بهای موشکی تُن ماهی ، ادبیات و باقی قضایا

   عصر ایران؛ مهدی مالمیر- بیش از یک قرن می گذرد از زمانی که «نیکلا آپر» توانست با خلاقیتی چشم‌گیر غذای کنسروی تهیه ببیند و جایزه  12000 هزار فرانکی ناپلئون را به کف آرد و خود را از یک قناد ساده به مخترعی مشهور بدل سازد. 

  چنانچه دانسته است، کنسروها درابتدای کار، بر اثر نیاز در جبهه جنگ پدید آمدند.  این شرایط اضطراری بود که سبب شد مبتکران، کنجکاوان و ابزار‌سازان به این فکر بیفتند که چگونه می‌شود قوت مختصری را که هم قابلیت حمل و نقل آن آسان است و هم سالم و مغذی است، برای شرایطی مثل جنگ که وقت و امکانات پخت و پز ممکن نیست و حمل و نقل آن از پشت جبهه به خطوط مقدم می‌تواند تلفات به همراه آورد، تهیه دید. 

  کنسرو و قوطی کردن غذا همواره نشان دهنده وضعیت غیر معمولی بوده است. از این‌ها گذشته در ادبیات نیز غذای کنسروی نشانه‌ای بوده برای اشاره به تجرد، تنهایی، خارج از خانواده زندگی کردن، بی‌خیالی و طبقات ضعیف اقتصادی. 

  مثلا در برخی داستان های «گراهام گرین» کنسرو ماهی آزاد جزو بنیادیِ آشپزخانه طبقات فرودست بوده است.  در شعر بلند سرزمین هرز «تی.‌اس. الیوت»، شاعر به ماشین‌نویسی اشاره دارد که غذایش را در قوطی می‌خورد.

  «جورج اورول» نویسنده رمان قلعه حیوانات چنان به کنسرو کردن غذا بدبین بود که می‌گفت اگر غذای کنسروی اختراع نمی‌شُد، جنگ جهانی اول هرگز رخ نمی‌داد.  

  پیکاسوی نقاش مشهور هم زمانی در نمایشگاهی در ینگه‌دنیا برای نشان دادن ابتذال و شتاب‌زدگی دنیای مدرن اتاقی را مالا‌مال از قوطی کنسرو کرد و به تماشای خلایق مشتاق گذاشت! 

  در فیلم هامون ساخته «داریوش مهرجویی» در سکانسی که حمید هامون را در حال نوشتن در خانه‌ای بی‌اثاث و بی‌همسر نشان می‌دهد، دوربین کف اتاق را نشانه می‌رود که کنسرو ماهی تن به همراه ته‌سیگار و کاغذهای پراکنده شده، به خوبی وضعیت آشفته، بی‌حوصله و دل‌شکسته شخصیت اصلی فیلم(‌ با بازی خسرو شکیبایی) را به رخ می کشد. 

 در دنیای صنعت نیز غذای کنسروی بیشتر مفیدِ حال و دستگیرِ کارگران پروژه های صنعتی در بالای آسمان‌خراش ها و در ژرف‌ترین معادن بوده است. جاهایی که در آنها نه وقت رعایت آداب غذا خوردن طبقات اشرافی در میان بود و نه آشپزخانه‌ای مجلل با آشپزهای حرفه‌ای و خدم و حشم مبادی آداب. 

 شاید بشود گفت اگر کنسرو اختراع نمی‌شد، صنعت نیز به این شکل که در شهرهای بزرگ جهان در قالب ساختمان‌های بزرگ و کارخانجان غول پیکر رخ می‌نماید، دست کم به این سرعت پدید نمی‌آمد! 

  آداب و مناسک صرف غذا یکی از مشخصه‌هایی است که طبقات بالا را از مردم فرودست جدا می‌کند. 

  امروزه نیز گرچه آداب غذا خوردن رنگ باخته اما در خانواده‌های سلطتنی به ویژه در دربار انگلستان هنوز یکی از ملال‌خیز ترین مناسک غذا خوردن به چشم می‌آید. 

 مثلا تا زمانی که پادشاه و تا چندی قبل ملکه غذای خود را تمام نکرده کسی حق ندارد میز غذا را ترک گوید و یا پیش از او به خوردن غذا مشغول شود و البته هر جا که پادشاه قدم رنجه می کند، ضروری است تا کیک شکلاتی زیور میز غذا باشد!... 

