پروژه منهتن ؛ داستان ساخت نخستین بمب هسته ای جهان(+عکس)

عصر ایران؛ مجله تصویری سلاح - در میان ترس از ساخت سلاحی با قابلیت تخریب بی سابقه توسط آلمان نازی، یک پروژه پژوهشی در آمریکا از اکتشافات جدید برای توسعه نخستین بمب هسته ای جهان استفاده کرد.

پروژه منهتن چه بود؟

پروژه منهتن (Manhattan Project) در تابستان 1942 آغاز شد. این اسم رمز پروژه ای پژوهشی به رهبری آمریکا برای توسعه نخستین بمب هسته ای جهان بود. احتمال ساخت چنین سلاحی برای نخستین بار پس از کشف شکافت هسته ای در سال 1938 توسط دانشمندان مستقر در برلین، آلمان مطرح شد.

آلبرت اینشتین، فیزیکدان مشهور آلمانی، به واسطه نگرانی از این که نازی ها به زودی از این پیشرفت در جهت اهداف خود استفاده کنند، نامه ای که توسط همکارش لئو زیلارد، فیزیکدان مجاری-آمریکایی، نوشته بود را امضا کرد. در این نامه از فرانکلین دی روزولت، رئیس جمهور وقت آمریکا، خواسته شد تا پژوهش های جدید درباره اورانیوم – سنگین ترین عنصر طبیعی در جدول تناوبی – را تامین مالی کند.

کشف شکافت هسته ای نشان داد وقتی یک ذره نوترونی با ایزوتوپ اورانیوم-235 برخورد می کند، شکافته شده و یک واکنش زنجیره ای نمایی را ایجاد می کند و مقدار زیادی انرژی آزاد می شود.

این نامه روزولت را متقاعد کرد تا مجوز تاسیس کمیته مشورتی اورانیوم را صادر کند که بعدا و در ژوئن 1940 در کمیته پژوهش دفاع ملی (National Defense Research Committee) قرار گرفت.

در همین حال و در آن سوی اقیانوس اطلس، دو مهاجر یهودی از آلمان نازی به بریتانیا – فیزیکدانان اوتو فریش و رودولف پیرلز – تخمین زدند که مواد شکافت پذیر مورد نیاز برای حفظ یک واکنش زنجیره ای در یک بمب فرضی به اندازه کافی کوچک است که بتوان آن را با هواپیما حمل کرد.

این دو با نگرانی از این که نازی ها ممکن است به نتایجی مشابه دست یابند، یادداشتی را به دولت بریتانیا ارسال کرده و اشاره داشتند که "ابر بمب" (Super Bomb) منجر به انفجاری می شود که قدرت آن برای ویرانی یک شهر کفایت می کند و معادل 1000 تن دینامیت است. در ژانویه 1942، درست یک ماه پس از حمله ژاپن به پرل هاربر و ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم، روزولت مخفیانه برنامه هایی را برای ساخت نخستین بمب هسته ای جهان تصویب کرد.

لسلی گرووز از سپاه مهندسین ارتش آمریکا وظیفه نظارت بر ساخت آزمایشگاه ها و کارخانه های مورد نیاز برای تحقق این هدف را بر عهده داشت و پروژه منهتن در ماه آگوست متولد شد. به رغم نامگذاری این پروژه به نام محله ای در نیویورک که در ابتدا مقر پروژه در آنجا بود، عملیات مرتبط با پروژه به سرعت به دیگر نقاط آمریکا گسترش یافت.

چه کسی روی پروژه منهتن کار کرد؟

جولیوس رابرت اوپنهایمر (راست) و لسلی گرووز (چپ)

پروژه منتهتن تلاشی عظیم بود و نه تنها دانشمندان برجسته آمریکا را بسیج کرد، بلکه تعداد بیشماری از کارگران با تخصص های مختلف را نیز گرد هم آورد. در دوران اوج خود، تخمین زده می شود که حدود 130 هزار نفر درگیر پروژه بودند. جولیوس رابرت اوپنهایمر که به عنوان "پدر بمب هسته ای" شناخته می شود، امروز شاید مشهورترین چهره این پروژه باشد.

این فیزیکدان که در جریان استفاده از انرژی هسته ای به عنوان سلاح قرار داشت، به عنوان رئیس آزمایشگاه پژوهشی مخفی پروژه منهتن در لس آلاموس، نیو مکزیکو انتخاب شد. وی پیش از تصدی این پست، پژوهش هایی در مورد مقدار مواد رادیواکتیو مورد نیاز برای ساخت یک سلاح هسته ای و میزان مخرب بودن آن انجام داده بود. چنین بینشی برای موفقیت نهایی پروژه ضروری بود.

در همین حال، کلاوس فوکس به عنوان بدنام ترین فرد پروژه منهتن مطرح است. این فیزیکدان آلمانی و پناهنده به بریتانیا، بعدا مشخص شد که طی مدت مشارکت خود در این پروژه اطلاعاتی را به شوروی منتقل می کرده است. در حقیقت، جاسوسی وی ممکن است کرملین را قادر به ساخت نخستین بمب هسته ای اتحاد جماهیر شوروی در سال 1949 و زودتر از انتظارات کرده باشد.

