اسرائیل و فلسطین ، راه حل تک کشوری یا دو کشوری؟ (بخش 1)

*اشاره به "دولت و کشور اسرائیل" در این یادداشت به معنی به رسمیت شناختن آنها نیست.

عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - راه حل های مطرح شده برای مسئله اسرائیل - فلسطین، در دو قالب کلی قابل بیان هستند.

اول - تک کشوری : در سرزمین تاریخی فلسطین، یک کشور وجود داشته باشد (اسرائیل یا فلسطین).
دوم - دو کشوری : در سرزمین تاریخی فلسطین، دو کشور اسرائیل و فلسطین در کنار وجود داشته باشند.

منظور از سرزمین تاریخی فلسطین، همه سرزمینی است که هم اکنون تحت کنترل اسرائیل و فلسطینی ها قرار دارد. کل سرزمین میان دریای مدیترانه و رود اردن که بعد از جنگ جهانی اول تا سال 1948 به عنوان دولت کابینه فلسطین تحت قیمومت دولت بریتانیا شناخته و اداره می شد.

سرزمین تاریخی فلسطین - این سرزمین بعد از جنگ جهانی اول تا 1948، به عنوان دولت کابینه فلسطین تحت قیمومت دولت بریتانیا بود

البته ادامه وضعیت موجود هم قابل تصور است. یعنی وجود یک کشور و دولت مستقل کامل (اسرائیل) که هم اکنون وجود دارد و یک مینی دولت (تشکیلات خودگردان فلسطین) که سرزمین آن تحت اشغال ارتش اسرائیل است. مینی دولت فلسطین، کنترل امور غیرنظامی را در کنترل خود دارد و امور نظامی -  امنیتی همچنان در دست ارتش اسرائیل است.

 وضعیت کنونی اسرائیل و فلسطین

وضعیت کنونی اسرائیل و فلسطین این گونه است: اسرائیل به عنوان یک کشور و دولت مستقل عضو سازمان ملل متحد است و از سوی اکثریت کشورهای جهان به رسمیت شناخته می شود گرچه اکثریت کشورهای عربی و اسلامی آن را به رسمیت نمی شناسند.

از مجموع 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، 165 کشور اسرائیل را به عنوان یک دولت/کشور به رسمیت می شناسند و 28 کشور دیگر،‌ اسرائیل را به رسمیت نمی شناسند. هیچ کشور عضو سازمان ملل متحد وجود ندارد که این تعداد کشور آن را به رسمیت نشناسند.

دولت اسرائیل، علاوه بر مرزهای 1967 (سرزمین تاریخی فلسطین منهای شهر قدس/ اورشلیم)، کل شهر قدس و منطقه جولان اشغالی سوریه را خاک رسمی خود می داند و به همه ساکنان آن شهروندی اسرائیل را داده است.

وضعیت فعلی : رنگ کرم:‌ مناطق رسمی دولت اسرائیل - رنگ سبز کرانه باختری: تحت کنترل غیرنظامی دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) - رنگ سبز غزه : تحت کنترل حماس - رنگ سبز جولان: منطقه اشغالی از خاک سوریه است اما دولت اسرائیل آن را خاک رسمی خود اعلام کرده است.

اسرائیل تاکنون دو منطقه کرانه باختری و غزه را بخشی از خاک رسمی خود نمی داند اما ارتش اسرائیل کنترل نظامی و امنیتی این مناطق را در دست دارد. غزه و کرانه باختری دو منطقه جدا از یکدیگر هستند. تمام مرزهای کرانه باختری و غزه در دست ارتش اسرائیل است. البته در مرز جنوبی غزه و مصر ارتش اسرائیل حضور ندارد و این تنها مرز فلسطین با جهان آزاد است که اسرائیلی ها آن را کنترل نمی کنند و مرزبانی اسرائیل در آن مستقر نیست. 

از نظر سازمان ملل متحد، امریکا و اتحادیه اروپا، حضور ارتش اسرائیل در غزه، کرانه باختری و بخش شرقی شهر قدس (اورشلیم / بیت المقدس)، اشغالگری به شمار می آیند.

کرانه باختری به لحاظ اداره غیرنظامی در دست دولت فلسطین (تشکیلات خودگردان) به ریاست محمود عباس است. این دولت، خواهان به رسمیت شناخته شدن قدس شرقی (بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم) به عنوان پایتخت خود است اما هم اکنون در شهر رام الله در کرانه باختری به عنوان پایتخت مستقر است.

