از قیمت پیاز تا سجاده نماز: نبرد سرنوشت ساز برای دموکراسی ترکیه

تنها چند روز دیگر به انتخابات سرنوشت ساز ترکیه مانده است و این در حالی است که در این دوره از انتخابات، از سویی افزایش قیمت مواد غذایی و از سوی دیگر ارزش‌های مذهبی در کانون نزاع های سیاسی و انتخاباتی دو بلوک اصلی رقیب است.

به گزارش عصرایران، وبگاه "پولیتیکو" با انتشار گزارشی با این مقدمه درباره انتخابات سرنوشت ساز 14 می (24 اردیبهشت 1402) که طی آن مخالفان حکومت ترکیه می خواهند به تسلط 2 دهه ای اردوغان و نظام ریاستی او پایان دهند، نوشت: 

اکنون به راحتی می توان زمانی را که "رجب طیب اردوغان" رییس جمهوری ترکیه به عنوان یک "دموکرات مسلمان" مورد ستایش قرار گرفت که می توانست به عنوان الگویی برای کل جهان اسلام باشد، فراموش کرد.

در اوایل دهه 2000، امیدها در مورد مهاجم کاریزماتیک و لاغر سابق فوتبال که در دوران بازی خود تنها یک کارت قرمز دریافت کرد - البته به خاطر تمکین همیشگی او به فرامین داور- زیاد بود. مردی از محله طبقه کارگر استانبول یعنی محله "کاسیمپاشا" وعده چیز جدیدی را می داد: سرانجام، یک شعبده باز وجود داشت که می توانست اسلام گرایی، دموکراسی پارلمانی، ترقی و رفاه، عضویت در ناتو و اصلاحات مبتنی بر اتحادیه اروپا را محقق کند.

این خوش‌بینی اولیه اکنون یک دنیا دور از ذهن است، زیرا ترکیه به سمت انتخابات بحرانی در چهاردهم ماه می می‌رود که بحث کانونی آن بر سر تمرکز قدرت‌ تحت رهبری یک رهبر اقتدارگرا و تفرقه‌انگیز - که رییس یا کاپیتان نامیده خوانده می‌شود - متمرکز شده است. 

مخالفان برجسته در زندان هستند، رسانه‌ها و دستگاه قضایی عمدتا تحت کنترل اردوغان هستند و بچه اهل "کاسیمپاشا" اکنون از مجموعه عظیم کاخ ریاست جمهوری تازه ساز خود که  1150 اتاق را درون خود جای داده، بر 85 میلیون جمعیت ترکیه حکومت می کند. 

پس جای تعجب نیست که مخالفان اردوغان، کارزار خود را بر خنثی کردن "رژیم تک نفره" متمرکز کرده است. بلوک شش حزبی اپوزیسیون متعهد شده است که تیشه به ریشه سیستم ریاست جمهوری همه کاره که اردوغان از سال 2017  برپا کرده، بزند و به نوع جدیدی از دموکراسی پارلمانی کثرت‌گرا روی آورد. (نظرسنجی پولیتیکو، رقابت را بسیار شانه به شانه نشان می دهد، به این معنی که احتمالا انتخابات به مرحله دوم می رود و نتیجه نهایی در انتخابات 28 می معلوم خواهد شد.) 

"کمال قلیچداراوغلو" رهبر اپوزیسیون که اصلی ترین رقیب اردوغان است، احیای دموکراسی ترکیه را "ستون اول" رقابت انتخاباتی توصیف می کند. قلیچداراوغلو، یک بوروکرات سابق نرم و لطیف، در یک سخنرانی در روز 23 آوریل به مناسبت گرامیداشت یکصدمین سالروز تاسیس جمهوری ترکیه انجام داد، در این باره گفت: " نظام ریاستی اردوغان با تاریخ جمهوری ما در تناقض است چون قدرت قانونگذاری پارلمان ما در چنگ رژیم یک نفره قرار گرفته است. "

قیمت پیاز

بحران بی رحمانه افزایش "هزینه های زندگی در ترکیه" میدان نبرد انتخاباتی شماره  یک است. قلیچداراوغلو در یک فیلم تبلیغاتی و زمانی که با پیازی در دست از آشپزخانه خانه ساده خود – که هیچ نسبتی با کاخ سفید اردوغان ندارد- سخن می گفت هشدار داد که در صورت پیروزی مجدد اردوغان در این انتخابات، قیمت هر کیلو پیاز از 30 لیر فعلی به بیش از 100 لیر (4.67 یورو) خواهد رسید. 

