اختلال پانیک یا حمله هراس

اختلال پانیک یا حمله هراس یکی از اختلال های اضطرابی است که در آن فرد به طور ناگهانی دچار ترس و تپش قلب شدید، بدون وجود سابقه ای از بیماری های قلبی می شود. این اختلال باعث دستپاچگی و ترس شدید بیمار می شود و معمولا او را به مطب پزشکان می کشاند اما در بررسی های تخصصی هیچ نشانی از بیماری قلبی و جسمی دیده نمی شود.

با دکتر محمد اربابی، روان پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره این اختلال اعصاب و روان گفت و گو کرده ایم.

حمله هراس (اختلال پانیک) به جز ترس و تپش قلب ناگهانی، چه علایمی دارد؟

- یکی از بارزترین مثال ها درباره تپش قلب ناگهانی اختلال هراس یا پانیک است. حمله هراس، اختلال اضطرابی است که فرد مبتلا به آن ناگهانی دچار حمله های هراس یا ترس و وحشت ناگهانی و دچار تپش قلب زیاد، تعریق، تنگی نفس و سرگیجه می شود.

 

اما هر فردی ممکن است در مواجهه با عوامل ترس آور دچار چنین علایمی بشود.

-    بله، همه افراد در مواجهه با اضطراب و تنش ممکن است علایم ترس و وحشت را تجربه کنند. این وضعیت در اثر فعال شدن مکانیسم جنگ و گریز است و یک واکنش دفاعی محسوب می شود که به وسیله سیستم اعصاب مرکزی و قلبی- عروقی تظاهر می یابد.

پس وجه تمیز ترس طبیعی و حمله هراس چیست؟

- آنچه باعث شده اختلال پانیک متمایز از هراس های معمول باشد، نبود محرک خارجی و رخ دادن ناگهانی و بدون دلیل آن است. مبتلایان به پانیک بسیار هراسانند و به پزشکان داخلی و قلب مراجعه می کنند ولی در آزمایش های مکرر، اکوکاردیوگرافی و تست ورزش هیچ نشانه ای از اختلال در قلب و عروق یافت نمی شود. همچنین بیماران از نظر سلامت تیروئید و... نیز بررسی می شوند. در صورتی که جواب همه آزمایش ها منفی باشد، آنگاه تشخیص اختلال پانیک مطرح می شود.

این حمله ها در چه افرادی بیشتر است؟

-  معمولا فرد طی یک ماه بیش از 2 بار دچار این حمله های ناگهانی می شود. اختلال هراس معمولا زمینه ژنتیکی دارد. از دست دادن والدین در سنین کودکی نیز فرد را مستعد این اختلال می کند. سن بروز اختلال پانیک معمولا 30-25 و 50-45سالگی است. حمله های ناگهانی گاهی باعث می شود فرد به اطرافیان وابسته شود که اگر اتفاقی افتاد، کسی کنارش باشد تا نجاتش دهد.
برای بیماران چه کاری می توان انجام داد؟

- اگر فردی در اثر افسردگی یا اضطراب و استرس دچار تپش قلب شود، باید آموزش ببیند تا بتواند در شرایط بحرانی تنش خود را مدیریت کند، اما کسانی که دچار حمله های پانیک هستند، به دارو و روان درمانی نیاز دارند. روان درمانی شامل آموزش های تمدد اعصاب، آموزش تنفس آرام و اصلاح خطاهای شناختی است مثلا اگر فرد تصور می کند این حمله ها کشنده و خطرناک است، باید به او اطمینان داد که چنین نیست. بیماران باید بیاموزند گفت و گوی درونی خود را اصلاح کنند و هنگام حمله به خود بگویند که این حالت موقتی است، خطرناک نیست و به زودی برطرف می شود.

پرداختن به ورزش و انجام تمرین های هوازی می تواند آمادگی فرد را در مقابله با حمله های پانیک افزایش و تطابق سیستم اعصاب خودکار را در کاهش این حمله ها ارتقا دهد. اختلال پانیک به کمک درمان های دارویی محدود و روان درمانی نیز قابل درمان است.

تابلوی جیغ

-    تابلوی مشهور «جیغ»، شاهکار یک نقاش نروژی سرشناس است که چند ماه قبل در یک حراج فروخته شد. این نقاشی، تصویر شخصی است ک وحشت زده در حال جیغ کشیدن است. او روی پلی ایستاده و فریاد می کشد. این اثر باارزش در حراج ساتبی نیویورک به قیمت 120 میلیون دلار به فروش رفت و خیلی ها را متعجب کرد. ادوارد مونک، چهار نسخه از این نقاشی را با تکنیک های مختلف خلق کرده است که در حراج ساتبی نسخه پاستل آن به فروش گذاشته شد.

سال خلق: 1893، سال فروش: 2012، قیمت فروش: 120 میلیون دلار

ریشه لغوی «پانیک»

اختلال پانیک یا حمله هراس از ریشه «پان» گرفته شده است. «پان» یکی از خدایان یونان باستان است و «نی» را از ابداعات او می دانند که برای محببوش «سورینکس» می نواخته است.

ظاهر «پان» به مانند مردی دارای شاخ، پاها و دمی شبیه به بز، انبوهی از ریش، بینی پهن و کوتاه و گوش هایی نوک تیز به تصویر کشیده می شد که هیبتی ترسناک داشت. او به شکل بزی در جنگل ها و کوه ها، حوری ها را دنبال می کرد.

در جنگ بزرگ میان خدایان و تایتان ها، زمانی که تایتان ها در حال پیروز شدن بودند، پان فریاد جنگی سر داد که باعث ایجاد ترس در تایتان ها شد و عده ای از آنها را فراری داد.

به همین دلیل است که کلمه «panic» به معنی «ترس» ریشه از نام او دارد. «پان» مورد پسند دیگر خدایان یونانی نبود. اختلال پانیک نیز از کلمه پان گرفته شده و در فارسی به اختلال هراس معنی شده است. جالب است که توصیفی که در فرهنگ عامیانه از جن می شود، شباهت به شکل ظاهری توصیف شده از «پان» دارد.