فلسطین به عنوان یک کشور و دولت، عضو کامل سازمان ملل متحد نیست. عضویت کامل کشورها در سازمان ملل متحد مشروط به تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد است. در شورای امنیت ، مهمترین مخالف عضویت فلسطین، امریکاست و این موضوع را وتو می کند. فلسطین هم اکنون در سازمان ملل متحد، به عنوان عضو ناظر (عضو غیرکامل و بدون حق رای) حضور دارد.

در حال حاضر از 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، 138 کشور (75 درصد) ،‌ دولت مستقل فلسطین (دولت استیت) را به رسمیت می شناسند. در میان 5 عضو دائم شورای امنیت ، امریکا، فرانسه و انگلیس ، دولت فلسطین را به رسمیت نمی شناسند اما روسیه و چین به رسمیت می شناسند. همه کشورهای اروپایی و کشورهای استرالیا، کره جنوبی و ژاپن نیز این گونه هستند و فلسطین را به عنوان یک دولت استیت به رسمیت نمی شناسند.

 راه حل تک کشوری

راه حل تک کشوری به معنی وجود تنها یک کشور (اسرائیل یا فلسطین) در سرزمین تاریخی فلسطین است.

براساس راه حل تک کشوری ، این کشور می تواند اسرائیل یا فلسطین باشد تا مردم یهودی (اسرائیلی) وفلسطینی در مرزهای این کشور، باهم یا جداگانه زندگی کنند.

البته معمر قذافی رهبر سابق لیبی نیز طرحی به نام اسراطین داشت. یعنی مردم فلسطین و اسرائیل همگی زیرسایه دولت واحد به نام اسراطین زندگی کنند. اسراطین از سه حرف اول اسرائیل و سه حرف آخر فلسطین درست شده است. این طرح جدی گرفته نشد.

  تک کشور فلسطین

جمهوری اسلامی ایران و دو گروه فلسطینی حماس و جهاد اسلامی از ایده برپایی کشور فلسطین در همه سرزمین تاریخی فلسطین و نبود اسرائیل حمایت می کنند.

در میان کشورهای جهان، تنها یک دولت از این راه حل حمایت می کند و آن دولت ایران است. هیچ دولت دیگری و هیچ سازمان بین المللی راه حل تک دولتی (اسرائیل یا فلسطین) را تایید نمی کند. همه کشورهای جهان به جز ایران، از راه حل دو کشوری (اسرائیل - فلسطین) حمایت می کنند.

ساختمان وزارت خارجه فلسطین - شهر رام الله - کرانه باختری فلسطین

جمهوری اسلامی ایران خواهان وجود تنها یک کشور فلسطینی، حذف کشور اسرائیل، رای گیری از اهالی بومی و ساکنان اولیه سرزمین تاریخی فلسطین درباره سرنوشت این منطقه است. همچنین درباره سرنوشت مهاجران یهودی که از سراسر جهان به این سرزمین آمده اند تصمیم گیری خواهد شد. یا مثل آفریقای جنوبی باقی می مانند یا مثل زیمبابوه، اکثریت آنها اخراج می شوند.

گروه های مقاومت فلسطینی مثل حماس و جهاد اسلامی نیز خواهان اجرای این الگو هستند البته بدون همه پرسی. یعنی اسرائیل از میان برود و تنها یک کشور مستقل فلسطینی بر همه سرزمین تاریخی فلسطین حمکرانی کند.

چالش ها و فرصت ها

 اجرای این راه حل نیازمند پایان دادن به موجودیت اسرائیل به عنوان یک کشور موجود و عضو سازمان ملل متحد و به رسمیت شناخته شدن کشور مستقل فلسطینی است.

چالش دوم اینکه امریکا و کشورهای اروپایی به شدت از وجود کشور اسرائیل حمایت همه جانبه می کنند و مانع از حذف اسرائیل می شوند.

علاوه بر این سرنوشت 8 میلیون یهودی اسرائیلی بعد از حذف دولت اسرائیل چه خواهد شد؟

سکه و تمبر فلسطین در دوره تحت قیمومت بریتانیا 1920 تا 1948

این راه حل می تواند به نزاع اسرائیل – فلسطین  پایان دهد و از جمله اینکه 7 میلیون فلسطینی اواره در سایرکشورها به کشورشان بازگردند.

