یک سالگی جنگ اوکراین؛ روسیه چطور شاخ غول تحریم های غرب را شکست؟

  پس از حمله روسیه به اوکراین در 5 اسفند ماه سال گذشته، طولی نکشید که تحریم‌های غرب همچون آواری بر سر دولت مسکو خراب شدند؛ رگباری پی در پی از تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا و اعضای ناتو که با هدف شکستن اقتصاد روسیه و قطع دسترسی این کشور به بازار جهانی طراحی شده بودند.

  به گزارش عصرایران، وبگاه آمریکایی "کوارتز" در سالگرد آغاز جنگ روسیه و اوکراین با اشاره به این مقدمه نوشت:

تحریم‌های روسیه شدیدترین و جامع‌ترین تحریم‌ها در نزدیک به یک قرن گذشته بود. به طور خاص، در یک اقتصاد جهانی شده، قطع ارتباط روسیه با سیستم مالی بین‌المللی چیزی شبیه به یک حرکت تمام‌کننده در یک بازی ویدیویی بود. کشوری که تا این حد به فروش منابع کانی انرژی در خارج از کشور وابسته است چگونه می تواند از پس این تحریم ها برآید؟

"جولیا فریدلندر" مدیر ابتکار عمل اقتصادی در (اندیشکده آمریکایی) شورای آتلانتیک، در ماه مارس گذشته به کوارتز گفته بود: «آنچه در هفته‌های گذشته با روسیه انجام دادیم، از سقف ممکن تحریم‌ها فراتر رفته است.»

یک سال بعد، نیروهای روسیه هنوز در اوکراین هستند و بخش های شرقی این کشور را جدا کرده و به خاک خود منضم کرده اند. مسلما این کاملا غیرعادی نیست. تجربه نشان می‌دهد که تحریم‌ها تقریبا هرگز در وادار کردن کشورها به تغییر رفتارشان موثر نیستند. با این حال، شگفت‌انگیزتر این واقعیت است که اقتصاد روسیه در برابر تحریم‌های زمان جنگ بسیار بهتر از آن چیزی که انتظار می‌رفت مقاومت کرده است. در سال 2022، اقتصاد این کشور 2.1 درصد کوچک شد که بسیار کمتر از 10 تا 15 درصد پیش‌بینی‌های (غربی ها) است که در زمان تحریم‌ها در ماه مارس گذشته، انتظار می رفت.

چرا کارشناسان اشتباه کردند؟ یا به عبارت دیگر: چگونه اقتصاد روسیه در مواجهه با چنین تحریم‌های سنگینی مقاوم است؟

  "لیام پیچ" اقتصاددان ارشد در" کپیتال اکونومیکس"یک سازمان تحقیقاتی مستقر در لندن، در این باره گفت: از سال 2014، زمانی که روسیه کریمه را ضمیمه کرد و با اولین دور محدودیت های اقتصادی خود مواجه شد، مسکو اقتصاد خود را در برابر تحریم مقاوم کرده است. این امر باعث کاهش بدهی‌های خارجی شرکت‌ها و بانک‌ها و در نتیجه کاهش اتکای آنها به تامین مالی غرب شد. بدهی خارجی ناخالص روسیه از 41 درصد تولید ناخالص داخلی در سال 2016 به 27 درصد در سال 2021 کاهش یافت.

به موازات آن، روسیه ذخایر ارزی انباشته کرد - بیش از 600 میلیارد دلار طلا، دلار آمریکا و سایر ارزها که عمدتا از طریق صادرات نفت و گاز به دست می‌آمد. در سال 2014 نیز، روسیه شروع به توسعه جایگزینی برای سوئیفت، شبکه پیام رسانی که زیربنای تراکنش های مالی جهانی است، کرده بود.

این استراتژی حتی با نامی جذاب همراه بود: دژ روسیه. اما تحلیلگران در مارس گذشته پیش‌بینی کردند که تمام این تدابیر ضدتحریمی روسیه ناکافی خواهد بود. یکی از کارشناسان اقتصادی غربی سال گذشته در گفتگو با نشریه اکونومیست پیش‌بینی کرد: «از دژ روسیه تا خرابه روسیه در یک هفته.»

چگونه تجارت روسیه با تحریم ها سازگار شد

در چند هفته اول تحریم ها، مصرف کنندگان روسی فشار شدید محرومیت ناگهانی از واردات را احساس کردند. در اوایل مارس 2022، "الکس سووالکو" محقق مطالعات فرهنگی در دانشگاه مسکو، برای خرید یخچال و سایر لوازم برای آپارتمان جدیدش به یک  شعبه فروشگاه لوازم خانگی "ایکیا" رفت، اما متوجه شد که لوازم این فروشگاه توسط خریداران جارو شده است. سووالکو در آن زمان به کوارتز گفت: «من مجبور شدم برای خرید لوازم  به یک شعبه دیگر ایکیا در نیژنی نووگورود، که حدود 450 کیلومتر دورتر است، بروم. او خوش شانس بود؛ روز بعد، ایکیا علام کرد که فروشگاه ها و کارخانه های خود را در سراسر روسیه تعطیل می کند.

با این حال، به زودی روسیه مسیر تجارتی خود را تغییر داد و کالاهای مصرفی را عمدتا از چین، قزاقستان و ترکیه یا از طریق آن وارد کرد. لیام پیچ  در کپیتال اکونومیکس، در این باره گفت که روسیه هنوز برای واردات برخی از کالاهای با فناوری پیشرفته مشکل دارد. به عنوان مثال، این مساله  نشان می دهد که چرا روسیه در سال 2022 میلادی حدود 60 درصد کمتر از سال 2021 خودرو تولید کرده است.

