش حشره باید به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کرد.

روش های مقابله با ساس

- الکل

ساس حشره‌ ای مقاوم به انواع سموم معمولی محسوب می شود اما در مقابل الکل به شدت ضعیف است. با اسپری کردن الکل، ساس های بالغ به سرعت کشته می‌ شوند.

- آب داغ

برای از بین بردن ساس‌ های مخفی شده در پتو، ملحفه و لباس، کافیست این وسایل را با آب داغ شست و شو دهید. با این کار ساس و تخم‌ های آن کشته خواهند شد.

- سرما و گرما

تماس طولانی با دمای (-19) منفی نوزده درجه سانتی گراد ساس بالغ را نابود می‌کند. وسایلی را که امکان سم‌ پاشی آنها وجود ندارد، در کیسه‌ های پلاستیکی آب‌ بندی (درزبندی) شده گذاشته و در فریزر تحت دمای -18 درجه سانتی‌ گراد به مدت 24 ساعت قرار می دهند تا ساس‌ های آن از بین برود.

ساس بالغ بر اثر تماس با حرارت کشته می‌ شود. حرارت همچنین تخم ساس را از بین می‌برد. به‌ طور مثال حرارت آفتاب یا حرارت ایجاد شده توسط یک بخار ساز. به ترتیب در دمای 45 و 50 درجه سانتی‌ گراد، ساس ظرف مدت زمان 7 و 1 دقیقه کشته می شود.

- کنترل فیزیکی محیط

از آنجایی که ساس از سطوح چوبی به راحتی بالا می‌رود، بهتر است پایه‌ های تخت را داخل صفحات فلزی قرار داده و تخت‌ را از دیوار فاصله دهید. همچنین به نظر می‌رسد که ساس در بالا رفتن از سطوح صاف و لغزان مانند نوار چسب شیشه‌ ای نیز دچار مشکل باشد.

برای دفع این حشره یکی از راه‌ هایی که می‌ توان آزمود تاثیر «سیر» در دور کردن ساس از محیط زندگی است. گزارش های مختلفی از تنفر و آزاردهنده بودن «بوی سیر» بر این حشره وجود دارد. می‌توان در تختخواب و مکان‌ های مشکوک با قرار دادن «سیر» اثربخشی آن را بررسی کرد.

استفاده از جارو برقی هم مفید است زیرا هم ساس بالغ و هم تخم ساس را از محیط خارج می‌ کند. به شرط آن که از کیسه یک‌ بار مصرف استفاده و پس از اتمام جارو کشی داخل یک نایلون زباله قرار داده و دور انداخته شود یا اینکه بلافاصله در پایان کار سوزانده شود. در صورت استفاده از کیسه دائمی می‌توان کیسه را پس از تخلیه داخل کیسه زباله جوشاند. بعضا لباس‌ ها هم با جوشاندن پاکسازی می شوند. ملحفه‌ ها و روبالشی‌ های آلوده را می‌توان جلوی آفتاب گذاشت چرا که دمای بالا ساس را می‌ کشد. پرده‌ها را نیز با آب داغ مورد شست و شو قرار دهید.

- روش‌ های شیمیایی

اساس مبارزه شیمیایی با این حشرات انجام سم‌ پاشی در فضاهای داخلی است و باید عمل سم‌ پاشی را صبح زود یا شب انجام داد. همچنین لازم به ذکر است که ساس حشره‌ بسیار مقاومی است و بسیاری از سموم در برابر آن ناکارآمد هستند.

از جمله سموم نسبتا اثرگذار می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- پیرترین (pyrethrins) و پیرتروئید (pyrethroids) که از گل داوودی به دست می‌ آیند

- مواد خشک کننده ای مثل بوریک اسید و خاک دیاتومه که پوشش محافظ بدن حشرات را از بین می برند. البته نسبت به خاک دیاتومه نظرات ضد و نقیضی وجود دارد

- مواد زیست شیمیایی همچون روغن چریش که به صورت پرس سرد تولید شده باشند

- نیکوتینوئید (neocotinoids)، نوع مرکبی از نیکوتین که بر سیستم عصبی حشرات تاثیر می گذارد

- اسپری درمین که در داروخانه ها موجود است

مطالعه دو مطلب زیر را نیز از دست ندهید: 

*توصیه‌هایی برای حشره گزیدگی در تابستان

*هرگز این لباس ها را در اتاق خوابتان نگه ندارید

بیشتر بخوانید:

همزیستی با جانوران ؛ گزارشی نگران کننده از وضعیت بهداشتی خوابگاه های دانشجویی

حمله ساس ها به فرانسه

10 میهمانان ناخوانده ترسناک روی بدن انسان (+عکس)

چگونه با حشرات خانگی کنار بیاییم؟

ژنوم خون‌آشام کوچک رمزگشایی شد

مراقب باشید! جوش روی بینی می‌تواند باعث مرگ شود

تماشاخانه

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

قوچ‌مستی آغاز شده / قوچ‌های مست حواس‌شان به شکارچی‌ها نیست / نگرانی‌‌‌ها از شکار بیرحمانه (فیلم)

فیلم های دیگر