دولت های عربی و در راس آنها مصر و سوریه از سال 1948 با هدف اجرای این راه حل چهار جنگ یعنی جنگ 1948، جنگ 6 روزه 1967 ، جنگ فرسایشی 1967 تا 1970 و جنگ یوم کیپور سال 1973 را انجام دادند اما در تحقق این هدف ناکام ماندند.

 تک دولت : اسرائیل

راه حل دیگر این است که در سرزمین تاریخی فلسطین، تنها یک کشور وجود داشته باشد و آن اسرائیل باشد و چیزی به نام کشور و دولت مستقل فلسطین وجود نخواهد داشت.

این راه حل از سوی احزاب و چهره های جناح راست اسرائیل به صورت غیرمستقیم و مستقیم دنبال می شود و همین نقشه در حال اجراست. احزاب و سیاستمداران راست افراطی اسرائیل به صراحت از این ایده صحبت می کنند.

دفتر نخست وزیری اسرائیل - شهر قدس / اورشلیم / بیت المقدس

مقامات جناح راست اسرائیل خواهان وجود تنها یک کشور اسرائیل در سرزمین تاریخی فلسطین و جلوگیری از برپایی و تاسیس دولت مستقل فلسطین هستند اما درباره سرنوشت سرزمین های فلسطینی 1967 یعنی غزه و کرانه باختری و ساکنان آن به صورت قطعی و رسمی چیزی اعلام نمی کنند.

آنان این مناطق را هم اکنون نه به عنوان بخشی از سرزمین رسمی اسرائیل اعلام می کنند و نه به اهالی ساکن آن شهروندی اسرائیل می دهند و نه حاضر هستند ارتش اسرائیل از این مناطق عقب نشینی کند و به اشغال پایان دهد.

با این حال گفته های وزیران تندرو و چهره های راست افراطی در صحنه سیاست اسرائیل نشان می دهد آنها قصد دارند با فشار نظامی و جنگ یا فشار سیاسی اقتصادی و معیشتی و ...، اهالی غزه را مجبور به مهاجرت به مصر و اهالی کرانه باختری را مجبور به مهاجرت به اردن یا دیگر کشورها کنند.
همزمان با افزایش ساخت شهرک های یهودی نشین در این دو منطقه و گسترش جمعیتی و مساحتی آنها، گام به گام اشغال جمعیتی و تغییر هویتی آنها را تکمیل کنند. همچنین با شهرک نشینی اسرائیلی ها در کرانه باختری، مانع از یکپارچگی و وحدت سرزمینی فلسطینی ها برای اعلام کشور آینده خود شوند.

راه حل این چهره های جناح راست به ویژه تندروهای مذهبی - ملی اسرائیل کسب سرزمین بدون جمعیت است.  یعنی کرانه باختری و غزه را به سرزمین رسمی اسرائیل اضافه کنند بدون اینکه اهالی فلسطینی آن به جمعیت اسرائیل اضافه شود.  در گام بعدی از طریق شهرک نشینی، شهروندان اسرائیلی به این مناطق منتقل می شوند.

شهرک های اسرائیلی نشین در کرانه باختری فلسطین

اجرای این نقشه از دو طریق ممکن است. راه اول که در بالا به آن اشاره شد. یعنی فشار برای اخراج و مهاجرت اهالی فلسطینی از غزه و کرانه باختری. در جنگ فعلی غزه هم مقامات اسرائیلی به شدت به دنبال اجرای این طرح در غزه بودند و هستند یعنی اخراج اهالی به سمت صحرای سینای مصر. مقامات مصر و اتحادیه اروپا  و امریکا به شدت مخالف این طرح هستند.

راه حل دوم، حل کردن و هضم شدن جمعیت و سرزمین فلسطین در جمعیت اسرائیل است. شهرک سازی اسرائیل در کرانه باختری و ایده بازگشت شهرک ها به غزه در همین چارچوب هستند. تغییر اسامی خیابان ها، کوچه ها، مناطق ، شهرها و روستاها، تپه ها و دشت ها از اسامی فلسطینی به اسامی یهودی اسرائیلی بخش دیگری از این نقشه است تا هویت همه چیز از فلسطینی به اسرائیلی تغییر کند.

