عربستان قدرت ۶۰۰۰ ساله دریای مدیترانه بر روغن زیتون را به چالش می‌کشد

عالیه یونس؛ او که در شیکاگو به دنیا آمده در چندین کشور به عنوان روزنامه نگار و فیلمساز کار کرده است. یونس به عنوان دختر یک مهندس محیط زیست و یک دیپلمات سازمان ملل در بیروت در طول جنگ داخلی لبنان بزرگ شد. او دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه مینه سوتا و دانشگاه آمریکایی در واشنگتن دی سی به پایان رساند.

عالیه یونس

او در دانشگاه زاید ابوظبی در رشته فیلم و تلویزیون تدریس می‌کند. از عالیه یونس کتاب "شب شمار" با ترجمه "مهریار میرنیا" توسط انتشارات دنیای اقتصاد به زبان فارسی چاپ شده است.به غیر از خود دریا هیچ چیزی بیش از درخت زیتون فرهنگ و میراث مدیترانه‌ای را تعریف نمی‌کند. در حالی که کارآفرینان و مهاجران از مدیترانه در مکان‌هایی با آب و هوای مشابه مانند کالیفرنیا و بخش‌هایی از استرالیا باغ‌های زیتون کاشته اند و صنایع کوچکی را توسعه داده اند روغن زیتون خارج از دریای مدیترانه یک محصول خاص است که به ندرت مورد توجه قرار می‌گیرد. با این وجود، اکنون عربستان سعودی قدرت ۶۰۰۰ ساله دریای مدیترانه بر روغن زیتون را در مقیاس بزرگی به چالش می‌کشد.

به گزارش فرارو به نقل از انستیتوی کشور‌های عربی خلیج فارس در واشینگتن، علیرغم آن که اسپانیا دارای بیش‌ترین تعداد درختان زیتون در جهان است عربستان سعودی در سال ۲۰۱۸ میلادی خواستار ثبت نام خود در فهرست "رکورد‌های جهانی گینس" شد چرا که شرکت کشاورزی الجوف "بزرگترین مزرعه زیتون مدرن جهان" با ۵ میلیون درخت زیتون است. آن درختان در ۷۷۳۰ هکتار زمین زیر کشت رفته اند.

آن مزرعه هم چنین از ظرفیت تولید ۱۵۰۰۰ تن روغن زیتون برخوردار است. آن مزرعه متعلق به دولت و تجارت عمومی به دلیل موقعیت مکانی آن یعنی واقع شدن در استان الجوف در شمال عربستان سعودی به این نام نامگذاری شده است. عربستان سعودی در مرز اردن قرار دارد که تولید روغن زیتون قابل توجهی با قدمت هزاران ساله دارد، اما تنها ۱۱ میلیون درخت در سراسر آن کشور وجود دارند. "احمد العلی" خالق محتوای بصری که اهل الجوف است و دومین مستند خود را در مورد درختان زیتون ساخته می‌گوید: "دولت عربستان سعودی در سه سال گذشته با ارائه کمک‌های مالی و فنی به کشاورزان حمایت قابل توجهی برای کشت زیتون ارائه کرده است".

او که آن مستند را به همراه "محمد العوبثانی" فیلمساز سعودی ساخته می‌افزاید: "دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در عربستان سعودی مطالعات گسترده‌ای را برای بهبود روش‌های کشت زیتون و افزایش بهره وری آن انجام داده اند. این تحقیقات شامل اصلاح خاک، استفاده از کود‌های مناسب و توسعه روش‌های برداشت بوده است".

الجوف مزارع خصوصی زیتون نیز دارد. "ابراهیم سعد الحمد" که روغن زیتون تولید شده توسط خانواده اش "جوفال" نام دارد می‌گوید: "ما از سال ۱۹۹۲ کاشت درختان زیتون را آغاز کردیم. امروز ما ۲ میلیون درخت داریم. مقدار روغنی که ما تولید می‌کنیم سال به سال متفاوت است، اما میانگین آن بین ۱۸۰۰ تا ۲۳۰۰ تن است. پدرم اولین درختان ما را کاشت، اما کشاورزی برای نسل‌های متمادی پیشه ما بوده است از نخل، گندم و علوفه گرفته و حالا زیتون".

الجوف اغلب سبد نان عربستان سعودی نامیده می‌شود. به گفته دولت عربستان سعودی الجوف بزرگترین تولید کننده گندم کشور است و آن واحه غنی از زمین کشاورزی یکی از قدیمی‌ترین مناطق قابل سکونت عربستان است که بر اساس کنده کاری‌های صخره‌ای کشف شده قدمت آن به ۶۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. الجوف یکی از ایستگاه‌های اصلی عربستان سعودی بوده است چرا که در مسیر تجارت کاروانی که حجاز را به شرق مدیترانه و از آنجا به اروپا وصل می‌کند قرار گرفته است. هم چنین، آن بندر  محل سومین بندر بزرگ زمینی عربستان سعودی است. زائران شام نیز در راه مکه از الجوف عبور کرده اند و احتمالا برای سفر با خود زیتون آورده اند و مردم الجوف مانند آن زائران مدیترانه‌ای درخت زیتون را با برکت قلمداد کرده اند تا حدی به این دلیل که در قرآن شش بار از آن یاد شده است.