اردوغان اما با تاکید بر اینکه دولتش مشکل تامین مایحتاج غذایی اصلی مردم ترکیه را حل کرده است، گفته: "در این کشور نه مشکل پیاز، نه مشکل سیب زمینی و نه مشکل خیار وجود دارد."

 اما بیشتر مردم ترکیه می‌دانند که محاسبات قلیچداراوغلو بیراه نیست. بالاخره او یک حسابدار است. تورم سالانه در اکتبر سال گذشته به رکورد 85.5 درصد و در ماه مارس امسال به بیش از 50 درصد رسید. لیر ترکیه از حدود 6 به دلار در اوایل سال 2020 به 19.4 در برابر هر دلار آمریکا سقوط کرده است.

اما برخلاف این بحث های مبارزاتی، هدف اصلی مانیفست اپوزیسیون ترکیه که اخیرا منتشر شده، تغییر ساختار و نظام ریاستی این کشور به نظر می رسد و شامل اصلاحاتی قانونی برای پایان دادن به حق وتوی موثر رییس جمهوری، تضمین ریاست جمهوری غیرحزبی و اعمال محدودیت یک دوره ای برای رییس جمهوری است. بر اساس اصلاحات پیشنهادی اپوزیسیون، قدرت پارلمان ترکیه نیز با تعیین حد نصاب پایین تر برای ورود احزاب به مجلس، تا استفاده بیشتر از کارشناسان مستقل در کمیته های پارلمانی، تقویت خواهد شد.

مطمئنا اصلاحات مهمی است، اما آیا آنها رای دهندگان ترکیه را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟ "ایلکه تویگور" استاد دانشگاه "کارلوس سوم مادرید" در این باره می گوید اگرچه اصلاحات قانون اساسی ممکن است در "مکالمات روزانه" مردم نباشد، اما مضامین بزرگی چون حکومت تک نفره و وابستگی تاریخی ترکیه به پارلمان در این انتخابات طنین انداز است.

او خاطرنشان کرد، برای مثال، حکومت تک نفره به طور گسترده با سوءمدیریت اقتصادی و افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها مرتبط است. اردوغان به دلیل ریختن سوخت به آتش تورم از طریق حمایت از کاهش نرخ بهره مورد سرزنش قرار گرفته است.

او گفت: اگر همه چیز را به یکدیگر مرتبط کنید و حکومت تک نفره را به بحران هزینه زندگی، به بحران دموکراسی و همه مشکلات در سیاست خارجی مرتبط کنید، آنگاه این سیستم را تعریف می کنید و جایگزینی ارایه می دهید. 

این استاد دانشگاه همچنین تاکید کرد که پارلمان نقش مهمی در ایجاد جمهوری مستقل ترکیه "مصطفی کمال آتاتورک" در یک قرن پیش ایفا کرده است و این هنوز هم مهم است: "پارلمان در ترکیه ارزش نمادین بسیار قوی دارد. یکی از بزرگترین شکایات در حال حاضر این است که مردم ارتباط خود را با نامزدهای تصمیم گیر خود در مجلس از دست داده اند."

قلیچداراوغلو در تضاد کامل با تصویر اردوغان به‌عنوان رییس و قادر مطلق، خود را به‌عنوان اجماع‌ساز به تصویر می‌کشد که آماده است تا از استخر وسیعی از استعدادها استفاده کند. در ویدئوها، او خود را در حال بحث در مورد ساخت و سازهای مقاوم در برابر زلزله، آموزش و تغذیه با شهرداران برجسته، "منصور یاواش" از آنکارا و "اکرم امام اوغلو" از استانبول که معاونان وی هستند، نشان می‌دهد.

علاوه بر این، قلیچداراوغلو با اعلام علنی خود به عنوان "علوی" یکی از اقلیت های مذهبی اصلی ترکیه که مدت‌ها از تبعیض رنج می‌برد، این تصور از خود را به‌عنوان یک رهبر فراگیر به سطح چشمگیر جدیدی رساند.

بیانیه توییتری او درباره هویتش که در آن از ترک های جوان خواسته بود «نظام تفرقه افکن» کشور را ریشه کن کنند، به طور گسترده در فضای مجازی منتشر شده است. این یک بازی مخاطره آمیز علیه یک رئییس جمهور پوپولیست از جریان اصلی سنی است، اما پیام واضح است: قلیچداراوغلو خود را به عنوان پادزهر کثرت گرا در برابر سیاست قطبی کننده اردوغان معرفی می کند. این مرد فروتن 74 ساله ممکن است پس از رهبر تندخوی فعلی کمی کسل کننده باشد، اما قمار مخالفان این است که ترکیه به آن نیاز دارد.