جمعیت شهرک نشینان یهودی اسرائیلی در کرانه باختری به نیم میلیون نفر رسیده است. کابینه اسرائیل هم تلاش می کند با اعطای کمک های مختلف، راه را برای گسترش مساحتی و جمعیتی شهرک ها باز کند تا گام به گام جمعیت اسرائیلی ها و مساحت شهرک های اسرائیلی در کرانه باختری بیشتر و بیشتر شود تا در نهایت بیشتر از جمعیت و مساحت فلسطین و فلسطینی ها شود. برنامه این است در آینده جمعیت و مساحت مناطق فلسطینی به اقلیت کوچک در جمعیت و مساحت بزرگتر اسرائیلی ها تبدیل شوند. اتفاقی که هم اکنون در شهر قدس (اورشلیم / بیت المقدس) روی داده است.

چهره های افرطی اسرائیل مخالف راه حل دو کشوری هستند. چون در این راه حل مجبورند از کرانه باختری، منطقه غزه، بخش شرقی شهر قدس / اورشلیم عقب نشینی کنند در حالی که آنها معتقدند این مناطق هم باید بخشی از خاک رسمی اسرائیل باشد.

علاوه براین، خیلی از سیاستمداران اسرائیلی با ایده تک کشور اسرائیل متشکل از اسرائیلی ها و فلسطینی ها هم مخالف اند. چون در صورتی که به همه فلسطینی ها شهروندی اسرائیل داده شود  جمعیت فلسطینی ها با اسرائیلی ها تقریبا برابر خواهد شد.

در حال حاضر جمعیت اسرائیل 10 میلیون نفر است که 8 میلیون نفر یهودی و 2 میلیون نفر فلسطینی و فلسطینی تبار هستند.  در کرانه باختری هم 3 میلیون نفر و غزه هم 2.3  میلیون نفر و قدس شرقی 300 هزار ساکن فلسطینی دارد.
نیم میلیون نفر شهرک نشین یهودی اسرائیلی نیز در کرانه باختری و قدس شرقی مستقر هستند.

شهرک های اسرائیل در کرانه باختری با دایره و مربع های آبی مشخص شده اند

در نتیجه هم اکنون در کل، 8.5 میلیون نفر یهودی اسرائیلی و 7.5 فلسطینی وجود دارد. 7 میلیون فلسطینی آواره هم خارج از فلسطین و اسرائیل در سایر کشورها زندگی می کنند.  البته آمار زاد و ولد فلسطینی ها نسبت به بهودیان اسرائیلی رشد بیشتری دارد. در نتیجه در آینده جمعیت فلسطینی های داخل از یهودیان اسرائیلی پیشی خواهد گرفت.

در این شرایط اگر همه این جمعیت 16 میلیون نفری فعلی ساکن در سرزمین تاریخی فلسطین، شهروند اسرائیل شوند در رای گیری انتخابات پارلمانی، دو طرف می توانند کرسی های هم اندازه کسب کنند و در قدرت هم سهم برابر خواهند داشت. در این شرایط دولت یا کشور اسرائیل دیگر هویت و ماهیت یهودی نخواهد داشت زیرا نیمی از جمعیت و حداقل نیمی از قدرت در دست مسلمانان و مسیحیان فلسطینی خواهد بود.

همچنین در این راه حل ، سرنوشت حدود 7 میلیون فلسطینی که خارج از فلسطین به عنوان پناهجو زندگی می کنند مشخص نیست. این فلسطینی ها خواهان بازگشت این افراد هستند. اکثریت این افراد اهالی مناطق مختلف سرزمین تاریخی فلسطین در داخل مرزهای رسمی اسرائیل (یعنی 1948) هستند که در جنگ 1948 مجبور شدند از خانه و کاشانه خود فرار کنند و حالا می خواهند بازگردند.

اشاره به این نکته مهم است: برخی چهره های سابق تشکیلات خودگردان فلسطین می گویند راه حل دو کشوری، غیرقابل اجراست و خواهای تمرکز بر راه حل تک کشوری اسرائیل برای همه مردم یهودی و فلسطینی است. یعنی همه فلسطینی ها نیز شهروندی اسرائیل را دریافت کنند و همه مناطق فلسطینی کرانه باختری و غزه هم بخشی از خاک رسمی اسرائیل باشد. دولت اسرائیل مخالف این ایده است. "محمد دحلان" مهمترین چهره فلسطینی مدافع این طرح است.

