الگو شدن معماری کویری ایران در تابستان گرم دنیا

در گرم ترین تابستان زمین در هزاره های گذشته (بنا به اعلام سازمان ملل) استفاده از وسایل تهویه هوا و قبض های گران برق در بسیاری از کشورها و نبود سیستم های سرمایشی در ساختمان های بسیاری دیگر از کشورهای دنیا (به ویژه در اروپا) باعث شده، موضوع طراحی و معماری کم مصرف و سازگاز با اقلیم مورد توجه قرار بگیرد.

به گزارش عصرایران، در شرایطی که بسیاری از تمدن ها و کشورهای واقع در منطقه غرب آسیا و آفریقا طی هزاران سال توانسته اند با استفاده از هنر معماری بر مشکل اقلیم گرم و خشک و نیمه خشک خود غلبه کنند، حالا درس های زیادی برای ارایه به معماری غربی دارند که تنها و بیش از هر چیز به مصرف گرایی و ایجاد هزینه برای زمین متکی است.

طی روزهای گذشته دو گزارش در این باره در رسانه های مغرب زمین منتشر شده که جان کلام هر دو گزارش این است: در این تابستان گرم و احتمالا در تابستان های گرم تر سال های آینده بهتر است به فکر تغییر مدل معماری ساختمان های خود باشیم تا هزینه بیشتری بابت قبض های برق و سیستم های تهویه هوا و انتشار بیشتر دی اکسید کربن نپردازیم.

خبرگزاری فرانسه هفته گذشته گزارش مبسوطی از معماری خاص شهر کویری یزد ایران منتشر کرد و این شهر یونسکویی ایران را به عنوان مدلی موفق از یک معماری سازگار با اقلیم گرم و خشک معرفی کرد که شهرهای دنیا باید از الگوی معماری آن به ویژه در مورد بادگیرها و قنات هایش بیاموزند و به اجرا درآورند.

نشریه آمریکایی تایم هم 2 روز پیش گزارشی مشابه منتشر کرده و نوشت: آمریکا اگر می خواهد با بحران گرمایش زمین مقابله کند بهتر است سری به خاورمیانه بزند و از الگوی معماری شهری آنها برای مقابله با گرما استفاده کند.

تایم در گزارشی نوشت: با شکستن رکورد گرما در سراسر ایالات متحده، در این تابستان خانواده های آمریکایی‌ بیشتری نسبت به گذشته به سیستم تهویه مطبوع متکی هستند. تقریبا 88 درصد از کل خانوارها در کشور از سیستم تهویه مطبوع استفاده می کنند که با افزایش دما برای راحتی و سلامتی ضروری شده است. این آمار در سال 2001، 77 درصد بود.

عکس مورد استفاده در گزارش نشریه آمریکایی تایم (از گتی ایمجز) از شهر نایین ایران و یک بادگیر برای خنک کردن آب انبار قدیمی شهر

اما استفاده از سیستم تهویه مطبوع در ساختمان ها دو پیامد زیست محیطی و اجتماعی-اقتصادی دارد. 

اعتقاد بر این است که تهویه مطبوع باعث انتشار 1950 میلیون تن گاز دی اکسید کربن در سال در سراسر جهان می شود که تقریبا 4 درصد از انتشار کربن جهانی را تشکیل می دهد. 

همچنین رقم قبض های برق را بالا می برد و برای برخی از افراد کم درآمد مقرون به صرفه نیست.

اگرچه لازم نیست اینطور باشد. "جان اونیانگو" استاد دانشکده معماری دانشگاه نوتردام، می‌گوید: در آب و هوای گرم در سراسر جهان، صدها سال است که مردم ساختمان‌های پایداری طراحی می‌کنند تا در برابر گرمای شدید مقاومت کنند.

اونیانگو می گوید: "در ایالات متحده آنقدر به استفاده از انرژی ارزان عادت کرده ایم که فراموش کرده ایم نوآوری کنیم. ما تکنیک‌های زیادی داریم که می‌توانیم از آنها برای کاهش گرما استفاده کنیم، و در واقع می‌توانیم از آنچه در خاورمیانه اتفاق می‌افتد وام بگیریم و به ایران نگاه کنیم یا به دوبی و ترکیه نگاه کنیم."

مهار باد برای خنک کردن فضای داخلی

در برخی از شهرهای سوزان جهان از اشکال باستانی در ساخت و سازهای مدرن استفاده می شود.

در شهر "مصدر" در ابوظبی، یک ساختمان مدرن چهار طبقه که به عنوان دفتر مرکزی "زیمنس" در خاورمیانه عمل می کند، برای خنک کردن خود بدون استفاده از تهویه مطبوع طراحی شده است.

 این یکی از اولین ساختمان‌هایی در منطقه بود که گواهینامه پلاتین LEED را از شورای ساختمان‌های سبز ایالات متحده دریافت کرد، به این معنی که یکی از پایدارترین ساختمان‌های روی کره زمین است. 

ساختمان مرکزی زیمنس در شهر مصدر ابوظبی

ساختمان زیمنس که در سال 2014 تکمیل شد، شامل باراجیل سنتی (بادگیر) همراه با ساختارهای سقفی با شکل دقیق است که نور طبیعی را در اختیار می‌گذارد و از گرمای بیش از حد در آب و هوای گرم بیابان جلوگیری می‌کند.