پیچ گفت: «به این دلیل است که بخش خودرو به قطعات وارداتی وابسته است، که بسیاری از آن ها از آلمان می آمدند. اما صنعت خودروسازی تنها 0.3 درصد از تولید روسیه را تشکیل می دهد و اختلال در این بخش تنها یک ضربه و اثر کوچک بر اقتصاد روسیه باقی گذاشت.

تغییر بزرگ دیگر مربوط به صادرات انرژی روسیه بود. از آنجایی که غرب و به‌ویژه اروپا بخش انرژی روسیه را تحریم کردند، مسکو خریداران بزرگ دیگری پیدا کرد: چین و هند. این فروش ها با تخفیف همراه بود، اما همزمان با توجه به افزایش قابل توجه قیمت انرژی در بازار جهانی متاثر از تحریم انرژی روسیه و جنگ اوکراین، روسیه حتی صاحب یک درآمد بادآورده بیشتر هم شد. اروپا نیز نتوانست به طور کامل از گاز روسیه دست بکشد، همین طور ترکیه. در سه ماهه سوم سال گذشته (2022)، انرژی روسیه هنوز حدود 15 درصد از کل واردات انرژی اتحادیه اروپا را تشکیل می داد و بنابراین اروپایی ها زمستان امسال را بدون خرید انرژی روسیه نبودند.

درآمدهای نفت و گاز، به عنوان کمک به بودجه روسیه، در سال 2022 در واقع 28 درصد افزایش یافت. در طول سال، مازاد حساب تجاری روسیه - تفاوت بین پول ورودی و خروج پول از کشور - به رکورد  مثبت 227 میلیارد دلار رسید و با وجود تحریم ها و هزینه های نظامی جنگ اوکراین، منابع درآمدی روسیه رشد یافت.

چگونه بانک مرکزی روسیه این کشور را از سقوط نجات داد

برای جلوگیری از رکود، بانک مرکزی روسیه در سال گذشته بارها نرخ بهره را کاهش داد و موجی از نقدینگی را وارد سیستم مالی کرد. پیچ در این باره گفت که این به جلوگیری از سقوط بانکی کمک کرد. او گفت: «بیشتر زیان‌هایی که بانک‌های روسی در سال گذشته متحمل شدند به دلیل لغو قراردادها پس از قطع شدن آنها از سوئیفت بود. آنها به هیچ وجه بابت وام های غیرجاری ضرر نکرده اند.»

برخلاف ایالات متحده، بانک‌های مرکزی نیازی به نگرانی در مورد تورم مصرف‌کننده نداشتند. پیچ گفت: «خانوارها تمایلی به خرج کردن نداشتند - آنها پس انداز می کردند، زیرا جنگ زمان عدم اطمینان است. اما برای حفظ وضعیت اقتصادی، دولت بیشتر هزینه کرد. "اولگ ویوگین"  اقتصاددان روسی در گزارشی تخمین زد که هزینه های اضافی دولت در سال 2022 به حدود 4 درصد تولید ناخالص داخلی یا نزدیک به 73 میلیارد دلار رسید.

اقتصاد روسیه در سال 2023 چه خواهد شد؟

با این حال، سال جدید شرایط جدیدی را به همراه دارد. از نظر پیچ در سال 2023، مخارج دولت روسیه شروع به تحریک تورم خواهد کرد و مصرف کنندگان احتمالا دوباره شروع به هزینه خواهند کرد. او افزود که بانک مرکزی روسیه احتمالا در ماه آوریل دوباره افزایش نرخ ها را آغاز خواهد کرد. قیمت نفت و گاز به طور چشمگیری کاهش یافته است و زمستان نسبتا معتدل اروپا درآمدهای انرژی روسیه را محدود کرده است. پیچ گفت: «و ما شاهد کمبود نیروی کار هستیم، زیرا بسیاری از مردم روسیه را ترک کردند یا در سپتامبر گذشته در جنگ بسیج شدند. یک مطالعه که در نوامبر گذشته منتشر شد نشان داد که یک سوم واحدهای صنعتی روسیه در معرض خطر ریزش کارکنان خود قرار دارند.

پیچ گفت: «آنچه در میان مدت در روسیه می بینیم این است که چشم انداز رشد آن در حال کاهش است. این اقتصاد به یک اقتصاد بسیار کمتر کارآمد تبدیل خواهد شد که با تورم بالاتر مشخص می شود و یک اقتصاد با رشد کند خواهد بود. ویوگین در گزارش خود استدلال کرد که سود نفت و گاز به قدری کاهش خواهد یافت که دولت مجبور خواهد شد برای تامین کسری بودجه وام بگیرد.

در نهایت، کارشناسان غربی توافق دارند که تحریم ها در نهایت اثر خودشان را بر روسیه تحمیل خواهند کرد و اقتصاد روسیه نزول خواهد کرد، اما روند این تاثیرکندتر از آن چیزی است که غرب در ابتدا انتظار داشت یا امیدوار بود.

بیشتر بخوانید:

اتحادیه اروپا: بسته دهم تحریم‌ها علیه روسیه در راه است

توافق جی۷ برای ادامه حمایت از اوکراین و تشدید تحریم‌های روسیه

آیا تحریم های غرب علیه روسیه، کارایی دارد؟

تماشاخانه

کشف مجموعه پر رمز و راز اشیاء تاریخی در موزه هرمیتاژ / اشیائی که با طلسم و جهانی دیگر در ارتباط بودند (فیلم)

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

فیلم های دیگر