یک کشور دارای دو دولت برای دو ملت

پیشنهاد دیگر، وجود دو دولت اسرائیل و فلسطین برای اداره امور جمعیت و مناطق اسرائیلی و فلسطینی است اما هر دو زیرمجموعه یک دولت (اسرائیل) خواهند بود.

در این قالب، یک کشور با یک دولت مرکزی / ملی و دو دولت (کابینه) برای دو ملت وجود خواهد داشت. در این شکل می توان به نمونه های متعددی در جهان اشاره کرد که در قالب یک کشور، دو یا چند دولت (کابینه) وجود دارند و بخش های متفاوت جمعیتی،‌به طور جداگانه اداره می شود.
از جمله این کشورها بلژیک است.  جامعه بلژیک از دو بخش فرانسوی زبان و هلندی زبان تشکیل شده است.

کشور بلژیک علاوه بر دولت مرکزی، توسط دو دولت منطقه ای فرانسوی زبان (جنوبی) و هلندی زبان (شمالی) اداره می شود.

در بلژیک علاوه بر دولت ملی و مرکزی، دو دولت (کابینه) منطقه ای و فدرال و جداگانه برای اداره امور دو بخش یا دو ملت فرانسوی زبان و هلندی زبان وجود دارند.
در نمونه چین هم یک حکومت مرکزی در پکن وجود دارد اما همزمان مردم هنگ کنگ دارای دولت منطقه ای خود هستند. البته در این نمونه، دولت هنگ کنگ زیرمجموعه دولت پکن است. در مثال بعدی هم کابینه یا کابینه های کوچکتر زیرمجموعه کابینه بزرگتر قرار می گیرند.

در نمونه عراق، یک دولت مرکزی و سراسری و یک دولت / کابینه منطقه ای برای اداره منطقه کردستان عراق وجود دارد.
در نمونه بریتانیا یک دولت مرکزی در لندن برای اداره همزمان سراسر کشور (بریتانیا) و انگلیس وجود دارد. علاوه بر این، 3 دولت منطقه ای (کابینه منطقه ای) برای اداره امور داخلی سه منطقه اسکاتلند، ولز و ایرلند شمالی وجود دارند همه همگی زیرمجموعه دولت لندن هستند اما در امور پلیس،‌ دادگستری، پارلمان و قوه مجریه، از استقلال منطقه ای برخوردارند.
اکثریت اسرائیلی ها موافق این ایده نیستند.

بیشتر بخوانید:

7 نکته به بهانۀ سالگرد حملۀ 7 اکتبر / از برنامه وزیران تندرو اسرائیل تا نظرات "دایی‌جان ناپلئونی"

 اروپا و شناسایی دولت فلسطین ؛ فشار برای پایان اشغال

مقام ارشد حماس : انحلال شاخه نظامی به شرط تشکیل کشور مستقل فلسطین / مرزهای 67 را قبول می کنیم

200 روز جنگ اسرائیل در غزه ؛ جهان شکست خورد / اگر اشغال هند و الجزایر ادامه می یافت ...

موشک های ایران در آسمان قدس ؛ عکس تاریخی 

4 نکته درباره حمله ایران به اسرائیل / خط قرمز در برابر خط قرمز / آغاز عصر جدید خاورمیانه

دولت جدید فلسطین / 4 وزیر زن / نخست وزیر با سابقه بانک جهانی / زن ارمنی، وزیر شد

نتانیاهو و آینده غزه / "بی بی" به دنبال چیست؟ / تفاوت طرح ایران ، اسرائیل و جهان

اسرائیل و فلسطین ، راه حل تک کشوری یا دو کشوری؟ (بخش 2) 

جنگ غزه و 3 تفاوت اساسی

فلسطین و اسرائیل چگونه هستند؟ (2)

فلسطین و اسرائیل چگونه هستند؟ (1)

تماشاخانه

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

قوچ‌مستی آغاز شده / قوچ‌های مست حواس‌شان به شکارچی‌ها نیست / نگرانی‌‌‌ها از شکار بیرحمانه (فیلم)

فیلم های دیگر