باراجیل ها (یا همان بادگیر در معماری کویری ایران) برای قرن ها ساختمان ها را به طور غیر فعال خنک می کردند. به گفته اونیانگو، این برج های بادی بسته به نحوه طراحی و میزان باد می توانند دما را تا 50 درجه فارنهایت کاهش دهند. آنها با هدایت بادهای گرم از بیرون به طبقات پایین ساختمان یا حتی زیر زمین، جایی که هوا به طور طبیعی خنک می شود، کار می کنند. سپس هوای خنک شده در داخل ساختمان آزاد می شود.

تا زمانی که باد جریان دارد، بادگیرها بدون نیاز به برق کار می کند. به گفته  اونیانگو، نسخه‌های این سیستم‌های بادگیر حتی در ارتفاعات بلند قابل استفاده هستند.

اونیانگو می‌گوید: در ساختمان‌های بلند، باد را می‌توان از طریق سازه‌های دودکش مانندی عبور داد. هوای جریان یافته توسط جرم دیوارها خنک می شود و سپس به داخل ساختمان بازگردانده می شود.

"امین الحبیبه" استاد دانشکده طراحی معماری در دانشگاه ناتینگهام ترنت، می گوید راه دیگر برای خنک کردن یک ساختمان، استفاده از سقف های گنبدی شکل بلند است.

الحبیبه می گوید: "مزیت داشتن گنبد این است که بخشی از ساختمان در زیر نور خورشید قرار می گیرد، اما سمت دیگر ساختمان در سایه قرار می گیرد."

او می گوید که این بدان معناست که گرمای خورشید به طور طبیعی پراکنده و کمتر از سازه هایی با سقف های مسطح متمرکز می شود. الحبیبه می‌گوید استفاده از مواد طبیعی - مانند سنگ و گِل که برای ساخت خانه‌ها در آب و هوای گرم آفریقا، خاورمیانه و آسیا استفاده می‌شود - می‌تواند به پایدارتر و مقاوم‌تر شدن ساختمان‌ها در برابر حرارت کمک کند. در شهرهایی مانند صنعا در یمن و جنه در مالی، بسیاری از این بناهای گِلی با قدمت چند صد ساله هنوز هم امروزه مورد استفاده قرار می گیرند.

شهر کویری یزد

او می‌گوید: "این مواد سازگار با محیط‌زیست در طول شب رطوبت را جذب می‌کنند و در طول روز تبخیر می‌شوند و نوعی اثر خنک‌کننده طبیعی ایجاد می‌کنند."

مصالح ساختمانی کم مصرف

از نظر اونیانگو برخلاف فرآیند تولید فولاد یا بتن، تولید سنگ و آجر گِلی منجر به انتشار مقادیر زیادی کربن نمی شود؛ در ایالات متحده، این مواد می توانند به عنوان مواد پرکننده برای کمک به لایه برداری ساختار زیرین دیوارها استفاده شوند.

با این حال، همه این روش‌های ساختمانی به دلیل ترکیبی از کمبود کارگران ماهر برای تهیه مصالح طبیعی و عدم تمایل سازندگان ساختمان به پرداخت هزینه‌های اضافی مرتبط با معماری سنتی، در ایالات متحده محبوب نیستند.

اونیانگو می‌گوید: "این روش‌ها در بلندمدت ارزان‌تر هستند، اما در کوتاه‌مدت ممکن است گران به نظر برسند. سازندگان ساختمان ممکن است تمایلی به پرداخت هزینه های اضافی مربوط به مصالح سنتی و طرح های سازه ای نداشته باشند. با این حال در درازمدت، چون مالک ساختمان هزینه کمتری برای تهویه مطبوع می‌پردازد، مالکان معمولا در پول خود صرفه‌جویی می‌کنند.

اما با افزایش دما، شهرهای ایالات متحده باید تغییراتی ایجاد کنند. شهرهایی مانند لس آنجلس و نیویورک در طی 15 سال گذشته در تلاش برای کاهش گرما، تمام تلاش خود را برای رنگ آمیزی مجدد پشت بام ساختمان های موجود به رنگ سفید انجام داده اند. 

شهرهای دیگر مانند میامی در حال کاشت درختان جدید هستند که با شاخ و برگ کافی می تواند به کاهش دما تا 10 درجه کمک کند؛ در حالی که با الگوگیری از معماری سنتی شهرهای خاورمیانه می توان با کمترین هزینه به بیشترین بازده ممکن رسید. 

بیشتر بخوانید:

شگفتی در کوير

بادگیری زیبا در ابرکوه ـ یزد (عکس)

گزارش خبرگزاری فرانسه از یزد را ببینید/ بادگیرهایی که مردم را خنک می‌کنند (فیلم)

تماشاخانه

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

قوچ‌مستی آغاز شده / قوچ‌های مست حواس‌شان به شکارچی‌ها نیست / نگرانی‌‌‌ها از شکار بیرحمانه (فیلم)

فیلم های دیگر