قدرت رییس جمهوری

اکثر ناظرانی که به عقب نگاه می کنند تا نقطه عطفی را که اردوغان تصمیم گرفت قدرت را حول خود متمرکز کند، پیدا کنند؛ اعتراضات پارک "گزی" استانبول در سال 2013 را انتخاب کردند، زمانی که گروهی از تظاهرات کنندگان از نظر اجتماعی متنوع به دنبال جلوگیری از تخریب یک فضای سبز در استانبول برای ایجاد یک مرکز خرید بودند.

تظاهرات - که در نهایت با گاز اشک آور و ماشین های آب پاش در هم شکسته شد - به یک خیزش سراسری علیه اردوغان قَدَر قدرت تبدیل شد. "دمیر مورات سِیرک" استاد علوم سیاسی در دانشگاه بروکسل، در این باره گفت که این اولین بار بود که اردوغان احساس کرد "تهدید علیه او بوده است" نه حزب حاکم عدالت و توسعه.

آخرین مورد هم نیش کودتای نافرجام سال 2016 بود - که حقایق آن مبهم است - که اردوغان را وادار کرد تا در آوریل 2017 یک همه پرسی برای تغییر ساختار سیاسی ترکیه از پارلمانی به نظام ریاستی برگزار کند. او با کمترین اختلاف (51.4 درصد) پیروز شد و مخالفان هنوز هم نتیجه آن همه پرسی را مورد مناقشه قرار می دهند، به ویژه به این دلیل که رای گیری در زمان وضعیت فوق العاده پس از کودتا برگزار شد.

سِیرک به طنز اشاره کرد که نظام ریاستی نیز برای اردوغان جنبه های منفی و دردسرهایی داشته، به ویژه اینکه او برای ماندن در قدرت به بالای 50 درصد آرا نیاز دارد. اردوغان که اکنون توسط بزرگان دوران ابتدایی حزب عدالت و توسعه رها شده است - رییس جمهوری سابق عبدالله گل و نخست وزیر سابق احمد داوود اوغلو اینک مخالف اردوغان شده اند - باید شرکای افراطی بیشتری برای ائتلاف خود پیدا کند تا این حد نصاب را کسب کند. او هر بار با از دست دادن قدرت سیاسی خود به نفع احزاب دیگر، پیروز می شود و مجبور است قدرت خود را با احزاب دیگری تقسیم کند.

اردوغان که یک جنگجوی سیاسی سرسخت است، به شدت در برابر اتهامات مخالفان مبنی بر اینکه او تضعیف گر دموکراسی ترکیه است، از خود دفاع می کند.

او همانطور که سالها این کار را انجام داده است، خود را به عنوان صدای اکثریت معرفی کرده و بر الگوهای اسلامی و ارزش های خانوادگی تاکید می کند، در حالی که می گوید دشمنانش با تروریست ها، غرب امپریالیستی، سرمایه داران بین المللی و در نهایت دگرباشان جنسی همدست هستند. از نظر او احزاب رقیب اصلی باعناوینی چون فاشیست و منحرف رد می شوند و او پیش بینی می کند که حامیانش در انتخابات 14 می با موجی از حمایت صندوق های رای را با نام او پر خواهند کرد.

زمانی که قلیچداراوغلو در اواخر ماه مارس امسال به اشتباه با کفش هایش روی یک سجاده نماز پا گذاشت- و البته از این حادثه ناخواسته عذرخواهی کرد- اردوغان بهانه یافت تا به شدت به او حمله کند. او جمعیتی را برای هو کردن قلیچدار اوغلو به راه انداخت و رقیب اصلی خود را متهم کرد که دستورات خود را از "فتح الله گولن" واعظ مستقر در ایالات متحده و متحد سابق حزب عدالت و توسعه، که اکنون اردوغان او را به تحریک کودتای نافرجام متهم می کند، گرفته است. 

اردوغان پس از این حادثه در یک سخنرانی در جمع هوادارانش در حالی که یک سجاده نماز را در دست گرفته بود، گفت: " این سجاده برای ایستادن با کفش نیست. انشاءالله بتوانیم در فردای روز انتخابات بر روی این سجاده نماز شکر بخوانیم."

انتخاباتی آزاد اما نه عادلانه

با توجه به نگرانی‌ها در مورد اقتدارگرایی اردوغان، گمانه‌زنی‌ها در مورد اینکه انتخابات چقدر عادلانه خواهد بود و اینکه آیا اردوغان می‌تواند در آن تقلب کند، زیاد است.