"العلی" می‌گوید: "درخت زیتون برای مردم الجوف معنای زیادی دارد. مردم از زمان‌های قدیم با آن تغذیه می‌شدند. آنان از روغن استخراج شده به عنوان سوخت برای روشنایی استفاده کرده اند و از شاخه‌های درخت زیتون برای روشن کردن آتش به منظور گرما بخشی و پخت و پز استفاده می‌کنند. بنابراین، چه در الجوف و چه در سایر مناطقی که درختان زیتون یافت می‌شود آن درختان همواره بخشی از زندگی بشر بوده و هستند".

علیرغم آن که اعراب شام و شمال آفریقا همگی رژیم‌های غذایی مبتنی بر روغن زیتون دارند روغن زیتون بخشی از غذا‌های شبه جزیره عربستان نبوده است. با این وجود، اعراب مدیترانه‌ای اکنون برای نسل‌های متمادی در خلیج فارس کار کرده اند و فرهنگ خوردن روغن زیتون و عشق به غذا درست کردن با آن و هم چنین هر آن چه از روغن زیتون تهیه می‌شود از جمله صابون و دارو‌های پزشکی و محصولات زیبایی را با خود به خلیج فارس آورده اند. "الحمد" می‌گوید: "در گذشته فرهنگ مصرف روغن زیتون در این منطقه ضعیف بود، اما با تبلیغات و کلیپ‌های آگاهی بخش مصرف زیتون افزایش یافته است".

"کوزیمو دامیانو گوارینی" کشاورز و نویسنده ایتالیایی و مدافع پرشور فواید روغن زیتون برای سلامتی مخالف کشت این درخت فراتر از دریای مدیترانه نیست، اما در این باره نگرانی‌هایی دارد. او می‌گوید: "مصرف جهانی روغن زیتون امروز تقریبا ۳ درصد از کل مصرف روغن‌ها را شامل می‌شود. بنابراین، فرهنگ زیتون که مصرف کنندگان را هدف قرار می‌دهد واقعا می‌تواند تفاوت ایجاد کند و درختان زیتون در مقایسه با اکثر درختان میوه به آب کم تری نیاز دارند و سازگاری زیادی از خود نشان می‌دهند و پاسخی قوی به نیاز‌های فزاینده برای کاهش آلاینده‌های کربنی در تولید محصولات کشاورزی هستند. با این وجود، هنوز راهی پیش رو داریم که بفهمیم آیا این مسیر پایداری اقتصادی و زیست محیطی را در میان مدت تا بلند مدت فراهم می‌کند یا خیر و باید توجه زیادی به کنترل‌های کیفی و حساسیت شرکت‌های بزرگ به این محصول اصلی رژیم غذایی مدیترانه‌ای شود".

او خاطر نشان می‌سازد که سرمایه گذاری بزرگ عربستان سعودی بر روی درختان زیتون در سیستم "کاشت با تراکم بالا" بوده که در منطقه اندلس اسپانیا در ۲۵ سال گذشته توسعه یافته است. درختان با تراکم فوق العاده بالا معمولا پس از چهار سال تقریبا نیمی از زمان کاشت سنتی زیتون را در سنین جوانی تولید می‌کنند. آن‌ها هم چنین بسیار نزدیک‌تر به یکدیگر کاشته می‌شوند و در نتیجه تعداد درختان کاشته شده در یک فضا مانند مرکز کشاورزی الجوف رکوردشکنی می‌کنند.

برای مقایسه می‌توان به تونس اشاره کرد بزرگ‌ترین تولید کننده روغن زیتون در میان کشور‌های عربی که اجرای محدودی از سیستم با تراکم فوق العاده بالا را دارد و حدود ۸۲ میلیون درخت زیتون که در ۱.۸۴ میلیون هکتار زیر کشت رفته را شامل می‌شود و حدود ۳۰ درصد از زمین‌های زیر کشت آن کشور به مراتب پراکنده‌تر از زمین‌های زیر کشت الجوف به ازای هر درخت هستند.

خانواده الحمد ابتدا گونه‌های سنتی درخت زیتون شام به ویژه سوری و نبالی را که بومی فلسطین زادگاه روغن زیتون هستند را کاشتند. "الحمد" می‌گوید:"امروز گونه‌های پر تراکم آربکین و آربوزانا را از اسپانیا و کرونایکی که اصالتا یونانی است را تولید می‌کنیم".

"لوئیس رالو" استاد بازنشسته زراعت در دانشگاه ملی کوردوبا در آرژانتین  و یکی از پیشگامان در زمینه زیتون می‌گوید: "بیش از ۱۳۰۰ گونه زیتون وجود دارند،  اما تاکنون تنها توانسته ایم این سه نوع را برای سیستم با تراکم بالا تولید کنیم. سیستم با تراکم بالا طعم روغن زیتون را محدود می‌کند بنابراین ما در معرض خطر از دست دادن انواع باستانی زیتون هستیم. با این وجود، بدون استفاده از این سیستم رقیب ماندن در این عرصه بسیار دشوار خواهد بود".

عربستان سعودی کماکان بیش‌تر از تولید روغن زیتون مصرف می‌کند. با این وجود، الحمد کماکان بسیار خوش بین است. او می‌گوید: "تولید روغن زیتون سالم و از نظر اقتصادی مفید است و در عین حال از امنیت غذایی در کشور حمایت می‌کند".

تماشاخانه

داستان غم‌انگیز کودکی در غزه : «می‌خواهم روی پای مادرم بخوابم» / خبرنگار او را در شرایطی عجیبی پیدا کرد (فیلم)

قوچ‌مستی آغاز شده / قوچ‌های مست حواس‌شان به شکارچی‌ها نیست / نگرانی‌‌‌ها از شکار بیرحمانه (فیلم)

فیلم های دیگر