آیا یکی از «ماه‌های مریخ» گم شده است؟

مریخ تفاوت‌های ویژه‌ای با سایر سیارات منظومۀ شمسی دارد که برخی از آن‌ها تا کنون غیرقابل توضیح باقی مانده‌اند؛ حالا یک اخترشناس، در تلاش برای توضیح این ویژگی‌ها، پیشنهاد کرده که شاید در گذشته بسیار دور، یک قمر دیگر نیز به دور مریخ می‌چرخیده که حالا ناپدید شده باشد.

ماهی که مدتهاست از دست رفته، می‌تواند توضیح دهد چرا مریخ اینقدر با سیارات سنگی دیگر منظومه شمسی فرق دارد.

به گزارش فرادید، امروزه مریخ دو ماه کوچک دارد، اما مایکل اِفرویمسکی، ستاره‌شناس رصدخانه نیروی دریایی ایالات متحده در واشنگتن، معتقد است سیاره سرخ در اوایل تاریخ خود، ماه بسیار بزرگتری داشته که شاید مسئول شکل عجیب مریخ و زمین نامعتدل آن باشد.

«مریخ» میزبان برخی از نامعتدل‌ترین سطوح منظومه شمسی است، از جمله بزرگترین دره، بلندترین کوه و بزرگترین منطقه مرتفع. این منطقه مرتفع که به «برآمدگی تارسیس» معروف است، بر نیمکره غربی مریخ نزدیک خط استوای آن مسلط است. منطقه تارسیس حدود ۵۰۰۰ کیلومتر عرض و تا ۷ کیلومتر ارتفاع دارد، بدون احتساب آتشفشان‌های سپری عظیم آن که ارتفاع بلندتری هم دارند. درست طرف مقابل سیاره، از تارسیس، تِرا سِبیا و سِرتیس مِیجِر، یک منطقه مرتفع و آتشفشان سپری عظیم دیگر، قرار دارند.

در هر صورت، جرم قابل‌توجه نِریو (Nerio) شکل مریخ را با گرانشش تغییر داد و جزر و مدها را در اقیانوس‌های ماگما به همان روشی که ماه زمین در اقیانوس‌های امروزی سیاره ما ایجاد می‌کند، افزایش داد، اما از آنجا که مریخ کوچکتر از زمین است، خیلی سریعتر سرد شد و برآمدگی‌های جزر و مدی آن به شکل کنونی سیاره درآمدند.

افرویمسکی در مقاله‌ای نوشته که نِریو به نوعی گم شد، شاید در اثر برخورد محو شد و قمرهای فعلی مریخ، فوبوس و دیموس را بجا گذاشت یا شاید از طریق برهمکنش گرانشی با جسمی دیگر به خارج از منظومه شمسی پراکنده شد.

چنین برخوردها و پراکندگی‌هایی در اوایل منظومه شمسی رایج بودند. اخترشناسان فکر می‌کنند زمین ماه خود را از طریق برخورد با یک پیش‌سیاره به اندازه مریخ بدست آورده و پراکنده شدن میان سیارات بیرونی، مدارهای اولیه آن‌ها را که زمانی بسیار نزدیکتر به خورشید بودند، به موقعیت کنونی تغییر داده است.

افرویمسکی توضیح می‌دهد که تا زمانی که نریو به اندازه کافی ماند تا مریخ را با سرد شدن تغییرشکل دهد، می‌توانست زمینه را برای چشم‌انداز دراماتیک آن سیاره فراهم کند. فرآیندهای زمین‌شناسی بعدی رشته امور را به دست گرفتند و ارتفاعات را بالا بردند تا شکل عجیب و غریب کنونی مریخ ایجاد شود.

اسکرین‌شات از ویدئویی که ماه مریخ یعنی فوبوس را در حال عبور از روی خورشید نشان می‌دهد. مریخ‌نورد استقامت ناسا این ویدئو را روز ۲ آوریل ۲۰۲۲ با دوربین Mastcam-Z خود ثبت کرده است. می‌توانید گروهی از لکه‌های خورشیدی را در سمت چپ ببینید

اگرچه این احتمال جالب است، افرویمسکی اعتراف کرده که توضیح نریو فقط یک فرضیه است. ایده ماه بزرگ کوتاه‌مدت پرسش‌های زیادی را به ویژه در مورد شکل‌گیری و ناپدید شدن نهایی آن ایجاد می‌کند. برای نمونه، اگر نریو نابود شده، باید یک سری دهانه در امتداد کمربند و همراستای مدار خود بجا می‌گذاشت، اما چنین رشته‌ای از دهانه‌ها وجود ندارند. از سوی دیگر، برخوردهای بیشتر و فعالیت‌های زمین‌شناسی احتمالاً هر بقایایی را از بین برده است.

به علاوه، این فرضیه مستلزم فرآیندهای زمین‌شناسی است تا با بالاتر بردن ارتفاعات اولیه، افزایش‌ها و تغییرشکل‌های آغازشده توسط نریو را به اشکال امروزی خود درآورند. اگرچه منطقی‌ست فرض کنیم فرآیندهای گرمایش و سرمایش داخل مریخ به طور طبیعی هرگونه اعوجاج در شکل سیاره را تشدید می‌کنند، اما این فرض قطعی نیست.

افرویمسکی از دیگر محققان خواسته تا این ایده را ارزیابی و بررسی کنند تا بفهمند آیا راه‌های هوشمندانه‌ای برای جستجوی شواهدی از این ماه گمشده وجود دارد یا خیر.

تماشاخانه