  این ها همه گفته آمد تا انگشت تاکیدی بر این نکته فشرده شود که غذای کنسروی، غذایی نه تنها لاکچری نبوده بلکه فلسفه وجودی آن تولید غذایی دم دستی با هزینه پخت و حمل و نقل کمتر و ادا اطوار مختصر‌تر بوده و نیز غذایی مخصوص قشر کارگر و کم‌برخوردار جامعه بوده است که نه وقت و نه دل و دماغ رعایت آداب غذا خوردن طبقات برخوردار را داشته اند. 

  در کشور خودِ ما هم تا چند سال پیش غذای کنسروی به ویژه کنسرو ماهی تُن - مشهور به تن ماهی- ، غذایی معمولی شناخته می‌شده که قشر کار‌گر و طبقه متوسط کما‌بیش  قادر به تهیه و مصرف آن بوده‌اند. 

  نگارنده این خطوط به خوبی به یاد می‌آورد که در دوران کودکی‌اش در دهه ۶۰، وقتی بوی تُن ماهی فضای خانه را در برمی‌گرفت، نشانه‌ای از این بود که والده، آن روز( به هزار دلیل) از پختن غذا صرف نظر کرده و بر آن است وعده غذایی را با غذایی کم‌خرج و سریع آماده شونده، برگزار کند! 

  برای همه کسانی که در صنعت ساختمان مشغول‌اند این نکته کم‌تر چون و چرا برمی‌دارد که کارگران محترم ساختمانی نیز می‌توانستند هفته‌ای یکی، دوبار کنسرو ماهی تن صرف کنند و خرید کنسرو ماهی برای‌شان امری هیولایی یا رویایی به شمار نمی‌رفته است. 

  در چند ماه گذشته اما با بالا رفتن موشکی بهای کنسروها، (به دلیل بالا رفتن مواد اولیه و دخالت سازمان تنظیم بازار در قیمت‌گذاری و..) به ویژه  کنسرو ماهی تن یکی از غذاهای طبقه متوسط و کم برخوردار نیز از سفره ها پرواز کرد.

  سوگ‌مندانه این رویه ناپدید شدن اقلام خوراکی در هر دولت بدل به موتیفی تکرار شونده شده به گونه‌ای که می‌شود  هر دولت را با غیبت چند قلم موادغذایی از سفره خانواده ها همراه دید.

    به عنوان نمونه اگر در روزهای آخر دولت قبل  خوردن چلوکباب و رفتن به رستوران برای طبقه متوسط کم کم به امری محال مبدل شد، امروز حذف کنسرو تن ماهی نیز به نام دولت فعلی سنجاق شده است و روشن نیست در سال‌های بعد  غیبت چه کالای خوراکی با نام کدام دولت عجین خواهد شد! 

  مخلص و فشرده کلام اینکه: اگر وضعیت سفره شهروندان با همین نواخت به پیش رود، نرم نرمک وارد شرایطی می شویم که وضع تغذیه مردم به موقعیت « متابولیسم بنیادی» یا همان بخور ونمیر ( به معنای واقعی کلمه) نزدیک می شود. 

  شرایطی که در آن کسی دیگر برای کسب ویتامین و مواد معدنی و کربوهیدارت و وپروتئین غذا صرف نمی‌کند و به هر وعده غذایی که شکم‌اش را سیر کند، بسنده می‌کند و درست مثل شرایط جنگی که سربازان وقت و شرایط اندیشیدن به غذایی که وصله شکم شان می کنند ندارد، کسی دیگر به فکر کیفیت غذایی که صرف می‌کند، نیست! این که شرایط سوء تغذیه و متابولیسم بنیادی چه تاثیری بر روح و روان و بازده کاری وحتی تولید مثل و نسل فردا می‌گذارد، خود موضوع مقاله و نوشته‌های دیگری می‌تواند قرار بگیرد.

بیشتر بخوانید:

جزئیات قتل داریوش مهرجویی و همسرش

کاهش مصرف گوشت و استخوان‌هایی که کمتر جوش می‌خورَد!

صدیقی: مشکل اصلی کشور گرانی مواد غذایی است /خانواده شهدای آشوب‌های سال گذشته آه در بساط ندارند

نماینده ولی فقیه در مازندران : یک نان را ۹۰ میلیون نفری خواهیم خورد، ولی زیربار ذلت آمریکا و همفکرانش نخواهیم رفت

فعال اصولگرا: مردم حق دارند بگویند دولت گرانی و بیکاری را نمی‌بیند اما به موی سر زنان حساس شده است

تماشاخانه

کشف مجموعه پر رمز و راز اشیاء تاریخی در موزه هرمیتاژ / اشیائی که با طلسم و جهانی دیگر در ارتباط بودند (فیلم)

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

فیلم های دیگر