لیونا وودز، یکی دیگر از چهره های مطرح مرتبط با پروژه منهتن است. او که در آن زمان تنها 23 سال سن داشت، جوان ترین و تنها عضو زن تیمی بود که در ساخت نخستین راکتور هسته ای مصنوعی جهان یعنی شیکاگو پایل-1 شرکت داشت. لیونا وودز بعدا بر ساخت راکتورهای تولید پلوتونیوم برای پروژه منهتن نظارت داشت.

پروژه منهتن کجا بود؟

تاسیسات تسلیحاتی در اوک ریج

پژوهش برای ساخت نخستین بمب هسته ای تلاشی بزرگ بود. دانشگاه شیکاگو و دانشگاه کالیفرنیا، برکلی از جمله موسسات کلیدی درگیر در آن بودند. در کنار پژوهش ها روی اورانیوم، یک عنصر جدید یعنی پلوتونیوم در سال 1940 در برکلی کشف شد. همانند اورانیوم-235، دانشمندان کشف کردند که دو ایزوتوپ آن شکافت پذیر هستند و از این رو به بخش مرکزی نتیجه پروژه تبدیل شد.

افزون بر آزمایشگاه در لس آلاموس، تاسیسات تسلیحاتی جدید در اوک ریج، تنسی و هنفورد، واشنگتن ایجاد شد. این در شرایطی بود که شرکت های بزرگ آمریکا مانند یونیون کاربید و دوپون وظیفه ساخت و نگهداری زیرساخت ها و ماشین آلات را در هماهنگی با ارتش آمریکا بر عهده داشتند.

نقش اوک ریج استخراج مواد منفجره کافی (اورانیوم-235) برای ساخت یک سلاح بود، در شرایطی که هنفورد میزبان راکتورهای عظیمی بود که برای تولید پلوتونیوم طراحی شده بودند. افزون بر این، اورانیوم – سوختی که راکتورها را تغذیه می کرد – از ذخایر طبیعی واقع در کلرادو، کانادا و کنگوی بلژیک به دست آمد.

نخستین آزمایش بمب هسته ای چه زمانی انجام شد؟

پیش از سپیده دم در 16 ژوییه 1945، یک چاشنی پلوتونیومی در بیابان خرنادا دل موئرتو، نیو مکزیکو منفجر شد. نور حاصل از این انفجار شب را روشن کرد و به دنبال آن، گلوله آتشین عظیمی در یک ابر قارچی که 12 کیلومتر ارتفاع گرفت، سرد شد. شاهدان که در فاصله ایمن گرد هم آمده بودند، گرمای انفجار را به خوبی احساس کردند.

این آزمایش که به نام "ترینیتی" (Trinity) شناخته می شود، تاثیر عمیقی بر معماران خود گذاشت. اوپنهامیر چند سال بعد گفت که این آزمایش وی را به یاد جمله ای در یک کتاب مقدس هندو به نام بهگود گیتا انداخت: "اکنون به مرگ تبدیل شده ام، ویرانگر دنیاها". دوران هسته ای به واقع آغاز شده بود.

پیامدهای پروژه منهتن چه بود؟

چند روز پیش از اعلامیه پوتسدام (اولتیماتوم متفقین که خواستار تسلیم ژاپن بود)، 70 دانشمند پروژه منهتن از هری ترومن، رئیس جمهور وقت آمریکا، درخواست کردند تا "الزام محدودیت" چنین تسلیحاتی را در نظر بگیرد. آنها به ترومن یادآوری کردند که شکست آلمان، هدف اصلی ساخت بمب هسته ای را منسوخ کرده است، اما نامه آنها به تاریخ 17 ژوییه 1945 هرگز به دست رئیس جمهور آمریکا نرسید.

در تاریخ 6 آگوست 1945، یک فروند بمب افکن بی-29 آمریکا یک بمب هسته ای آزمایش نشده با نام مستعار "پسر کوچک" را بر فراز شهر هیروشیما ژاپن پرتاب کرد که 580 متر بالاتر از سطح زمین منفجر شد. حدود 70 هزار نفر جان خود را در دم از دست دادند و تشعشعات حاصل از این انفجار نیز برای چند دهه از ژاپنی ها قربانی گرفت. دو سوم شهر هیروشیما تخریب شد.

سه روز بعد، بمب هسته ای دیگری با نام مستعار "مرد چاق" که یک کپی از بمب ترینیتی بود، بر فراز شهر ناکازاکی منفجر شد. بین 60 تا 80 هزار نفر جان خود را از دست دادند.

سرانجام، ژاپن در 15 آگوست تسلیم شد و جنگ جهانی دوم به طور رسمی در 2 سپتامبر 1945 به پایان رسید.

پس از گذشت نزدیک به 80 سال، بحث درباره اخلاقی بودن بمباران هسته ای شهرهای هیروشیما و ناکازاکی و همچنین خطرات تسلیحات هسته ای تا به امروز همچنان ادامه دارد.

بیشتر بخوانید:

تسوتومو یاماگوچی ؛ سخت جان ترین ژاپنی تمام دوران! (+عکس)

این نقطه در جهان میزبان 739 آزمایش هسته ای بوده است! (+عکس)

غرش آسمان 500؛ بمب سرشی جدید چین(+تصاویر)

"مادر همه بمب ها"؛ هیولایی در زرادخانه ارتش آمریکا (+فیلم و عکس)

تماشاخانه

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

قوچ‌مستی آغاز شده / قوچ‌های مست حواس‌شان به شکارچی‌ها نیست / نگرانی‌‌‌ها از شکار بیرحمانه (فیلم)

فیلم های دیگر