جان اف کندی؛ ما ماه را برای رفتن انتخاب می‌کنیم

  عصر ایران؛ مهرداد خدیر- در تاریخ سیاست برخی عبارات و جملات ماندگار می‌شود وسال‌ها بعد هم به آنها اشاره می‌کنند. این امر جدای آن است که تا چه حد مثبت یا منفی‌اند اما چون قبل از آن از زبان کسی دیگر شنیده نشده یا بر روند بعد از آن اثر گذاشته در خاطره ها می‌ماند.

  به عنوان مثال از آن همه سخنان امام خمینی رهبر فقید انقلاب ایران آن جمله «من توی دهن این دولت می‌زنم» ثبت شده است و ازشاپور بختیار رییس دولتی که مخاطب امام در این جمله بودهم این سخن: من مرغ توفانم. درست است که از خود او نبود ولی نقل به نام او ثبت شد. 

  یا از احمد قوام اعلامیه قبل از 30 تیر: کشتی‌بان را سیاستی دیگر آمد همچنین رضاشاه که اعلامیه داد: حکم می‌کنم. یا از محمد رضا شاه: کورش! شاه شاهان، آسوده بخواب که ما بیداریم و به جای آن که برای او شکوه و ابهت بیاورد اسباب طنز شد.

   در کشورهای دیگر نیز چنین است. هر چه حکومت دموکراتیک تر یا جامعه مدنی تر عبارات تازه تر و هر چه ساختارها بسته تر با کلمات آمرانه تری رو به روییم.

  21 شهریور 1341 خورشیدی یا 12سپتامبر 1962 نیز جان اف کندی رییس جمهوری آمریکا در رقابت با توسعه طلبی فضایی اتحاد شوروی ادبیات تازه‌ای را به کار برد تا در عین حال از جانب رقیب قابل تکرار و تقلید نباشد.

  با سفر یوری گاگارین به فضا این احساس درگرفته بود که اتحاد شوروی در این زمینه از ایالات متحده پیشی گرفته و از این رو کندی به ورزشگاه مالامال از جمعیت – استادیوم فوتبال دانشگاه رایس- رفت و گفت: «ما ماه را برای رفتن انتخاب می‌کنیم».

   اگر می‌گفت ما هم برنامه سفر به ماه را داریم یا از رقیب جلو می‌زنیم آن قدر خاص و متفاوت نبود تا در یادها بماند چون به اصطلاح فوتبالی‌ها نوعی کری‌خوانی بود و بعد از 61 سال به آن اشاره نمی‌شد اما او سعی کرد با ادبیات دموکراتیک و کاملا متفاوت با رقیب خود سخن بگوید و مهم ترین کلمه در این جمله هم نه رفتن است نه ماه. بلکه انتخاب است. 

  آنچه دموکراسی‌ها را از دیگر حکومت‌ها ولو در ظاهر و نمایه و نه عمق و ساختار پیچیده متمایز می‌کند همین انتخاب است. این که چقدر انتخاب‌ها واقعی است یا صحنه آرایی رسانه‌هاست یا از سر ناگزیری به روی کار آمدن بدتر یا دیگری موضوع این گفتار نیست. اما کندی اولا در ورزشگاه یک دانشگاه سخن گفت و در حضور جمعیت و نه در مراسمی رسمی و ثانیا با این جمله خاص: ما ماه را برای رفتن انتخاب می‌کنیم.

   درست است که شوروی یک سال قبل یوری گاگارین را به فضا فرستاده بود ولی ماه برای مردم جهان ملموس تر بود. در همین سخنرانی بود که کندی گفت «ما می‌خواهیم که در این دهه به ماه برویم و کارهای دیگر را انجام دهیم، نه به این دلیل که آسان هستند، بلکه به این دلیل که دشوارند».

  او البته نبود تا سفر به ماه راببیند یا شایعات رد واقعی بودن آن را بشنود اما وقتی صحبت از سفر به ماه به میان می آید به این سخنرانی در 21 سپتامبر 1962 یا 21 شهریور 1341خورشیدی هم اشاره می‌شود و به خصوص بر کلمه «انتخاب» که در ادبیات رژیم شوروی جایی نداشت.

    از منظری دیگر ریاست جمهوری و ترور کندی بر سیاست در ایران هم اثر گذاشت. او که نگران وقوع انقلاب دهقانی در ایران بود از شاه خواست پیش‌دستی کند و دست به اصلاحات بزند و انتخاب علی امینی  را پیشنهاد کرد البته این انتخاب دیگر انتخاب نبود تحمیل بود و شاه اگرچه به آن تن داد اما بعد از ترور کندی کوشید خود را قهرمان اصلاحات ارضی نشان دهد و دیگر به امینی که پیشتر رفته بود مجددا میدان نداد و در سال 57 که کارتر از شاه خواست فضای سیاسی را باز کند و یک چهره ملی را روی کار بیاورد شاه به علم گفت: نه این بادام زمینی فروش، کندی است و نه من شاه اوایل دهه 40 هستم و زیر بار نرفت.

   غرض از این گفتار نه اشاره به سفر ماه است و تردیدها و ادعاهایی که هنوز مطرح است و نه لجاجت شاه برای مقاومت در مقابل گشایش فضای سیاسی و نه حتی این یادآوری که دوستی امینی با کندی از زمان سناتوری او شکل گرفت و ابتدا با دوستی همسر امینی با همسر زیبای کندی: ژاکلین. بلکه این چند سطر درباره ادبیات متفاوت سران دو حکومت شوروی و آمریکا در برنامه سفر به فضا و ماه است و به ویژه کلمه انتخاب.

  در پی 61 سال از این جمله که «‌ما ماه را برای رفتن انتخاب می‌کنیم» بیش از هر واژه دیگر کلمۀ «انتخاب» است که در تاریخ طنین انداخت. البته انتخاب ها همیشه تبعات مثبت ندارد کما این که بخت با دنیا یار بود که در جریان ماجرای خلیج خوک‌ها جان. اف. کندی اگرچه در آغاز گزینه جنگ را انتخاب کرده بود اما در نهایت کابوس برخورد دو ابرقدرت که می توانست اتمی باشد به واقعیت نپیوست و شاید با اعلام برنامه سفر به ماه می‌خواست آن داستان را تحت‌الشعاع قرار دهد.

  به این بهانه ها جای طرح این پرسش هنوز هست که آیا ترور و حذف جان‌اف‌کندی به خاطر انتخاب‌های او بود؟

تماشاخانه

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

قوچ‌مستی آغاز شده / قوچ‌های مست حواس‌شان به شکارچی‌ها نیست / نگرانی‌‌‌ها از شکار بیرحمانه (فیلم)

فیلم های دیگر