 در واقع "سلیمان سویلو" وزیر کشور کابینه اردوغان، با توصیف 14 می به عنوان یک تلاش برای "کودتای سیاسی" علیه اردوغان از سوی غرب، نگرانی‌هایی را در مورد اینکه دولت می‌تواند روند دموکراتیک را سرکوب کند یا نه، دامن زد و با توجه به سابقه کودتاهای ترکیه، نمی توان به سادگی از کنار این احتمال گذشت.

با داشتن منابع کامل دولتی و رسانه های منسجم، اردوغان قطعا می تواند نفوذ نامتناسبی داشته باشد. به عنوان مثال، تنها در چند روز گذشته، او توانسته است با وعده گاز ارزان دریای سیاه ترکیه به مردم، یک اهرم و امتیاز قابل توجه برای کارزار انتخاباتی خود دست و پا کند. 

اما "سِیرک" از دانشگاه بروکسل تاکید دارد که انتخابات در ترکیه هرگز نباید با روسیه یا بلاروس مقایسه شود. او استدلال کرد که روند اخذ و شمارش آرا در هر حوزه رای گیری از نزدیک توسط همه احزاب سیاسی و سایر ناظران غیرنظامی نظارت خواهد شد. او گفت: " من احساس می کنم کاری که شما می‌توانید در برابر نتیجه انتخابات در ترکیه انجام دهید، بسیار محدود است."

اتفاق نظر بر این است که اردوغان در صورت شکست قابل توجه نمی تواند نتیجه رابه دلخواه خود تغییر دهد. خطر بزرگ‌تر، همانطور که توسط چندین تحلیل‌گر اشاره شده، این است که او اما می‌تواند در صورت نتیجه‌ای غیردلخواه ،دست به اقدامی پرخطر بزند، درخواست بازشماری آرا یا اعلام وضعیت اضطراری در صورت بروز "حادثه‌ای انحرافی" و این اقدامات فقط می تواند سیاست تب‌آلود کشور را شعله‌ورتر کند، در حالی که آنکارا برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی و احیای اقتصاد کشور به ثبات نیاز دارد.

ایده سورئال‌تر این است که اردوغان از نظر تاکتیکی می‌تواند ببیند زمان رهبری مخالفان و حمله به دولت جدید قلیچدار اوغلو فرا رسیده است چون رییس‌جمهوری جدید در برابر لفاظی‌های سرسختانه اردوغان بسیار آسیب‌پذیر خواهد بود، زیرا قلیچدار اوغلو در صورت پیروزی در انتخابات و رسیدن به منصب ریاست جمهوری در وضعیتی بسیار شکننده خواهد بود و تلاش خواهد کرد تا یک ائتلاف شکاف‌زا را در شرایط بحران اقتصادی حفظ کند. 

با این حال، به طرز متناقضی اعضای حزب عدالت و توسعه در موقعیت اپوزیسیون حتی می توانند از اصلاحات برای متزلزل کردن ریاست جمهوری و تضمین آزادی رسانه ها حمایت کنند، زیرا این به نفع آنها است. این می تواند مهم باشد زیرا تغییر قانون اساسی نیاز به اکثریت پارلمانی قوی دارد.

یا اینکه اردوغان به سادگی با شکست مواجه می شود و کشور را ترک می کند؟

سِیرک این را غیرقابل تصور می داند. او در این باره می گوید:" در ذهن اردوغان، او یک آتاتورک دوم است، او ترجیح می دهد بمیرد تا فرار کند."

بیشتر بخوانید:

شیمشک کیست و آیا ارزش لیر بالا می رود؟

«چقدر انتخابات ترکیه خوب است!»/ مهم‌تر از ماندن یا رفتن اردوغان

انتخابات ترکیه و ترجیح ایران: اردوغان یا قلیچدار اوغلو؟

زندان؛ عاقبت تبلیغ سایت شرط‌بندی

سوپر گلی از دیوید بکهام به بهانه تولدش (فیلم)

وعده های اقتصادی اردوغان برای فرار از شکست در انتخابات ترکیه

رقیب انتخاباتی اردوغان: اگر پیروز شوم فروش خانه به خارجی ها را ممنوع می کنم

انتخابات ترکیه و عامل وضعیت سلامتی اردوغان 

تماشاخانه

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

قوچ‌مستی آغاز شده / قوچ‌های مست حواس‌شان به شکارچی‌ها نیست / نگرانی‌‌‌ها از شکار بیرحمانه (فیلم)

فیلم های دیگر